«هشدار سریع برای همه»؛ ایران در مسیر پیوستن به استاندارد جهانی

سحر تاجبخش در گفت‌وگو با ایران اکونومیست در خصوص آخرین اقداماتی که برای توسعه سامانه‌های هشدار انجام شده است، گفت: سازمان هواشناسی بر اساس ماده ۲۶ قانون هوای پاک مکلف است که سامانه‌های هشدار مرتبط با مخاطرات جوی از جمله سیل و گرد و خاک را راه اندازی کند. در این جهت فعالیت‌هایی در سازمان هواشناسی انجام شده و راه‌اندازی هر دو سامانه‌ در بخش سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در دست پیگیری است.

توسعه شبکه دیدبانی، گامی در جهت بهبود پیش‌بینی‌های جوی

رئیس سازمان هواشناسی کشور افزود: توسعه شبکه دیدبانی در حوزه سخت افزارها در دستور کار قرار دارد.این شبکه به تامین منابع بارشی و مقدار بارش‌های رخ داده می‌پردازد و توسعه آن همواره در برنامه‌ سازمان هواشناسی قرار داشته است.

تاجبخش در ادامه به تامین منابع نرم افزاری نیز اشاره کرد و گفت: نرم‌افزاری راه‌اندازی شده تا در نقاط مشخص دِبی آب هر سامانه بارشی را اعلام کند. این نقاط در فاز ویل با ویلویت‌های وزارت نیرو در ۵۵۰ نقطه راه‌اندازی شده است. سال گذشته نیز قراردادی منعقد شد که برای فاز دوم که ۳۰۰۰ نقطه دیگر نیز به ۵۵۰ نقطه موجود اضافه شود و پایش بهتری از دبی آب بارش انجام شود.

وی اضافه کرد: تمرکز سازمان هواشناسی برای نصب سامانه‌های هشدار سیل بر دو موضوع ویلویت‌های وزارت نیرو و مراکز جمعیتی است. در همین راستا ویلویت‌های وزارت نیرو برای تامین منابع آبی پایین‌دست نقاط بارش و مناطق پرجمعیت در نظر گرفته شده است که بر همین اساس نیز نصب در ۳۰۰۰ در فاز دوم برنامه‌ریزی شده و در حال انجام از سوی یک پیمانکار است.

رئیس سازمان هواشناسی کشور افزود: در صورت ضرورت و دریافت پیشنهادات جدید درباره نصب سامانه‌ها، درخواست‌های بعدی نیز ثبت و اقدامات لازم انجام می‌شود. 

تاجبخش با اشاره به توسعه بخش سخت افزاری ادامه داد: رادارها، ایستگاه‌های باران سنجی و ایستگاه‌های خودکار هشدار سیل توسعه یافته است تا پایش‌ مناسب‌تری از مقادیر بارش به دست آید و خدمات بهتری به کاربران عمومی و تخصصی ارائه شود. 

نصب ویند پروفایلر در فرودگاه‌های کشور برای پرواز ایمن‌تر

تاجبخش در خصوص نصب ویند پروفایلر یا نمایه‌ساز باد (ابزار هواشناسی برای اندازه‌گیری سرعت و جهت باد در ارتفاعات مختلف جو) نیز گفت:‌ این تجهیزات که نمایه قائم باد را نشان می‌دهند برای چهار فرودگاه فعال کشور شامل مهرآباد، امام خمینی، اردبیل و تبریز در حال نصب و راه‌اندازی است. تجهیزات لازم تامین شده، به استان‌های مرتبط انتقال داده شده و در مرحله ایجاد زیرساخت برای راه‌اندازی است که بهره‌برداری از آن احتمالا در سال ۱۴۰۴ محقق شود. 

وی افزود: این نقاط بادخیز است و تغییرات باد در لایه‌های مختلف جو نزدیک به سطح زمین اهمیت دارد و تامین ویندپروفایلرها پرواز ایمن‌تری را برای هواپیما فراهم می‌کند.

چالش‌های تأمین تجهیزات پایش گردوخاک؛ تحریم و کمبود منابع مالی

تاجبخش در خصوص نرم‌افزار و سخت‌افزارهای پیش بینی گرد و خاک نیز گفت: سازمان هواشناسی باید تکالیف خود را در این زمینه نیز انجام دهد اما تامین سخت افزارها نیازمند منابع مالی است چراکه تجهیزات سنجنده گرد و خاک تقریباً گرانقیمت و بعضی از انواع آن نیز تحریم است و بر همین اساس برای خریداری آن‌ها نیازمند تامین منابع قابل توجهی است. هر چند حالا تعدادی سخت‌افزار گردوخاک را در اختیار داریم اما با توجه به وسعت توسعه سیستم‌های گردوخاک منطقه، نصب این تجهیزات در بسیاری از استان‌ها لازم است. 

رئیس سازمان هواشناسی در ادامه اظهار کرد: منابع مالی سازمان هواشناسی چندان قابل توجه نیست. خرید این تجهیزات عمدتا از منابع خارجی و نیازمند منابع ارزی است که به همین سبب با مشکلاتی روبروست. برنامه نصب و اندازی سامانه‌های گردوخاک به تفکیک استان‌ها وجود دارد که به محض تامین منابع مالی انجام خواهد شد. 

معوین وزیر راه و شهر سازی با اشاره به راه‌اندازی نرم‌افزاری در این خصوص نیز گفت: سامانه‌ای راه‌اندازی شده که اطلاعات آن در وبسایت سازمان هواشناسی موجود است. سال ۹۶ مرکزی در استان خوزستان راه‌اندازی شده است و این استان مسئولیت اطلاعات این نرم‌افزار را بر عهده دارد. توسعه نرم‌افزارهای دیگری نیز در دستور کار است و تا پایان بهار ۱۴۰۴ به بهره‌برداری خواهد رسید. این نرم‌افزارها در حال حاضر در فاز آزمایشی است. پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو نیز دارای یک مرکز بین المللی گرد و خاک است که در کنار برنامه‌های آموزشی، امکان دسترسی به اطلاعات منطقه نیز فراهم است.

به گفته تاجبخش مجموع این سخت افزار و نرم‌افزارها، ابزارهایی هستند که می‌توان در پایش و پیش‌بینی گردوخاک استفاده کرد و خدمات مرتبط را ارائه داد. 

مرکز منطقه‌ای اقلیم؛ گامی برای همکاری‌های بین‌المللی در پایش گردوخاک

وی در پاسخ به پرسش ایران اکونومیست در خصوص امکان به اشتراک‌گذاری داده‌های مرتبط با گردو خاک در سطح منطقه، با توجه به بعضی مشکلات مشترک در این حوزه گفت: در حوزه مخاطرات جوی با همکاری سازمان هواشناسی جهانی، مرکزی در تهران با عنوان «مرکز منطقه‌ای اقلیم» راه‌اندازی شده که در فاز نمایشی است و به فاز عملیاتی نرسیده. مرکز منطقه‌ای اقلیم تنها مرکز در غرب آسیاست که اقلیم منطقه غرب آسیا را پایش می‌کند و باید اطلاعات کشورهای منطقه از جمله کشورهایی که منبع نفوذ گرد و خاک به ایران‌ هستند را نیز گردآوری کند و احتمالا پس از آغاز فعالیت این مرکز، امکان به اشتراک‌گذاری داده‌ها فراهم می‌شود. 

تاجبخش با تاکید بر لزوم هماهنگی در سطح بین‌المللی با کشورها و سازمان جهانی هواشناسی ادامه داد: عراق و سوریه دو کشوری است که منابع گرد و خاکشان ایران، به‌ویژه غرب ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد و این دو کشور ضرورتا باید برای بارگذاری اطلاعات کمک کنند البته بر اساس تقسیمات سازمان هواشناسی جهانی، ایران و سوریه در منطقه‌ای مشترک نیستند اما اگر همکاری‌های لازم صورت گیرد و اطلاعات لازم را در اختیار سازمان هواشناسی قرار دهد، این آمادگی وجود دارد که از این ظرفیت استفاده شود. 

وی در ادامه اظهار کرد: بر اساس استانداردهای سازمان هواشناسی جهانی طراحی وبسایت مرکز منطقه اقلیم و اطلاعات بارگذاری شده باید از حداقل‌های مشخصی برخوردار باشد. بر همین اساس تا کنون دو جلسه برگزار شده است و سه مرکز در ستاد سازمان هواشناسی، مرکز آموزش منطقه‌ای - که زیر نظر سازمان جهانی هواشناسی است، پژوهشگاه سازمان هواشناسی و مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی محصولات مرتبط را به دست می‌آورند. به محض اعلام سازمان هواشناسی جهانی در خصوص بهره‌برداری از این مرکز، باید فعالیت‌های منطقه‌ای آغاز شود تا ضمن تشکیل جلساتی با دیگر کشورهای منطقه بتوانیم از ظرفیت آن‌ها استفاده کنیم و داده‌های مرکز نیز تقویت شود. 

اهمیت توسعه شبکه‌های دیده‌بانی در سال ۱۴۰۴

تاجبخش در خصوص برنامه‌ریزی برای توسعه شبکه‌های دیده‌بانی در سال ۱۴۰۴ گفت: توسعه شبکه دیدبانی اصلی‌ترین وظیفه سازمان هواشناسی برای پایش وضع هواست. سازمان هواشناسی کشور انواع مختلف شبکه‌های دیدبانی را در اختیار دارد. 

وی به فعالیت ۲۴ ساعته بعضی ایستگاه‌ها، قرارگیری بعضی ایستگاه‌ها در فرودگاه، فعالیت ۱۲ ساعته بعضی ایستگاه‌ها،‌ فعالیت بعضی ایستگاه‌ها بدون دیده‌بان و خودکار و فعالیت ایستگاه‌هایی در زمینه ارائه اطلاعات باران‌سنجی اشاره کرد و افزود: ایستگاه‌های پایش گردوخاک،‌ پایش آلاینده‌های گازی، شبکه رادارهای هواشناسی و ایستگاه‌های هواشناسی دریا نیز در کنار فعالیت‌های سازمان فعال هستند بنابراین گستره عظیمی از فعالیت‌های سازمان هواشناسی در حوزه دیدبانی متمرکز شده است تا تمام مولفه‌های مرتبط با هوا و اطلاعات جو پایش و مانیتور شود.

رئیس سازمان هواشناسی کشور به وجود برنامه‌ای پنج ساله برای توسعه شبکه دیدبانی اشاره کرد و گفت: ویلویت ویل رعایت استانداردهای جهانی و ویلویت دوم نیز رعایت استانداردهایی برای است که به دلیل مسائل تغییرات اقلیمی منطقه ایجاد شده است.

وی با تاکید بر اهمیت پایش اقلیم اظهارکرد: بعضی نقاط پیش‌تر بارش نداشتند و حالا از جمله مناطق پربارش محسوب می‌شوند. نقاط دیگری پر بارش بودند و حالا بارشی ندارند. بر همین اساس خرداقلیم و پایش خرداقلیم اهمیت بسیاری یافته است.

تاجبخش تاکید کرد: بر اساس منابع با توجه به برنامه توسعه پیش‌خواهیم رفت اما فاصله ایران با کشورهای منطقه و استانداردهای بین‌المللی تقریبا زیاد است و برای پوشش بخشی از این فاصله باید منابع مالی مناسب‌تری به سازمان هواشناسی اختصاص داده شود تا تامین و تجهیز این ایستگاه‌ها در دستور کار قرار گیرد.

خریداری دو رادار هواشناسی در شرق کشور، چالش‌های تحریمی در تأمین تجهیزات

تاجبخش در ادامه درباره راه‌اندازی ایستگاه‌های هواشناسی اظهار کرد: سالانه به‌طور تقریبی ۱۰۰ ایستگاه از انواع مختلف راه‌اندازی می‌کنیم که تامین و تجهیز ایستگاه‌ها با توجه به نیاز توسعه‌ای سازمان هواشناسی کشور در دستور کار قرار می‌گیرد. به تازگی قرارداد خرید دوتا رادار هواشناسی را برای شرق منعقد شده است که شرکت پیمانکار در همین رابطه قول داده رادارها را تا ویایل سال ۱۴۰۴ تحویل دهد. رادارهای هواشناسی از جمله ابزارهای تحریمی است و در واقع تجهیزاتی با کاربری دوگانه محسوب می‌شوند و به همین سبب احتمال دارد مشکلاتی ایجاد شود و پیمانکار نتواند رادارها را وارد کند. با نگاه خوشبینانه حتماً در سال ۱۴۰۴ دو رادار در ناحیه شرقی راه اندازی خواهد شد. 

«هشدار سریع برای همه»؛ ایران در مسیر پیوستن به استاندارد جهانی

وی در خصوص راه‌اندازی سامانه‌های هشدار چند مخاطره‌ای نیز اظهار کرد: سازمان هواشناسی جهانی ابتکاری را پیشنهاد داده و آن را با عنوان «هشدار سریع برای همه» در بسیاری از کشورها راه‌اندازی کرده است. در فاز یک بعضی کشورهای منطقه نیز به برنامه «هشدار سریع برای همه» ملحق شدند. این برنامه چهار ستون اصلی دارد و در کنار اطلاعات هواشناسی، سازمان مدیریت بحران، سازمان‌های فعال در حوزه امداد و نجات مانند جمعیت هلال احمر و بخشی از وزارت ارتباطات نیز برای اطلاع‌رسانی باید در این زمینه همکاری کنند. در حال حاضر که هنوز سامانه‌های «هشدار سریع برای همه» راه‌اندازی نشده، چهار دستگاه مذکور در ایران با یکدیگر همکاری می‌کنند اما سازمان جهانی هواشناسی (WMO) استانداردی را تعریف کرده است که تمام کشورها باید بر اساس آن عمل کنند.

تاجبخش افزود: در همین رابطه جلساتی برگزار و درخواست شده که ایران نیز به «هشدار سریع برای همه» ملحق شود و وزارت امور خارجه یکی از پایه‌های اصلی است که باید در این زمینه به سازمان هواشناسی کمک کند و اگر مسائل مرتبط با تبادل اطلاعات نیز حل شود، می‌توان به این طرح و برنامه ملحق شد. 

وی گفت: سیستم هشدار سریع در حال حاضر نیز راه‌اندازی شده است اما منسجم و بر اساس یک روال و برنامه خاص نیست. بخشی از این کار را سازمان مدیریت بحران و بخشی را وزارت ارتباطات انجام می‌دهد چرا که تجهیزات مورد نیاز آن در حوزه ارتباطات و اطلاعات است. اگر بتوانیم جلسات را بر اساس ابتکار سازمان هواشناسی جهانی تشکیل دهیم و دستگاه‌های متولی را بر اساس پروتکل  این سازمان به‌طور منسجم گرد هم بیاوریم و بر اساس این استانداردها عمل کنیم، در این شرایط کار منسجم‌تر، با برنامه‌تر و درست‌تر انجام می‌شود.

رئیس سازمان هواشناسی ادامه داد: از جمله وظایف سازمان هواشناسی در این زمینه راه‌اندازی سامانه‌ای به نام «کپ» (Common aleph protocol) یا «پروتکل مشترک هشدار» است که اطلاعات هشدار طبق استانداردهای بین‌المللی و با پروتکلی خاص به هر زبانی و با هر رسانه‌ای اطلاع رسانی شود. از این طریق افراد حاضر در محل وقوع مخاطره  می‌توانند در لحظه‌ هشدارها را دریافت کنند و به همین سبب ارایه این هشدارها برای تخلیه شهروندان در شرایط بحرانی موثر است.

لزوم تدوین پیوست اقلیمی برای طرح‌های ملی 

وی در خصوص فواید برخورداری طرح‌های جامع کشور از پیوست اقلیم نیز گفت: تغییر اقلیم یکی از چالش‌های امروز دنیاست. مسئله برخورداری طرح‌های جامع کشور از پیوست اقلیم بر اساس استاندارد و دستوراتی که هیئت بین دولتی تغییر اقلیم (IPCC)  برای مواجهه با پیامدهای ناگوار تغییر اقلیم ارائه کرده است. پیامدهای تغییر اقلیم عمدتاً برای مردم آثاری اقتصادی و اجتماعی دارد. آثار تغییرات اقلیمی در زمینه هواشناسی احتمال ایجاد خسارت‌ها و تلفات جبران ناپذیر را به همراه دارد و بر همین اساس باید در دو مسیر بین‌المللی سازگاری و کاهش انتشار حرکت کرد.

حرکت به سمت سازگاری با تغییرات اقلیمی

رئیس سازمان هواشناسی در ادامه اظهار کرد: کاهش انتشار باید با کاهش سوخت‌های فسیلی همراه شود اما اغلب کشورهای با اقتصاد متکی به نفت به سمت راهکارهای کاهش حرکت نکرده‌ و بر سازگاری متمرکز شده‌اند. طی برگزاری جلسات مشخص می‌شود که راهکار سازگاری برای کشورهایی با منابع اقتصادی سوخت فسیلی از جمله جمهوری اسلامی ایران ارجحیت دارد بنابراین ایجاد راهبردهایی در تمام حوزه‌ها از جمله کشاورزی، صنعت و ساختمان برای سازگاری با تغییرات اقلیمی ضروری است که بند ت ماده ۲۲ برنامه هفتم توسعه به لزوم تهیه برنامه اقلیم اشاره کرده است و سازمان محیط زیست با همکاری تمام دستگاه‌ها از جمله سازمان هواشناسی اجرای این برنامه را در دستور کار دارد که امیدواریم به‌زودی آماده شود.

تاجبخش در پایان گفت: با آماده‌سازی این برنامه و نگارش آیین‌نامه آن تکلیف تمامی دستگاه‌ها در رابطه با تغییر اقلیم روشن خواهد شد که جهاد کشاورزی، آب، صنعت و دیگر حوزه‌های درگیر چگونه باید تولیدات و محصولات خود را با این وضعیت سازگار کنند. در حوزه ساخت و ساز جاده‌ها، راه‌ها یا ساختمان‌ها نیز وجود پیوست‌های اقلیمی موجب برداشتن گام‌های مناسب برای حرکت در مسیر برنامه تغییر اقلیم خواهد شد. امیدواریم به سمت سازگاری با پیامدهای تغییر اقلیم حرکت کنیم.