ترکیه باید اهمیت روابط خود با ایران را درک کند

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایران اکونومیست، عبدالله اوجالان، رهبر حزب کارگران کردستان ترکیه PKK، هفته گذشته و با صدو بیانیه‌ای به چهار دهه نزاع با ترکیه پایان داد. اوجالان پس از دیدار با نمایندگان حزب «برابری و دموکراسی خلق ها» در جزیره «امرالی» در پیامی تأکید کرد: همه گروه‌ها باید سلاح‌های خود را زمین بگذارند و پ ک ک باید خود را منحل کند. این تحول جدید صحنه سیاست داخلی در ترکیه، تاثیراتی را بر فضای منطقه‌ای نیز خواهد داشت.

بهرام امیراحمدیان، تحلیلگر مسائل ترکیه در گفت‌وگو با ایران اکونومیست و در پاسخ به این سوال که ارزیابی کلی شما از تصمیم عبدالله اوجالان برای انحلال پ. ک.ک چیست، گفت: معتقدم اینکه آقای اوجالان پس از گذراندن بیش از دو دهه از عمر خود در زندان، اکنون به این تصمیم رسیده که حزب خود را منحل و سلاح را زمین بگذارند، تا حدی دور از انتظار و ناگهانی بود. موضوع اصلی این است که ترکیه با یک مشکل اساسی روبروست و آن، تعداد قابل توجه شهروندان کرد ساکن این کشور است؛ در اصل کردها در سرزمین خودشان هستند ولی ترک‌ها وارث حکومت سلجوقیان و بعدها امپراتوری عثمانی هستند که در توسعه قلمرو خود در بخشهای زیادی از آسیای صغیر و بالکان را در تصرف داشتند. پس از فروپاشی امپراطوری عثمانی در نتیجه جنگ جهانی اول، که ترکها جمهوری ترکیه را تشکیل دادند، مبنای «ملت» در جمهوری را بر تشکیل کشوری سراسر ترک و تک قومی قرار دادند. در این سرزمین پیشتر ارامنه نیز در بخشی از این سرزمین ساکن بودند که در سال ۱۹۱۵ توسط حکومت عثمانی این اقلیت را مجبور به ترک این خاک کردند که از سوس ارامنه به «نسل کشی» شناخته می شود، اما در خصوص کردها نتوانستند.

امیراحمدیان با اشاره به اینکه کردها جمعیت قابل توجهی را تشکیل می دهند، گفت: براساس برخی آمارها، کردها تا نزدیک ۱۸ تا ۲۰ درصد جمعیت ترکیه را در بر می گیرند. کردها به دنبال استیفای هویت قومی خود هستند و بر این باورند که به این سرزمین تعلق داشته و در آن هویت دارند. جمهوری ترکیه هویت آنها را به رسمیت نمی شناسد و آنها را «ترک‌های کوهستانی» می نامد. بنابراین وقتی صحبت از هویت می‌شود، آن‌ها می‌گویند که ما فرهنگ و آداب رسوم خود را داریم که دولت ترکیه مانع استیفای این حقوق می‌شود. در جمهوری ترکیه فرض این است که تمامی شهروندان ترک هستند. واژه «تورک» یا «تُرک» به عنوان شهروند، ترکیه بکار گرفته می شود. در ادبیات سیاسی وقتی می‌گویند ترک TURK به معنای شهروند ترکیه است.

ترکیه از پذیرفتن هویت قومی کردها امتناع می ورزد

وی افزود: بنابراین ترکیه از بدو تاسیس خواهان سرزمینی بود که جمعیت آن بصورت کامل ترک باشند، این در حالی است که شرق این قلمرو مسکن اصلی اقوام کردی است که ادامه آن‌ها در کردستان سوریه، عراق و ایران است و قلمرو قومی پیوسته ای راتشکیل می دهند که در هر قسمت در کشورهای یاد شده بخشی از جمعیت آن کشورها را با هویت قومی خود را شامل می شوند و به نام «کرد» شناخته می شوند. کردها در ترکیه خواستار به رسمیت شاخته شدن هویت کردی خود هستند، اما دولت ترکیه از پذیرفتن این هویت قومی امتناع می ورزد. این عامل مبنای آغاز مبارزه ای است که بیش از چهار دهه مناقشات آنها با دولت مرکزی را بدنبال داشته است. کردها در این راه آن را به مبارزه مسلحانه علیه دولت مرکزی ترکیه تبدیل کردند که تا امروز ادامه داشته و از هر دو طرف تلفات و خسارات زیادی به بار آورده است.

امیراحمدیان خاطرنشان کرد: کردهای ترکیه بر سر این هویت خواهی به مبارزات سیاسی هم روی آورده اند که هم در مبارزه مسلحانه و هم مبارزات سیاسی نتوانسته اند به اهداف سیاسی خود دست یابند. در دوره‌ای اردوغان اجازه داد کردها کتاب های درسی خودشان را منتشر کنند اما باز فضا بسته شد. کردها برای دفاع از آرمان‌های خود حزب کارگران کردستان را تشکیل دادند و دولت دست به سرکوب اعضای این حزب زد. هرچند مبارزه مسلحانه با دولت مرکزی تصمیم درستی نبود و اقدامی تروریستی است، اما موضوع اساسی هویت طلبی کردهای ساکن این کشور است. اکنون در برهه ای تاریخی، آقای عبدالله اوجالان به هر دلیلی تصمیم گرفته تا از همرزمان خود در پ. ک.ک، بخواهد که کردها خود را خلع سلاح و اسلحه خود را زمین بگذارند.

چالش‌های آنکارا در مواجه با تصمیم اوجالان

این استاد دانشگاه ادامه داد: در این مقطع سوال این است که آرمان‌هایی که برمبنای آن حزب کارگران کردستان تشکیل شده است چه می‌شود. راهکار چنین جریاناتی در همه جای دنیا این است که از سمت دولت مرکزی این فرایند پذیرفته و آنها در جامعه ادغام و به آنها تضمین حقوقی داده شود که مورد تعقیب قانونی قرار نخواهند گرفت. اما در حال حاضر اعضای این حزب از سوی دولت آنکارا با عنوان تروریست شناخته شده و تحت تعقیب هستند. آیا ترکیه می‌خواهد همه اعضای این حزب را دستگیر کند؟ الگویی که ما در همسایگی خودمان تجربه کرده‌ایم، طالبان است که یک گروه چریکی بودند و برخی تلاش کردند آن‌ها را در یک فرایند سیاسی خلع سلاح شوند، حزب سیاسی تشکیل دهند و در یک فرایند سیاسی -تشکیلاتی حزبی در حکومت ادغام شوند. در نهایت آنچه صورت گرفت این بود که اسلحه به دست گرفته و دولت مرکزی را سرنگون کردند و حالا ما با معضل فعالیت گروه‌های تروریستی در همسایگی خودمان مواجه هستیم. بعد از گذشت چهار سال هنوز طالبان به عنوان یک دولت از سوی هیج دولتی به رسمیت شناخته نشده است. راه حل حزب کارگران کردستان در ترکیه این است که دولت ترکیه در ازای اسلحه‌ای که از اعضای این حزب می گیرد به آن‌ها تامین قانونی داده کمک‌های مالی و امکان اشتغال فراهم سازد. بنابراین مجلس ترکیه باید برای این تحول جدید پیش بینی داشته باشد و با عفو عمومی برای این گروه اشتغال زایی کند و این مسائل اساسی دولت ترکیه پس از این تحول جدید است.

ترکیه می‌خواهد گستره نفوذنظامی خود را به مرزهای سوریه تثبیت کرده و ارتقا دهد

ترکیه باید اهمیت روابط خود با ایران را درک کرده و بداند نتیجه تعاملات دو کشور یکی از امن‌ترین مرزها را برای دو کشور ایجاد کرده و برای سال‌ها، استان‌های مرزی ایران با ترکیه نشست‌های منظم امنیتی با استانهای هم مرز برای مبارزه با تروریسم دارند.

این کارشناس مسائل ترکیه همچنین در پاسخ به این سوال که این اقدام پ. ک.ک. چه تاثیری بر نقش منطقه‌ای ترکیه و تحولات این منطقه خواهد داشت، گفت: معتقدم اگر این تحول با موفقیت همراه شود، بسیار مهم است. نخست برای آنکه کردهای ساکن در سوریه که علی رغم آنکه ارتباط خود با حزب کارگران کردستان را تکذیب می‌کنند، اما ترکیه آن‌ها را به حمایت از پ. ک. ک متهم می‌کند و با پیشنهاد اوجالان برای خلع سلاح اعلام می‌کنند که شهروند سوریه هستند و ارتباطی با پ. ک.ک ندارند. ترکیه برای تضعیف موقعیت کردها به هر نحو می خواهد از تقویت موقعیت کردها در همه منطقه جلوگیری کرده و مانع تشکیل واحدهای خودمختار کردی در کشورهای همجوار (سوریه و عراق) شود.

امیراحمدیان در ادامه افزود: این در حالی است که ترکیه می‌خواهد گستره نفوذ نظامی خود را به مرزهای سوریه تثبیت کرده و ارتقا دهد. اقدامات آنکارا در تحولات سوریه و تحولات مرتبط با رشد تحریرالشام و سقوط نظام بشار اسد بسیار مشکوک و مشخص نیست چه هدفی را دنبال می‌کند. اخیرا هم شاهد بودیم که آقای هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه تهدیداتی ضمنی را علیه ایران مطرح کرده و می پندارد که ایران نیز تضعیف شده است ولی باید بداند که ایران قوی تر از همیشه است و نباید ایران را تهدید کند. ایشان باید بدانند نمی توانند به تهران هشدار بدهند و از الفاظ هشدار دهنده استفاده کنند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: ترکیه باید اهمیت روابط خود با ایران را درک کرده و بداند نتیجه تعاملات دو کشور یکی از امن‌ترین مرزها را برای دو کشور ایجاد کرده است و برای سال‌ها، استان‌های مرزی ایران با ترکیه نشست‌های منظم امنیتی با استانهای هم مرز برای مبارزه با تروریسم دارند. اگر برگردیم به تحولات اخیر، چنانچه مشکلات ترکیه با کردها مرتفع شود، آن زمان است که آرامش در عراق نیز برقرار می‌شود چرا که طی این چهار دهه، ترکیه براساس یک موافقت نامه که در گذشته منعقد شده بود هر زمان احساس تهدید کرده، به بهانه تعقیب پ. ک. ک. به خاک عراق در اقلیم کردستان حمله نظامی و حریم هوایی و طمینی یک دوالت مستقل را نقض کرده است. این همواره مورد انتقاد بغداد بوده و آن را نقض تمامیت ارضی خود دانسته است. معتقدم اگر روشی عقلایی در نظر گرفته شود و با فرمول‌هایی برای ادغام آرام و صلح‌جویانه کردها در ساختار دولت ترکیه، آرامش را در این منطقه برقرار کنند، به نفع منطقه خواهد بود.