چهارشنبه‌سوری یا چهارشنبه‌سوزی؛ فاجعه‌ای که هر سال تکرار می‌شود

به گزارش ایران اکونومیست از وبدا، دکتر کوروش اعتماد با تأکید بر لزوم رعایت اصول ایمنی در مراسم چهارشنبه‌سوری، اظهار کرد: ایران سرزمینی با آیین‌ها و سنت‌های دیرینه است که بسیاری از آن‌ها ریشه‌ای عمیق در تاریخ و فرهنگ این سرزمین دارد و به همین دلیل تا امروز گرامی داشته شده‌اند.

حرکت از رسومات سنتی و دیرینه به سمت بازی‌های خطرناک

وی با اشاره به اینکه جشن چهارشنبه‌سوری نیز از جمله این آیین‌های کهن است که همچنان مورد توجه مردم قرار دارد، افزود: در سال‌های اخیر، این آیین سنتی و زیبا دستخوش تغییراتی شده و شکل دیگری به خود گرفته است، به‌گونه‌ای که آتش‌بازی‌های خاطره‌انگیز و ایمن جای خود را به بازی‌های خطرناک با مواد منفجره و محترقه داده‌اند.

سرپرست مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت بیان کرد: آتش زدن بوته‌های خشک و پریدن از روی آتش، به آتش زدن فشفشه و منفجر کردن ترقه و پرتاب سیگارت تبدیل شده است.

اعتماد یادآورشد: مراسم چهارشنبه سوری در گذشته جشنی یک روزه بوده است، اما بعضی از جوانان اکنون چندین هفته قبل از روز جشن، آتش‌بازی، ترقه‌بازی و استفاده از مواد منفجره را آغاز می‌کنند، که می‌تواند خطرات متعددی را برای بسیاری از هموطنان به دنبال داشته باشد. غالب این مواد غیراستاندارد عمدتاً به صورت غیرقانونی به کشور وارد یا تولید می‌شود.

وی با اشاره به پیامدهای خطرناک استفاده از مواد محترقه اظهار کرد: علاوه بر مصدومیت و فوت، این مواد می‌توانند منجر به معلولیت‌های ماندگار شوند. بر اساس گزارش‌ها، استان‌های شمالی و شمال‌غربی کشور بیشترین تعداد حوادث و مصدومان را به خود اختصاص داده‌اند.

افزایش آمار آسیب‌دیدگان در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱

وی افزود: طبق آخرین گزارش EOC سازمان اورژانس کشور، آمار آسیب‌دیدگان در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل از آن افزایش چشمگیری داشته است. از اول تا ۲۳ اسفند ۱۴۰۱، تعداد چهار هزار و ۳۶۸ نفر بر اثر برخورد یا استفاده از مواد محترقه دچار آسیب‌هایی از جراحت‌های سطحی تا قطع عضو و حتی فوت شدند، درحالی‌که در مدت مشابه سال ۱۴۰۲، این تعداد به ۶ هزار و ۱۶۵ نفر رسیده است.

سرپرست مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت با بیان اینکه آمار جان‌باختگان و مصدومان شدید نیز حاکی از افزایش نگرانی‌هاست، عنوان کرد: در سال ۱۴۰۱، ۱۹ نفر جان خود را از دست دادند و ۲۲۹ نفر دچار قطع عضو شدند و در سال ۱۴۰۲، اگرچه تعداد جان‌باختگان با ۱۷ مورد فوتی کاهش یافت، اما شمار افراد دچار قطع عضو به ۳۰۵ نفر افزایش پیدا کرد.

دکتر اعتماد گفت: یکی از مهم‌ترین نکات نگران‌کننده این است که ۴۷ درصد از مصدومان مراسم چهارشنبه‌سوری را افراد زیر ۱۸ سال تشکیل می‌دهند؛ موضوعی که لزوم فرهنگ‌سازی، آگاهی‌بخشی و نظارت بیشتر را بیش از پیش برجسته می‌کند.

آسیب به چشم و سوختگی، شایع‌ترین آسیب‌ها
وی با اشاره به آمار آسیب‌دیدگان، آسیب به چشم با یک هزار و ۹۵۰ مورد و انواع سوختگی‌ها یک هزار و ۶۴۱ مورد را به‌عنوان شایع‌ترین صدمات ناشی از حوادث چهارشنبه‌سوری معرفی کرد و گفت: بیشترین تعداد مصدومان در استان‌های آذربایجان شرقی با ۸۸ نفر، تهران با ۸۲ نفر و آذربایجان غربی با ۳۲ نفر گزارش شده است. از سوی دیگر، بیشترین موارد فوتی متعلق به آذربایجان غربی با ۵ نفر، تهران و اصفهان هر کدام با ۳ نفر بوده است.

رهگذران، مصدومانی بی‌تقصیر اما در معرض خطر!

سرپرست مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت خاطرنشان کرد: بررسی علت حوادث نیز نکات قابل‌تأملی را نشان می‌دهد؛ ۲۷ درصد مصدومان رهگذرانی بودند که ناخواسته در معرض انفجار مواد محترقه قرار گرفتند، درحالی‌که ۷۳ درصد دیگر از میان تولیدکنندگان و استفاده‌کنندگان این مواد بوده‌اند.

دکتر اعتماد عنوان کرد: از نظر تفکیک جنسیتی، ۸۲ درصد از مصدومان مرد و ۱۸ درصد زن بوده‌اند؛ آماری که نشان‌دهنده نقش غالب مردان در استفاده از مواد محترقه و افزایش خطر آسیب در میان آن‌هاست.

وی با تأکید بر خطرات جدی ناشی از مواد محترقه، انفجاری و آتش‌افروزی در چهارشنبه‌سوری، اظهار کرد: این حوادث تهدیدی جدی برای سلامت افراد، به‌ویژه کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود.

نقش کلیدی والدین در آموزش و آگاه‌سازی فرزندان

سرپرست مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت تأکید کرد که والدین نقش اساسی در پیشگیری از این سوانح دارند. آن‌ها می‌توانند با آموختن و انتقال اصول ایمنی و پیشگیری از حوادث به فرزندان خود، نقش مؤثری در کاهش این آسیب‌ها ایفا کنند، چراکه پدر و مادر بانفوذترین افراد در زندگی کودکان و نوجوانان هستند.

دکتر اعتماد با تأکید بر اهمیت پیشگیری از حوادث تلخ چهارشنبه‌سوری اظهار کرد: ارتقای فرهنگ ایمنی یکی از مهم‌ترین راهکارها برای کاهش این آسیب‌ها است.

وی تصریح کرد که فرهنگ ایمنی بر سه اصل اساسی استوار است: آگاهی، آموزش و الزام. تنها از طریق افزایش آگاهی عمومی، آموزش صحیح اصول ایمنی و ایجاد قوانین و الزامات بازدارنده می‌توان از بروز این حوادث ناگوار جلوگیری کرد.

راه ایمنی از آموزش می‌گذرد و پیش‌شرط آموزش، آگاهی است

سرپرست مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت ادامه داد: بسیاری از والدین، بدون ارائه آگاهی و آموزش مناسب به فرزندانشان، به سراغ سومین اصل (الزام) می‌روند و تلاش می‌کنند با زور و اجبار آنان را از انجام کاری منع یا به کاری ترغیب کنند. اما این شیوه معمولاً با شکست همراه است. آگاه‌سازی و آموزش نوجوانان و جوانان امری ضروری است و در این روند باید به شخصیت آن‌ها احترام گذاشته شود و از جریحه‌دار کردن غرورشان اجتناب شود.

دکتر اعتماد با اشاره به اینکه راه ایمنی از آموزش می‌گذرد و پیش‌شرط آموزش، آگاهی است، بر اهمیت آگاهی از خطرات استفاده از مواد محترقه در شب مراسم چهارشنبه‌سوری تاکید کرد و افزود: افزایش آگاهی در مورد این خطرات و شیوه‌های مقابله با آن‌ها می‌تواند به‌طور چشمگیری احتمال وقوع حوادث تلخ در آخرین ماه سال را کاهش دهد.

وی ادامه داد: والدین و مسئولان واحدهای آموزشی باید با هشدار به نوجوانان و جوانان آنان را از خطرات و عوارض وحشتناک بازی با آتش، ترقه و مواد منفجره آگاه سازند. همچنین به والدین توصیه می‌شود که کبریت، مواد آتش‌زا و خطرناک مانند نفت و امثال آن را از دسترس کودکان دور نگه دارند تا از بروز حوادث ناگوار جلوگیری شود.

دکتر اعتماد با تأکید بر اهمیت مراقبت از فرزندان در این روزها گفت: برای حفظ سلامت کودکان خود، لازم است نظارت و مراقبت بیشتری بر آنان اعمال کنید.

وی افزود: در صورت عدم دسترسی به کبریت و مواد آتش‌زا در منزل، کودکان ممکن است برای تهیه مواد محترقه به فروشگاه‌های رنگ، مواد شیمیایی و داروخانه‌ها مراجعه کنند از این رو از فروشندگان این نوع مواد درخواست می شود به‌طور قاطع از فروش مواد آتش‌زا به کودکان و نوجوانان خودداری کنند تا از بروز حوادث ناگوار جلوگیری شود.

در صورت آتش‌سوزی با ۱۲۵ تماس بگیرید

وی گفت: به شهروندان توصیه می‌شود که در صورت بروز هرگونه آتش‌سوزی یا حادثه، خونسردی خود را حفظ کرده و در صورتی که آتش گسترده باشد، سریعا افراد مسن، کودکان و سایر افراد آسیب‌پذیر را از محل حادثه به مکان امن منتقل کنند. سپس، بلافاصله با شماره ۱۲۵ آتش‌نشانی تماس گرفته و اطلاعات دقیق شامل نشانی و نوع حادثه را به ستاد فرماندهی آتش‌نشانی اطلاع دهند.

سرپرست مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت افزود: در هنگام حضور آتش‌نشانان، شهروندان باید نهایت همکاری را با آنان داشته باشند تا عملیات امداد و نجات به‌طور مؤثر و سریع انجام شود.

دکتر اعتماد با تأکید بر اهمیت اقدام صحیح در مواجهه با سوختگی گفت: به شهروندان توصیه می‌شود که در صورت مواجهه با فردی که دچار سوختگی شده، ضمن حفظ خونسردی، از مالیدن مواد غیر بهداشتی مانند خمیر دندان، سیب‌زمینی و موارد مشابه روی محل سوختگی خودداری کنند.

وی افزود: مصدوم باید هرچه سریع‌تر به مرکز درمانی منتقل شود و در صورت شدت مصدومیت، بلافاصله با اورژانس ۱۱۵ تماس گرفته شود تا اقدامات درمانی لازم به سرعت آغاز شود.

نکات ایمنی در مورد مواد آتش زا

وی توصیه کرد: از نگهداری مواد محترقه و وسایل آتش‌بازی (حتی مواد و وسایل استاندارد) در نزدیکی وسایل حرارتی و برقی و همچنین، از سوزاندن وسایل یا مواد غیرمتعارف مانند لاستیک، آمپول و استفاده از مواد آتش‌زا نظیر بنزین، الکل، کاربیت و مشابه آن، از برپایی آتش در معابر باریک و نزدیکی پست‌های برق، ایستگاه‌های تقلیل فشار گاز و پارکینگ‌های عمومی خودداری کنید و در نهایت مواد محترقه را هیچ‌گاه به طرف افراد دیگر پرتاب نکنید.

سرپرست مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت افزود: هیچ گاه مواد محترقه را در ظروف شیشه‌ای یا فلزی قرار ندهید، زیرا در صورت انفجار، ذرات شیشه یا فلز به اطراف پرتاپ شده و سبب صدمات و خطرات جانی خواهد شد. همچنین، هرگز از ماده محترقه و منفجره‌ای که یک‌بار استفاده شده، دوباره استفاده نکنید. وجود یک کپسول آتش‌نشانی پودری در حوالی محیط‌هایی که در آن آتش روشن کرده‌اید، ضروری است. ضمن این‌که قبل از ترک محل، حتماً باید از خاموش بودن آتش اطمینان حاصل کنید و با استفاده از آب، باقیمانده آتش را کاملاً سرد کرده و آن را جمع‌آوری کنید.

دکتر اعتماد گفت: از نگهداری ترقه‌ها و سایر مواد محترقه در منزل خودداری کرده و از حمل آن‌ها اجتناب کنید. حمل مواد محترقه بر اساس ماده ۲۴ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز جرم است.

وی همچنین نسبت به آتش‌بازی در مجاورت وسایل نقلیه‌ای که حامل بنزین و مواد سوختنی هستند، هشدار داد و توصیه کرد که از ریختن مواد سریع‌الاشتعال مانند نفت و بنزین بر روی آتش نیز خودداری شود.

ترقه و مواد آتش‌زا را به سمت دیگران یا بالکن منازل یا شاخه درختان پرتاب نکنید

سرپرست مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت افزود: حمل مواد محترقه و آتش‌گیر و انفجاری، حتی به مقادیر بسیار کم، در جیب لباس و کیف ممنوع است. همچنین از پرتاب فشفشه، ترقه و مواد آتش‌زا به سمت شاخه‌های درختان، پشت‌بام‌ها و بالکن‌های منازل خودداری کنید. در صورت بروز هرگونه آتش‌سوزی یا حادثه، ضمن حفظ خونسردی، در اسرع وقت با شماره ۱۲۵ تماس بگیرید و نوع حادثه و نشانی دقیق محل حادثه را اطلاع دهید. در صورتی که حادثه منجر به مصدومیت شده باشد، فوراً با ۱۱۵ تماس بگیرید.

دکتر اعتماد با بیان اینکه از انداختن ظروف تحت فشار (کپسول‌ها و اسپری‌های حشره‌کش) به درون آتش اکیداً خودداری کنید، تأکید کرد: این ظروف به دلیل داشتن خاصیت انفجاری، ممکن است ذرات را به سمت شما پرتاب کنند و به چشم‌هایتان آسیب برسانند.

وی همچنین توصیه کرد که از آتش زدن لاستیک، هیزم و کارتن‌های خالی در واحدهای مسکونی یا در معابر، کوچه‌ها و خیابان‌ها خودداری کنید، چراکه در چنین شرایطی با تشدید آلودگی هوا، خود و اطرافیانتان را در معرض آسیب‌های تنفسی قرار می‌دهید.

آسیب‌های استنشاقی خطرناک هستند

سرپرست مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت خاطرنشان کرد: در صورتی که فردی در محوطه آتش یا دود مدتی گیر افتاده باشد، باید به فکر آسیب استنشاقی باشید. علائم این آسیب در ابتدا کم است، اما به سرعت تشدید شده و ممکن است منجر به مرگ بیمار شود. علائم این آسیب شامل تنگی نفس، خس‌خس سینه، سوختگی موهای بینی، سوختگی ریش و سبیل، سوختگی اطراف دهان، سوزش حلق و گلو، احساس گیر کردن جسم در گلو و وجود دوده در بینی و دهان است. این مصدومان باید فوراً تحت درمان قرار گیرند. در این موارد، فوراً با ۱۱۵ تماس بگیرید.

دکتر اعتماد ادامه داد: هرگز آتش را در معابر باریک و در مجاورت پست‌های برق، ایستگاه‌های تقلیل فشار گاز و پارکینگ‌های عمومی برپا نکنید و از برپایی آتش‌های حجیم و غیرقابل مهار نیز خودداری کنید.

ترقه‌ها و فشفشه‌ها، اجسام کوچک اما پرخطر!

وی افزود: ترقه و فشفشه‌ها، اگرچه در ابتدا بی‌خطر به نظر می‌رسند، اما در صورت اصابت به نقاط حساس بدن، به‌ویژه صورت، می‌توانند منجر به آسیب‌دیدگی‌های شدید و گاهی غیرقابل برگشت شوند.

سرپرست مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت گفت: اگر دچار سوختگی شدید، از دویدن خودداری کنید. یادتان باشد که پتو وسیله مناسبی برای خاموش کردن فردی است که لباسش آتش‌گرفته است. در صورت دسترسی به آب نیز می‌توان از آن استفاده کرد، اما هرگز از کپسول آتش‌نشانی برای خاموش کردن فردی که آتش گرفته استفاده نکنید.

دکتر اعتماد افزود: اگر مصدومی دچار اختلال هوشیاری است، جز در مواقع ضروری، او را حرکت ندهید. به ویژه مراقب گردن بیمار باشید و تا حد امکان تا رسیدن اورژانس آن را در راستای بدن ثابت نگه دارید.