همایش اقتصادی خزر؛ همکاری برای منافع متقابل

به گزارش ایران اکونومیست، سومین مجمع اقتصادی خزر امروز با حضور نخست وزیران و وزیران کشورهای روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و جمهوری آذربایجان و تاجیکستان به عنوان میهمان ویژه با هدف توسعه همکاری‌های منطقه‌ای به میزبانی محمدرضا عارف معاون رئیس جمهوری در تهران آغاز به کار کرد. این همایش با هدف تقویت تعاملات تجاری و اقتصادی میان کشورهای منطقه برگزار و بستری برای مذاکرات دوجانبه و چندجانبه میان مقامات ارشد اقتصادی این کشورها فراهم می‌کند.

محمدرضا عارف روز سه شنبه در نشست مشترک اعضای سومین همایش اقتصادی خزر تاکید کرد که برگزاری سومین همایش اقتصادی دریای خزر، گام مهمی در گسترش همکاری های اقتصادی و تجاری است. همچنین، این همایش، بستر مناسبی را برای مشارکت بخش های دولتی و خصوصی و همکاری بخش های تجاری، صنعتی و علمی کشورهای ساحلی فراهم می سازد.

سازوکارهای اجلاس خزر، «اجلاس سران»، «اجلاس وزرای خارجه»، «نشست نمایندگان ویژه» و «مجمع اقتصادی خزر» را شامل می‌شود. مجمع اقتصادی که به ابتکار ترکمنستان ایجاد شد، در سطح نخست‌وزیران کشورهای حاشیه خزر یعنی روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و آذربایجان برگزار می‌شود. طبق برنامه‌های اعلام‌شده همایش اقتصادی خزر در ۷پنل تخصصی با حضور وزرا، معاونان وزرا و سایر نمایندگان بخش خصوصی و فعالان اقتصادی شامل چشم‌انداز توسعه همکاری تجاری، صنعتی، کشاورزی، دورنمای همکاری اقتصادی بانکی وگمرکی، همکاری‌های حمل‌ونقلی و ترانزیتی و خدمات فنی‌مهندسی، همکاری‌های زیست‌محیطی گردشگری و بهداشتی، همکاری‌های انرژی، همکاری‌های علمی و فناوری و همکاری‌های اتاق‌های بازرگانی در قالب بخش خصوصی برپا می‌شود.

مجمع اقتصادی خزر؛ از آواسا تا تهران

مجمع اقتصادی خزر که مهمترین هدف آن ایجاد بستری برای گسترش پروژه‌های بزرگ و مشترک سرمایه‌گذاری در کشورهای این منطقه اعلام شد؛ منطقه‌ای که براساس برآوردها حدود ۵۰ میلیارد بشکه نفت و ۹ تریلیون متر مکعب گاز دارد و نزدیک به ۳۰۰ میلیون نفر از مردم جهان را در خود جای داده است. برگزاری منظم این مجمع اقتصادی، توافق پنج کشور ساحلی دریای خزر در پنجمین اجلاس سران این کشورها در آکتائو قزاقستان بود و هدف از آن تقویت و توسعه بیشتر تعامل بین کشورهای ساحلی در زمینه‌های صنعتی، تجاری، انرژی، حمل و نقل و لجستیک، نوآوری، گردشگری، اطلاعات و سایر حوزه‌های مشترک پنج کشور است. به عبارت دیگر مجمع اقتصادی خزر پاسخی مستقیم به نتایج پنجمین اجلاس سران خزر، بویژه تأکید بر ترویج همکاری‌های منطقه‌ای در بخش‌های مختلف از جمله حمل‌ونقل و تجارت تلقی می شود.

نخستین همایش اقتصادی خزر در مرداد ۱۳۹۸ در آواسا ترکم باشی ترکمنستان برگزار شد که گامی مهم در تلاش‌های مداوم برای تقویت همکاری بین کشورهای ساحلی خزر بود. این رویداد نه تنها نقش دریای خزر را به عنوان منطقه همکاری برجسته کرد، بلکه این همایش را به عنوان یک نهاد دائمی بالقوه با هدف ارتقای همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای قرار داد.

دومین مجمع اقتصادی کشورهای حاشیه دریای خزر نیز در مهر۱۴۰۱ در مسکو، پایتخت روسیه برگزار شد. در نشست مسکو «میخائیل میشوستین» نخست وزیر فدراسیون روسیه، «اسداف» نخست وزیر جمهوری آذربایجان، «اسماعیل‌اف» نخست وزیر قزاقستان و «مردوف» معاون کابینه وزرای ترکمنستان و «محمدمخبر» معاون اول رئیس‌جمهور حضور داشتند.

سومین دوره مجمع اقتصادی خزر که طی روزهای آن ۲۹ و ۳۰ بهمن سال جاری در تهران با حضور مقامات پنج کشور ساحلی خزر در حال برگزاری است. تاکنون ۱۱ اجلاس در سطح وزرای خارجه، ۹ نشست در سطح نمایندگان ویژه و ۲ اجلاس اقتصادی کشورهای ساحلی دریای خزر برگزار شده است.

نشست تهران؛ مجمع همکاری همسایگان خزر

دریای خزر و مناطق پیرامونی آن یعنی آسیای مرکزی و منطقه قفقاز در سال‌های اخیر به دلیل افزایش اهمیت این منطقه در حوزه انرژی و ترانزیت، از اهمیت ژئواستراتژیکی برخوردار شده است. پهنه دریای خزر در یک دهه گذشته، کانون توجه جهانیان بوده و منافع استراتژیک قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را با هدف تامین انرژی به خود جلب کرده، به‌ ویژه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و کاهش نفوذ روسیه در جمهوری‌های شوروی سابق، این پهنه آبی بزرگ مورد توجه ککشورهای منطقه و فرامتنطقه ای قرار گرفته است.

۵۰ میلیارد بشکه نفت و ۱۰۶ تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی؛ این اعداد، منابع ثابت شده و احتمالی انرژی در دریای خزر است. پهنه اقتصادی که به واسطه قرارگرفتن در میانه دو قاره آسیا و اروپا به عنوان مهمترین مصرف‌کنندگان انرژی نگاه بسیاری از قدرت‌های جهان را به خود جلب کرده است. در حال حاضر رقابت گسترده‌ای برای اتصال منابع این حوزه آبی به بخش‌های مختلف آسیا و اروپا در جریان است که اَبَر کریدورهایی چون شمال-جنوب یکی از آن‌هاست. اما این تنها مزیت بزرگترین دریاچه جهان نیست، این پهنه آبی زیستگاه حدود ۹۰ درصد از ماهیان خاویاری سیاه و قرمزی است که ارزش غذایی و دلاری بالایی دارد. صنعت توریسم در کرانه‌های مختلف این دریاچه به عنوان یکی از مهمترین منابع درآمدی دولت‌های آن تعریف شده است. همچنین سواحل دریایی دروازه‌های اتصال ایران به اقتصاد جهانی به شمار می‌آیند که می‌تواند ذیل یک برنامه جامع و عملیاتی برای توسعه بنادر، حمل‌ و نقل دریایی و ایجاد زنجیره تأمین منطقه‌ای مورد بهره‌برداری قرار گیرد. محمدرضا عارف در سومین نشست این همایش در تهران با بیان این که جمهوری اسلامی ایران از توسعه اقتصاد دریا محور و سرمایه گذاری های مشترک در حوزه های حمل و نقل دریایی و بنادر و دریانوردی استقبال می کند گفت: موضوع حمل و نقل در دریای خزر و کریدورها در منطقه از موضوعات مهمی است که دولت های ساحلی دریای خزر در صدد تقویت آنها هستند.

جمهوری اسلامی ایران در دوره دوم پیشنهاداتی در حوزه هایی مانند ایجاد منطقه آزاد مشترک، ترانزیت، دلارزدایی در روابط تجاری، انرژی و امنیت غذایی و توسعه همکاری ها در حوزه های دیگر داشت و در این دوره نیز موضوعات محوری همچون مناسبات تجاری و ترانزیت، انرژی و به ویژه تشکیل بازار مشترک و همکاری بخش خصوصی مورد تاکید قرار گرفت.

همچنین، موقعیت ژئوپلتیک ایران، موضوع سوآپ انرژی پیش از این مورد استقبال مقامات کشورهای ساحلی خزر قرار گرفته بود. پیش از این و در جریان نشست کشورهای عضو سازمان اکو، در ترکمنستان، ایران با این کشور و نیز جمهوری آذربایجان، قراردادی سوآپ گازی امضا کرد که تکرار آن با دیگر اعضای سازمان کشورهای حاشیه خزر ممکن ارزیابی می‌شود. قزاقستان، ترکمنستان و روسیه مسیر خوبی برای انتقال گاز و نفت و فرآورده‌های پتروشیمی خواهد بود.