تملک غزه؛ طرحی که در حد ایده هم جیب ترامپ را سوراخ می‌کند

در شرایطی که آتش‌بس غزه در وضعیتی لرزان قرار دارد و آینده این منطقه با ابهامات زیادی روبه‌روست، «دونالد ترامپ» با مطرح کردن ایده بیرون راندن ساکنان و تصاحب این منطقه، نه‌تنها خشم فلسطینی‌ها و کشورهای عربی را برانگیخته، بلکه حتی در داخل آمریکا نیز با موجی از مخالفت‌ها مواجه شده است.

این ایده، پرسش‌های مهمی را به وجود آورده است: هدف واقعی ترامپ از این طرح چیست؟ آیا این ایده صرفاً یک مانور تبلیغاتی است یا او واقعاً قصد دارد چنین اقدامی را عملی کند؟ چه موانع و چالش‌هایی در برابر این سیاست قرار دارد و پیامدهای احتمالی آن برای آمریکا چه خواهد بود؟

ترامپ، پیش از آنکه یک سیاستمدار باشد، یک تاجر و سرمایه‌گذار در بخش املاک و مستغلات بوده است. میراث دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ نشان می‌دهد که او جهان را نه از منظری دیپلماتیک، بلکه از دریچه فرصت‌های سرمایه‌گذاری می‌بیند

در این گزارش، نگاهی دقیق به انگیزه‌های ترامپ، پیامدهای اجرای این طرح برای دولت آمریکا، موانع پیشِ رو و نیز مخالفت‌های جامعه سیاسی آمریکا خواهیم داشت.

انگیزه‌های ترامپ برای تصاحب غزه

طرح پیشنهادی دونالد ترامپ برای تصاحب نوار غزه، صرفاً یک ایده غیرعملی و نامتعارف به نظر نمی‌رسد، بلکه در پس آن مجموعه‌ای از انگیزه‌های سیاسی، اقتصادی و ایدئولوژیک نهفته است.

تحلیلگران آمریکایی این انگیزه‌ها را در چهار دسته کلی بررسی می‌کنند:

۱- جستجوی یک پیروزی تاریخی در سیاست خارجی

ترامپ همواره به دنبال خلق دستاوردهایی بوده که نام او را در تاریخ ثبت کند. در دوره اول ریاست‌جمهوری، او طرح موسوم به «توافقات ابراهیم» را به‌عنوان نقطه اوج سیاست خاورمیانه‌ای خود معرفی کرد؛ توافقی که باعث عادی‌سازی روابط میان چند کشور عربی و رژیم صهیونیستی شد. اما این توافق، در مقایسه با هدف دیرینه جمهوری‌خواهان برای حل مساله‌ فلسطین، طرحی نیمه‌کاره و محدود بود.

با در نظر گرفتن این چارچوب ذهنی، اینگونه به نظر می‌رسد که ترامپ قصد دارد از این طرح به‌عنوان پروژه‌ای برای تثبیت میراث خود در تاریخ سیاست خارجی آمریکا استفاده کند. او و مشاورانش احتمالاً تصور می‌کنند که اگر بتوانند غزه را از دست حماس خارج کرده و آن را به شکلی جدید بازسازی کنند، موفقیتی بزرگ را در کارنامه خود ثبت خواهند کرد. تحلیل‌گران معتقدند که ترامپ در تلاش است تا طرحی حتی بزرگ‌تر از توافقات ابراهیم ارائه دهد که بتواند او را به ‌عنوان معمار جدید نظم خاورمیانه معرفی کند.

اما این نگاه به مساله غزه، به معنای نادیده گرفتن واقعیت‌های سیاسی و اجتماعی منطقه است. تاریخ منازعه اسرائیل-فلسطین نشان داده که هرگونه مداخله خارجی در سرزمین‌های فلسطینی، نه‌تنها بحران را حل نکرده، بلکه آن را تشدید کرده است. بنابراین، چنین طرحی در عمل با مخالفت گسترده فلسطینیان، جهان عرب و حتی متحدان سنتی آمریکا در اروپا مواجه خواهد شد.

۲- انگیزه‌های اقتصادی و نگاه به غزه به‌عنوان یک فرصت تجاری

ترامپ در تلاش است طرح خود برای غزه را نه‌تنها به‌عنوان یک اقدام ژئوپلیتیک، بلکه به‌عنوان یک رسالت مذهبی برای طرفداران انجیلی خود ارائه کند

ترامپ، پیش از آنکه یک سیاستمدار باشد، یک تاجر و سرمایه‌گذار در بخش املاک و مستغلات بوده است. میراث دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ نشان می‌دهد که او جهان را نه از منظری دیپلماتیک، بلکه از دریچه فرصت‌های سرمایه‌گذاری می‌بیند. نوار غزه، با وجود جنگ و تخریب‌های گسترده، از نظر جغرافیایی موقعیت منحصربه‌فردی دارد: سواحل طولانی در کنار دریای مدیترانه، موقعیت استراتژیک میان آفریقا و آسیا، و امکان تبدیل شدن به یک مرکز تجاری یا گردشگری در صورت سرمایه‌گذاری گسترده.

بسیاری معتقدند که ترامپ احتمالاً نوار غزه را به‌عنوان یک پروژه بازسازی عظیم می‌بیند که می‌تواند میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری را جذب کند. او حتی ممکن است تصور کند که کشورهای حوزه خلیج فارس مانند امارات و عربستان سعودی، از این ایده استقبال کرده و در آن سرمایه‌گذاری خواهند کرد.

تصویری از دیدار اخیر ترامپ با پادشاه اردن

این رویکرد اما یک مشکل اساسی دارد: نادیده گرفتن هویت ملی فلسطینیان و وابستگی تاریخی آنها به این سرزمین. غزه، صرفاً یک زمین خالی برای توسعه اقتصادی نیست، بلکه بخشی از سرزمین فلسطینیان است که میلیون‌ها نفر آن را خانه خود می‌دانند. ایده ترامپ مبنی بر تخلیه ساکنان غزه و تبدیل آن به یک منطقه توریستی یا اقتصادی، در واقع به معنای تلاش برای «مهندسی جمعیتی» و تغییر ساختار این منطقه است؛ امری که نه‌تنها غیرعملی، بلکه از نظر حقوق بین‌الملل محکوم خواهد شد.

۳- حمایت از اسرائیل و حذف تهدیدهای امنیتی

یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های سیاست خاورمیانه‌ای ترامپ، حمایت بی‌قید و شرط از رژیم صهیونیستی است. از انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس تا حمایت از گسترش شهرک‌های یهودی‌نشین در کرانه باختری، سیاست‌های ترامپ همواره در راستای تقویت مواضع راست‌گرایان اسرائیلی بوده است.

از دید ترامپ و بسیاری از حامیان جمهوری‌خواه او: «حماس به‌عنوان یک سازمان تروریستی که کنترل غزه را در دست دارد، باید به‌طور کامل از بین برود». ترامپ باور دارد که با اجرای این طرح، ضمن پایان دادن به کنترل حماس بر غزه، تهدیدهای امنیتی علیه اسرائیل را کاهش می‌دهد و این امر موجب تقویت اتحاد استراتژیک آمریکا و اسرائیل خواهد شد.

ترامپ باور دارد که با اجرای این طرح، ضمن پایان دادن به کنترل حماس بر غزه، تهدیدهای امنیتی علیه اسرائیل را کاهش می‌دهد و این امر موجب تقویت اتحاد استراتژیک آمریکا و اسرائیل خواهد شد

واقعیت است که چنین رویکردی بیش از آن که مساله‌ را حل کند، آن را پیچیده‌تر خواهد کرد. تجربه نشان داده هرگونه تلاش برای از بین بردن یک بازیگر سیاسی-نظامی در خاورمیانه، معمولاً به ظهور گروه‌های جدید و حتی رادیکال‌تر منجر می‌شود. بنابراین، سرکوب کامل حماس و جابجایی ساکنان غزه، می‌تواند باعث شکل‌گیری جنبش‌های مقاومتی جدید شود که با انگیزه بیشتری به مبارزه با رژیم اسرائیل ادامه خواهند داد.

۴- جلب حمایت لابی‌های راست‌گرای مسیحی در آمریکا

چه در دوره نخست ریاست جمهوری و چه در دوره اخیر، ترامپ نشان داده است که به نظرات و ایده‌های لابی‌های قدرتمند مسیحیان انجیلی اهمیت زیادی می‌دهد. این گروه از مسیحیان راست‌گرا که نفوذ قابل‌توجهی در حزب جمهوری‌خواه دارند، اعتقاد عمیقی به ایده «اسرائیل بزرگ» و تسلط یهودیان بر سرزمین‌های فلسطینی دارند.

از نظر بسیاری از انجیلی‌ها، اسرائیل نقش کلیدی در تحقق پیشگویی‌های مذهبی درباره بازگشت مسیح دارد. به همین دلیل، آنها از هر طرحی که منجر به تقویت مواضع اسرائیل و تضعیف فلسطینیان شود، حمایت می‌کنند.

طرح تصاحب غزه اگرچه به‌عنوان یک پروژه اقتصادی یا امنیتی مطرح شده، اما در واقع پاسخی به انتظارات این گروه‌های مذهبی نیز هست. در این راستا، ترامپ در تلاش است طرح خود برای غزه را نه‌تنها به‌عنوان یک اقدام ژئوپلیتیک، بلکه به‌عنوان یک رسالت مذهبی برای طرفداران انجیلی خود ارائه کند.

مخالفت‌های جامعه سیاسی آمریکا با طرح ترامپ

جدای از مخالفت‌های خارجی، طرح دونالد ترامپ برای تصاحب نوار غزه و جابجایی ساکنان آن، با مخالفت‌های گسترده‌ای در داخل ایالات متحده نیز مواجه شده است. در ادامه، به برخی از افراد و سازمان‌های آمریکایی مخالف این طرح و استدلال‌های آن‌ها پرداخته می‌شود:

۱- قانون‌گذاران کنگره

مهم‌ترین مخالفان طرح خرید غزه را برخی از اعضای کنگره آمریکا تشکیل می‌دهند.

رئیس شورای روابط خارجی در تحلیلی تاکید می‌کند که طرح ترامپ نه تنها غیرعملی است، بلکه به افزایش تنش‌ها در خاورمیانه و تضعیف موقعیت آمریکا در جهان منجر خواهد شد

سناتور برنی سندرز: این سناتور دموکرات با انتقاد شدید از طرح ترامپ، تاکید دارد که وی در حالی از اخراج ۲.۲ میلیون فلسطینی برای ساخت مکانی برای ثروتمندان حرف می‌زند که تاکنون بیش از ۴۵ هزار فلسطینی کشته و زیرساخت‌های غزه نابود شده است. ما در کنگره تلاش می‌کنیم که غزه برای مردم فلسطین بازسازی شود، نه برای میلیاردرها (۱).

سناتور لیندسی گراهام: این سناتور جمهوری‌خواه و از حامیان ترامپ، طرح تصاحب غزه را مشکل‌ساز توصیف کرده و اظهار داشته که ایده حضور نیروهای آمریکایی در غزه برای هر سناتوری غیرقابل قبول است (۲).

نماینده رشیده طلیب: این نماینده دموکرات کنگره و از منتقدان سرسخت ترامپ، طرح او را به عنوان «پاکسازی قومی» محکوم کرده و اظهار داشته است که این پیشنهاد نقض آشکار حقوق بشر است (۳).

۲- سازمان‌های حقوق بشری

جدای از اعضای کنگره، برخی سازمان‌های حقوق بشری داخلی آمریکا نیز با طرح خرید غزه مخالفت کرده‌اند.

دیده‌بان حقوق بشر: «عمر شاکر» مدیر بخش اسرائیل و فلسطین این سازمان، تاکید دارد که جابجایی فلسطینیان از سرزمین‌شان یک گناه اخلاقی است و بر اساس قوانین بین‌المللی بشردوستانه، جابجایی اجباری جمعیت در سرزمین‌های اشغالی ممنوع است. او تأکید می‌کند که جابجایی گسترده اجباری می‌تواند به‌عنوان جنایت جنگی یا جنایت علیه بشریت محسوب شود (۴).

ائتلافی از سازمان‌های عدالت اجتماعی: بیش از ۹۰ سازمان آمریکایی و بین‌المللی با امضای بیانیه‌ای مشترک، اظهارات ترامپ را محکوم کرده و آن را دعوتی آشکار به پاکسازی قومی توصیف کرده‌اند. آن‌ها تأکید دارند که جابجایی اجباری فلسطینیان نقض آشکار حقوق بشر و قوانین بین‌المللی است (۵).

۳- تحلیل‌گران و کارشناسان سیاسی

برخی از تحلیل‌گران و کارشناسان سیاسی در آمریکا نیز با طرح ترامپ برای خرید نوار غزه مخالفت خود را ابراز داشته‌اند.

«ریچارد هاس» رئیس شورای روابط خارجی: او در تحلیلی تاکید می‌کند که طرح ترامپ نه تنها غیرعملی است، بلکه می‌تواند به افزایش تنش‌ها در خاورمیانه و تضعیف موقعیت آمریکا در جهان منجر شود (۶).

«استیون کوک» کارشناس شورای روابط خارجی: او در مقاله‌ای با عنوان «طرح ترامپ برای غزه: دیوانگی محض»، این ایده را نه‌تنها از اصول اخلاقی به دور، بلکه دیوانگی محض توصیف کرده است. (۷)

اگرچه ممکن است این طرح در نگاه اول به نفع اسرائیل به نظر برسد، اما جابجایی اجباری فلسطینیان می‌تواند به افزایش تنش‌ها و درگیری‌های مرزی منجر شود و امنیت رژیم صهیونیستی را نیز تحت تأثیر قرار دهد

استدلال‌های مخالفان طرح ترامپ

مخالفان داخلی طرح ترامپ برای ابراز مخالفت‌شان استدلال‌های مختلفی را ارائه می‌دهند. مهم‌ترین این استدلال‌ها شامل موارد زیر می‌شود:

۱- نقض حقوق بین‌الملل: مخالفان معتقدند که جابجایی اجباری جمعیت‌ها بدون رضایت آن‌ها، نقض کنوانسیون‌های ژنو و مصداق آشکار جنایت جنگی است.

۲-بی‌ثباتی منطقه‌ای: آن‌ها معتقدند اجرای این طرح می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر در خاورمیانه منجر شود و روابط آمریکا با متحدان عرب خود را تضعیف کند.

۳- نقض حقوق بشر: مخالفان بر این باورند که جابجایی اجباری فلسطینیان، نقض حقوق اساسی آن‌ها است و می‌تواند به افزایش نفرت و افراط‌گرایی علیه رژیم اسرائیل منجر شود.

۴-غیرعملی بودن طرح: بسیاری از کارشناسان این طرح را غیرعملی دانسته و معتقدند که اجرای آن با موانع جدی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مواجه است.

پیامدهای احتمالی برنامه تصاحب غزه

طرح دونالد ترامپ برای تصاحب نوار غزه و جابجایی ساکنان آن، می‌تواند پیامدهای متعددی را هم برای او و دولت آمریکا و هم برای امنیت خاورمیانه به همراه داشته باشد. برخی از مهم‌ترین این پیامدها عبارتند از:

۱- نقض قوانین بین‌المللی و اتهام به پاکسازی قومی

طرح جابجایی اجباری بیش از یک میلیون و پانصد هزار فلسطینی از نوار غزه به کشورهای همسایه مانند مصر و اردن، به‌عنوان نقض فاحش قوانین بین‌المللی تلقی می‌شود. بر اساس کنوانسیون‌های ژنو، انتقال اجباری جمعیت از سرزمین‌های اشغالی ممنوع است و می‌تواند به‌عنوان جنایت جنگی یا حتی جنایت علیه بشریت محسوب شود. منتقدان این طرح را به پاکسازی قومی تشبیه کرده‌اند که می‌تواند اعتبار بین‌المللی آمریکا را به‌شدت تضعیف کند.

ایده تصاحب غزه ممکن است به‌عنوان تلاشی برای حذف مساله‌ فلسطین تلقی شود و به افزایش احساسات ضدآمریکایی و تقویت گروه‌های مبارز در منطقه منجر شود. همچنین، روند صلح خاورمیانه را به‌طور کامل متوقف کند و درگیری‌های جدیدی را شعله‌ور سازد

۲- واکنش منفی کشورهای عربی و بی‌ثباتی منطقه‌ای

کشورهای عربی مانند مصر و اردن به‌شدت با این طرح مخالفند و آن را تهدیدی برای ثبات منطقه می‌دانند. پذیرش تعداد زیادی از پناهجویان فلسطینی می‌تواند تعادل جمعیتی و اجتماعی این کشورها را برهم زند و منجر به ناآرامی‌های داخلی شود. علاوه بر این، این طرح می‌تواند روابط آمریکا با این کشورها را تیره کند و همکاری‌های استراتژیک را تحت تأثیر قرار دهد.

۳- افزایش تنش‌ها با متحدان اروپایی و جامعه بین‌المللی

برخی از کشورهای اروپایی مانند بریتانیا و فرانسه به شدت علیه طرح ترامپ برای خرید غزه موضع‌گیری کرده‌اند. این امر نشان می‌دهد که متحدان اروپایی آمریکا نیز با این طرح مخالف هستند و آن را مغایر با اصول حقوق بشری می‌دانند. بنابراین، اجرای این طرح می‌تواند منجر به افزایش شکاف‌ها میان دو سوی آتلانتیک شده و همکاری‌های بین‌المللی کشورهای غربی را در زمینه‌های مختلف تحت تأثیر قرار دهد.

۴-هزینه‌های مالی و نظامی بالا

اجرای این طرح نیازمند سرمایه‌گذاری عظیم مالی برای بازسازی غزه و ایجاد زیرساخت‌های جدید است. همچنین، احتمال نیاز به حضور نظامی آمریکا در غزه برای حفظ امنیت و اجرای طرح وجود دارد که می‌تواند با مخالفت داخلی در آمریکا مواجه شود و منابع مالی این کشور را تحت فشار قرار دهد.

۵- تضعیف روند صلح و افزایش افراط‌گرایی

این طرح می‌تواند به‌عنوان تلاشی برای حذف مساله‌ فلسطین تلقی شود و به افزایش احساسات ضدآمریکایی و تقویت گروه‌های مبارز در منطقه منجر شود. همچنین، ممکن است روند صلح خاورمیانه را به‌طور کامل متوقف کند و درگیری‌های جدیدی را شعله‌ور سازد.

۶- تأثیر منفی بر روابط واشنگتن-تل‌آویو

احتمال نیاز به حضور نظامی آمریکا در غزه برای حفظ امنیت و اجرای طرح وجود دارد که می‌تواند با مخالفت داخلی در آمریکا مواجه شود و منابع مالی این کشور را تحت فشار قرار دهد

اگرچه ممکن است این طرح در نگاه اول به نفع اسرائیل به نظر برسد، اما جابجایی اجباری فلسطینیان می‌تواند به افزایش تنش‌ها و درگیری‌های مرزی منجر شود و امنیت اسرائیل را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

در نهایت می‌توان گفت، با توجه به فشارهای بین‌المللی، مخالفت شدید کشورهای منطقه، موانع قانونی، هزینه‌های بالای اجرایی و مخالفت‌های داخلی در آمریکا، احتمال اجرایی شدن این طرح بسیار پایین است و به احتمال زیاد در حد یک ایده بحث‌برانگیز باقی خواهد ماند. اما ترامپ ممکن است از این موضوع به‌عنوان یک ابزار تبلیغاتی برای اهداف سیاسی داخلی خود استفاده کند یا در قالب‌های جدید، ایده‌های مشابهی را برای نفوذ بیشتر آمریکا در غزه مطرح سازد.

منابع:

(۱) Senator Sanders calls Trump’s proposal to 'clean out' Gaza 'ethnic cleansing'

(۲) Trump’s Gaza takeover plan met with bafflement, skepticism from Senate lawmakers

(۳) Tlaib Slams Trump’s Ethnic Cleansing Plan: “Palestinians Aren’t Going Anywhere” | Truthout

(۴) Human Rights Watch: displacing Palestinians would be moral abomination | Reuters

(۵) Dozens of US, internationals groups condemn Trump’s Gaza remarks

(۶) Trump the dealmaker’s Gaza plan has a price no one wants to pay

(۷) American experts: Trump's plan for Gaza is sheer madness