دروازه‌ای طلایی؛ ظرفیت‌های گسترده هرمزگان در توسعه اقتصادی

استان هرمزگان می‌تواند در زمینه‌های مختلف از جمله کشاورزی، شیلات، انرژی، حمل‌ ونقل و صنعت و گردشگری سهم بزرگی در رشد اقتصادی کشور ایفا کند که در این مقاله، به بررسی ظرفیت‌های اقتصادی هرمزگان و طرح‌های قابل اجرا برای افزایش درآمد ملی و بهبود اشتغال در استان پرداخته می‌شود و همچنین، شیوه‌های مختلف تامین مالی این پروژه‌ها بررسی خواهد شد.

ظرفیت‌های اقتصادی و طرح‌های راهبردی قابل اجرا در هرمزگان

توسعه صنعت شیلات و آبزی‌پروری؛ استان هرمزگان با داشتن سواحل طولانی و دسترسی به منابع غنی دریایی، یکی از مهم‌ترین قطب‌های شیلاتی ایران است؛ پرورش ماهی، میگو و سایر آبزیان، علاوه بر تامین نیاز داخلی، امکان صادرات به کشورهای مختلف را فراهم می‌آورد.

طرح‌های پیشنهادی: گسترش مزارع پرورش ماهی و میگو در قفس‌های دریایی، سرمایه‌گذاری در پرورش ماهیان زینتی و صدف‌های خوراکی و احداث کارخانه‌های فرآوری آبزیان برای تولید محصولات بسته‌بندی‌شده و کنسروها ازجمله ظرفیت های اقتصادی هرمزگان به شمار می روند و کشورهایی همچون چین، ژاپن، کره جنوبی و تایلند، امارات، قطر و عمان و در اروپا نیز کشورهایی نظیر اسپانیا، ایتالیا و فرانسه در شمار بازارهای هدف این محصولات قرار دارند.

در بحث میزان تاثیر بر درآمد ملی هم باید بگوییم که صادرات محصولات شیلاتی می‌تواند سالانه ۲ میلیارد دلار برای کشور ارزآوری داشته باشد که این خود، در مسیر شکوفایی اقتصاد دریامحور است.

اگر بخواهیم یک نمونه موفق جهانی را معرفی کنیم، باید از کشور نروژ یاد کنیم که با استفاده از فناوری‌های پیشرفته در پرورش ماهی، به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان ماهی سالمون در جهان تبدیل شده است؛ این کشور همچنین موفق به ایجاد بازارهای صادراتی گسترده‌ای برای محصولات شیلاتی خود شده است.

یک صنعت دریایی نوظهور؛ «کشت و فرآوری جلبک» صنعت جلبک با کاربردهای متنوع در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی و انرژی، یکی از صنایع نوظهور و سودآور است؛ شرایط اقلیمی هرمزگان به‌ویژه در سواحل قشم و بندرعباس، زمینه مناسبی برای توسعه این صنعت فراهم کرده است.

طرح‌های پیشنهادی که می توان ارائه کرد از قبیل ایجاد مزارع کشت جلبک در سواحل قشم و بندرعباس، احداث کارخانه‌های تولید مکمل‌های غذایی، زیست‌سوخت و کودهای زیستی هستند.

بازارهای صادراتی این محصولات در آسیا کشورهای ژاپن، کره جنوبی، چین و هند، در اروپا کشورهای فرانسه، آلمان و اسپانیا، در خاورمیانه نیز کشورهای امارات و قطر هستند.

نکته قابل توجه اینجاست که اگر بخواهیم میزان تاثیر این طرح بر درآمد ملی را محاسبه کنیم باید بگوییم که صادرات جلبک می‌تواند سالانه یک میلیارد دلار برای کشور ارزآوری داشته باشد و نمونه موفق آن در عرصه جهانی ژاپن است که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان جلبک در جهان به شمار می رود و از آن در صنایع مختلف از جمله غذا، دارو و بیوپلاستیک استفاده می‌کند.

تولید هیدروژن سبز؛

استان هرمزگان با منابع انرژی خورشیدی و بادی غنی و دسترسی به آب دریا، زمینه مناسبی برای تولید هیدروژن سبز دارد؛ این فناوری نوین می‌تواند ایران را به یکی از پیشروان تولید هیدروژن سبز در منطقه تبدیل کند و در همین راستا طرح هایی همچون احداث نیروگاه‌های خورشیدی و بادی برای تولید برق مورد نیاز الکترولیز آب، ایجاد واحدهای تولید هیدروژن سبز و صادرات آن به کشورهای منطقه و جهان پیشنهاد می شود.

بازارهای صادراتی این محصولات نیز در اروپا کشورهای آلمان، فرانسه، هلند و بریتانیا، در آسیا کشورهای ژاپن، کره جنوبی و چین و در خاورمیانه نیز امارات و عربستان سعودی هستند.

در اینجا به موضوعی شگفت انگیز برمی خوریم و آن میزان تاثیر این طرح ها بر درآمد ملی است یعنی تولید و صادرات هیدروژن سبز می‌تواند سالانه سه میلیارد دلار برای کشورمان درآمدزایی کند و نمونه موفق آن در عرصه جهانی نیز آلمان بوده که یکی از پیشتازان تولید هیدروژن سبز در دنیا است و از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند باد و خورشید استفاده می‌کند.

«هیدروژن یک منبعی جدید از تولید سوخت و برق پایدار محسوب می شود. تقاضای جهانی زیادی برای سوخت های هیدروژنی وجود دارد. هیدروژن سبز از سوخت‌های هیدروژنی بسیار محبوب بوده و از طریق تقسیم آب به گاز هیدروژن و اکسیژن توسط الکترولیز فراهم می‌شود. در ادامه هیدروژن سبز تولید شده، فشرده شده و جهت تامین انرژی در سیستم های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.»

تا حالا به پرورش مروارید در جزایر قشم، هنگام و هرمز با آب‌های شفاف و زیستگاه مناسب فکر کرده اید؟

جالب است بدانیم که استان هرمزگان ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به مرکز پرورش مروارید در خاورمیانه دارد و احداث مزارع پرورش مروارید در جزایر جنوبی از طرح‌های قابل اجرا در این خطه به شمار می رود.

اگر از برندسازی و صادرات مروارید ایرانی به بازارهای جهانی صحبت کنیم هوش از سر رقبای بین المللی ما می رود...

فعلا بازارهای صادراتی مروارید در آسیا، کشورهای چین، ژاپن و هنگ‌کنگ بوده، در خاورمیانه کشورهای امارات و عربستان سعودی و در اروپا و آمریکا هم کشورهای فرانسه، ایتالیا و ایالات متحده هستند و قطعا ورود یک رقیب بزرگ برای آنها بسیار سخت خواهد بود چراکه هرچه آنها دارند را ایران، یکجا دارد و صادرات مروارید در ابتدای کار می‌تواند سالانه ۵۰۰ میلیون دلار ارزآوری برای کشور داشته باشد.

البته این را هم بگوییم که استرالیا یکی از تولیدکنندگان پیشرو تولید مروارید در جهان است که به دلیل استفاده از فناوری‌های نوین در پرورش مروارید، به‌ویژه در مناطق شمال غربی این کشور، شهرت زیادی دارد.

از ظرفیت های پسکرانه هرمزگان بگوییم:

استان هرمزگان ظرفیت بالایی برای کاشت نخل و توسعه نخلستان‌ها دارد؛ کاشت ۲۰ درصد از بیابان‌های استان با نخل، علاوه بر تولید خرما، می‌تواند به توسعه گردشگری کمک کند و کاشت نخل‌های مقاوم به خشکی در اراضی بیابانی و ایجاد نخلستان‌های گردشگری و توسعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی ازجمله طرح های است. هرچند هرمزگان بزودی صاحب بزرگترین نخلستان مجول جهان خواهد شد اما رقم های مختلفی از خرما وجود دارد که می توانند عواید زیادی را نصیب هرمزگان و کشور کنند.

بازارهای صادراتی خرما بیشتر کشورهای هند، پاکستان، ترکیه، امارات و اروپا هستند و این موضوع به جذب گردشگران داخلی و خارجی علاقه‌مند به بوم‌گردی کمک قابل توجهی می کند، ضمن اینکه صادرات خرما و توسعه گردشگری نخلستان‌ها می‌تواند سالانه یک میلیارد دلار ارزآوری برای کشور داشته باشد.

نمونه موفق جهانی در این حوزه امارات متحده عربی است. امارات با استفاده از فناوری‌های کشاورزی مدرن، توانسته است در بیابان‌های خود نخل بکارد و این نخل‌ها به یکی از محصولات مهم کشاورزی آن کشور تبدیل شده‌اند.

آیا هرمزگان می تواند به قطب کشتی‌سازی در منطقه تبدیل شود؟

هرمزگان مشخصا بزرکترین صنعت دریایی ایران را در اختیار دارد و باید آن را در حد جهانی توسعه دهد و تمامی کشتی‌های تجاری، نظامی و شناورهای کوچک در همین منطقه تولید شوند.

کشتی سازی هرمزگان می تواند بازارهای بازارهای صادراتی خاورمیانه و کشورهای عمان، قطر و امارات، آسیا و کشورهای هند و پاکستان و همچنین آفریقا و کشورهای مصر و الجزایر را دراختیار بگیرد.

و بازهم نکته قابل توجه اینجاست که میزان تاثیر این صنعت بر درآمد ملی (صادرات کشتی) می‌تواند سالانه ۲ میلیارد دلار برای کشور ارزآوری داشته باشد.

اگز بخواهیم به نمونه موفق جهانی اشاره کنیم باید از کره جنوبی با داشتن بزرگ‌ترین صنعت کشتی‌سازی در جهان، به عنوان یک الگوی موفق در این زمینه یاد کنیم. شرکت‌های کشتی‌سازی این کشور، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کشتی‌های تجاری و نفت‌کش‌ها هستند.

هرمزگان ظرفیت بالایی برای تولید انرژی خورشیدی دارد.

طرح‌های پیشنهادی در این زمینه احداث نیروگاه‌های خورشیدی در مناطق میناب، بندر جاسک و جزایر جنوبی هستند و صادرات برق به کشورهای همسایه و خاورمیانه به راحتی انجام می شود.

درواقع انرژی بازارهای صادراتی زیادی دارد مثلا در خاورمیانه کشورهای عمان و امارات، در آسیا کشورهای پاکستان و هند، در آفریقا کشورهای کنیا و تانزانیا مشتاق خرید این محصول هستند.

و نکته شیرین مسئله اینجاست که میزان تأثیر این محصول بر درآمد ملی یعنی صادرات برق خورشیدی می‌تواند سالانه یک میلیارد دلار برای کشور درآمدزایی کند و نمونه موفق جهانی آن کشور چین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده انرژی خورشیدی در جهان است و از این انرژی در صنایع مختلف خود استفاده می‌کند.

شیرین‌سازی آب دریا

با کمبود منابع آبی در استان هرمزگان، احداث تاسیسات شیرین‌سازی آب دریا می‌تواند به تامین آب آشامیدنی و کشاورزی کمک کرده و حتی صادرات آب را ممکن کند. توجه کنید ما اینجا از صادرات آب صحبت کردیم.

احداث کارخانه‌های شیرین‌سازی آب دریا در سواحل بندرعباس و جاسک و استفاده از فناوری‌های نوین برای کاهش هزینه‌های تولید نیز ازجمله طرح های پیشنهادی در این حوزه هستند و در خاورمیانه هم کشورهای عمان، کویت و امارات خریدار خوب آب باکیفیت هستند و از طرفی میزان درآمدزایی از تولید و صادرات آب بر درآمد ملی سالانه ۵۰۰ میلیون دلار است.

نمونه موفق جهانی در این حوزه فعلا عربستان است که با استفاده از فناوری‌های پیشرفته شیرین‌سازی آب دریا، به یکی از کشورهای پیشرفته در تولید آب شیرین تبدیل شده است، این کشور همچنین توانسته است تکنولوژی‌های خود را به کشورهای دیگر صادر کند.

گردشگری دریایی و اکوتوریسم ساحلی جزایر قشم، کیش، هنگام و هرمز، بوموسی با مناظر طبیعی و سواحل بکر، یکی از مقاصد برتر گردشگری داخلی و خارجی هستند.

طرح‌های پیشنهادی در این زمینه نیز توسعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی، هتل‌های لوکس و تفریحات آبی و برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و تورهای دریایی است.

نکته قابل تامل اینجاست که جذب ۲ میلیون گردشگر خارجی می‌تواند سالانه سه میلیارد دلار برای کشور ارزآوری کند.

نمونه موفق جهانی در این حوزه مالدیو است که به‌عنوان یکی از مقاصد اصلی گردشگری دریایی و اکوتوریسم شناخته می‌شود، این کشور با توسعه زیرساخت‌های گردشگری ساحلی و ارائه خدمات منحصر به فرد توانسته است گردشگران زیادی جذب کند.

توسعه ریلی بندر جاسک - چابهار

توسعه زیرساخت‌های حمل‌ و نقل ریلی در استان هرمزگان، به‌ویژه از بندر جاسک به چابهار، نه تنها به افزایش تعاملات تجاری داخلی و بین‌المللی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند موقعیت راهبردی هرمزگان را به‌عنوان هاب ترانزیت کالا در منطقه تقویت کند.

این خط ریلی ارتباط مستقیم بندر جاسک را به شبکه حمل‌ و نقل سراسری ایران و مسیرهای تجاری بین‌المللی میسر می‌سازد.

طرح‌های پیشنهادی برای این منظور نیز احداث خط ریلی بین بندر جاسک و چابهار برای تسهیل حمل‌ونقل کالا، اتصال بندر جاسک به شبکه ریلی سراسری ایران و توسعه ایستگاه‌های باربری است.

توسعه این طرح می‌تواند حجم تجارت و صادرات را افزایش دهد و تأثیر زیادی بر درآمد ملی از طریق ترانزیت کالا و کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل خواهد داشت.

نمونه موفق جهانی هم چین است که با توسعه شبکه‌های ریلی بین‌المللی خود، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بازیگران در زمینه حمل‌ و نقل ریلی و ترانزیت کالا در سطح جهانی شناخته می‌شود؛ پروژه‌هایی مانند «کمربند و جاده» در چین تاثیرات زیادی در افزایش تجارت و تسهیل حمل‌ونقل داشته است.

شیوه‌های تامین مالی پروژه‌ها برای تحقق این طرح‌ها، نیاز به منابع مالی گسترده‌ای است که می‌توان از روش‌های مختلف تامین مالی بهره برد.

بررسی شیوه‌های مختلف تامین مالی پروژه‌های بزرگ اقتصادی هرمزگان

در ادامه به بررسی شیوه‌های مختلف تامین مالی پروژه‌های بزرگ اقتصادی هرمزگان می پردازیم.

سرمایه‌گذاری مستقیم دولتی دولت می‌تواند از طریق بودجه‌های ملی و استانی، سرمایه‌گذاری‌های اولیه را برای پروژه‌های زیرساختی و توسعه‌ای در هرمزگان انجام دهد. این روش برای پروژه‌هایی که اولویت ملی دارند، مانند توسعه بنادر، ایجاد خطوط ریلی و احداث نیروگاه‌های انرژی خورشیدی و بادی، ضروری است.

مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) مشارکت بین بخش دولتی و بخش خصوصی یک شیوه مهم برای تأمین مالی پروژه‌های بزرگ و کلیدی است. در این مدل، دولت زمین و تسهیلات مورد نیاز را تأمین می‌کند و بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها، مسئولیت بهره‌برداری و بازگشت سرمایه را بر عهده می‌گیرد.

تامین مالی از طریق بازار سرمایه استفاده از بازار سرمایه و عرضه اوراق قرضه و سهام می‌تواند امکان جذب سرمایه‌های خصوصی را فراهم کند. این روش برای پروژه‌های بزرگ مانند صنایع کشتی‌سازی، گردشگری و انرژی‌های تجدیدپذیر کاربرد دارد.

تامین مالی از طریق صندوق‌های توسعه‌ای، صندوق‌های توسعه‌ای می‌توانند منابع مالی مورد نیاز برای پروژه‌ها را از طریق سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی و صنعتی فراهم کنند.

وام‌های خارجی و همکاری‌های بین‌المللی، جذب وام‌های بین‌المللی از مؤسسات مالی جهانی و بانک‌های توسعه‌ای می‌تواند منبع مهمی برای تأمین مالی پروژه‌ها باشد.

سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم (FDI) سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به‌ویژه در پروژه‌هایی مانند توسعه کشتی‌سازی، گردشگری و انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند منبع مالی بزرگی باشد.

نتیجه‌گیری

استان هرمزگان با برخورداری از ظرفیت‌های فراوان در بخش‌های مختلف اقتصادی، می‌تواند نقش برجسته‌ای در توسعه اقتصادی کشور ایفا کند؛ با توسعه صنایع شیلات، کشاورزی، انرژی‌های تجدیدپذیر، گردشگری و حمل‌ ونقل، علاوه بر تامین نیازهای داخلی، زمینه‌ساز رشد صادرات و جذب سرمایه‌گذاری خارجی خواهد بود.

استفاده از شیوه‌های تامین مالی نوین مانند مشارکت عمومی- خصوصی، بازار سرمایه و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی می‌تواند به تسریع اجرای این پروژه‌ها و تحقق اهداف توسعه اقتصادی استان کمک کند.

موفقیت‌هایی که در کشورهای دیگر در این زمینه‌ها مشاهده می‌شود، می‌تواند الگویی برای هرمزگان باشد تا بتواند با بهره‌گیری از تجربیات جهانی، به یکی از قطب‌های اقتصادی پیشرفته ایران تبدیل شود.

لازم به ذکر است؛ قبل از به رشته تحریر درآوردن این مطلب، گزارش توسعه بنادر ایران، سازمان بنادر و دریانوردی، گزارش کریدور ترانزیتی شمال- جنوب، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، آمارنامه صنعت شیلات ایران، وزارت جهاد کشاورزی، برنامه جامع توسعه اقتصادی هرمزگان و تحلیل‌های پتروشیمی ایران و وزارت نفت مطالعه شده است.

پژوهشگر مسائل اقتصادی