کنترل علف‌های هرز مزارع با «بقایای چغندر قند»

به گزارش ایران اکونومیست، علف‌های هرز به‌عنوان گیاهانی مزاحم، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های کشاورزی مدرن به شمار می‌روند. این گیاهان به‌صورت خودجوش در کنار گیاهان زراعی رشد می‌کنند و با استفاده از منابع آب، خاک و نور خورشید، مانع رشد و توسعه گیاهان اصلی می‌شوند. به همین دلیل، کنترل آن‌ها برای افزایش بهره‌وری زمین‌های کشاورزی ضروری است. روش‌های رایج کنترل علف‌های هرز شامل استفاده از علف‌کش‌های شیمیایی است که اگرچه اثربخش هستند، اما خطراتی مانند آلودگی آب‌های زیرزمینی، آسیب به محیط زیست و ایجاد مقاومت در علف‌های هرز به همراه دارند. از این رو، توجه به روش‌های طبیعی‌تر و پایدارتر، به‌ویژه در دهه اخیر، اهمیت زیادی پیدا کرده است.

یکی از روش‌های پیشنهادی در این زمینه، استفاده از پدیده‌ای به نام «دگرآسیبی» است. دگرآسیبی به تأثیر ترکیبات شیمیایی طبیعی آزادشده از یک گیاه بر رشد و توسعه گیاهان دیگر اشاره دارد. این ترکیبات می‌توانند اثر بازدارنده یا حتی نابودکننده بر گیاهان اطراف داشته باشند. به همین دلیل، شناسایی گیاهانی که چنین خاصیتی دارند، گامی مهم در کاهش وابستگی به مواد شیمیایی کشاورزی است. یکی از این گیاهان که به‌طور طبیعی دارای ترکیبات دگرآسیب است، گیاه چغندرقند است. این گیاه با آزادسازی ترکیبات خاصی می‌تواند جوانه‌زنی و رشد علف‌های هرز را مهار کند.

در پژوهشی که توسط علیرضا دادخواه، استاد دانشگاه بجنورد و یکی از همکاران دانشگاهی او انجام شده است، اثر دگرآسیب عصاره برگ‌های چغندرقند بر رشد دو علف هرز تاج خروس و خرفه بررسی شده است. این تحقیق با هدف ارائه راهکاری طبیعی و سازگار با محیط زیست برای کنترل علف‌های هرز انجام گردیده است.

پژوهش فوق در دو محیط آزمایشگاهی و گلخانه‌ای انجام شد. در این آزمایش، عصاره برگ چغندرقند در چهار غلظت مختلف (۰، ۵، ۱۰ و ۲۰ درصد) تهیه و تأثیر آن بر جوانه‌زنی و رشد علف‌های هرز تاج خروس و خرفه بررسی شد. آزمایش‌ها به‌صورت کاملاً تصادفی و در سه تکرار انجام شدند تا از دقت نتایج اطمینان حاصل شود.

نتایج این پژوهش نشان دادند که با افزایش غلظت عصاره، میزان جوانه‌زنی و رشد هر دو علف هرز به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافت. به‌ویژه عصاره ۲۰ درصد، درصد جوانه‌زنی تاج خروس و خرفه را به‌ترتیب حدود ۷۵ و ۵۰ درصد کاهش داد. همچنین، طول ساقه‌چه و ریشه‌چه این علف‌های هرز به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفت و کاهش قابل توجهی نشان داد.

تاج خروس نسبت به خرفه حساسیت بیشتری به عصاره چغندرقند نشان داد. به‌عنوان مثال، میزان کلروفیل تاج خروس در غلظت ۲۰ درصد عصاره ۵۳ درصد کاهش یافت، در حالی که این کاهش برای خرفه کمتر بود. این یافته‌ها نشان می‌دهند که عصاره برگ چغندرقند به‌عنوان یک ماده طبیعی می‌تواند به‌طور مؤثر رشد علف‌های هرز را تعدیل کند.

اطلاعات تکمیلی این پژوهش نشان می‌دهند که عصاره برگ چغندرقند نه تنها رشد علف‌های هرز را مهار می‌کند، بلکه نسبت به سموم شیمیایی مزایایی همچون هزینه کمتر، سازگاری با محیط زیست و خطرات پایین‌تر برای انسان دارد. این ویژگی‌ها می‌تواند گامی مؤثر در کشاورزی پایدار باشد. با این حال، برای استفاده عملی از این روش، نیاز به تحقیقات بیشتر و دقیق‌تر در شرایط مزرعه وجود دارد.

گفتنی است، نتایج این پژوهش در دوفصلنامه علمی «پژوهش علف‌های هرز» وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج به چاپ رسیده اند. این نشریه بستری برای ارائه پژوهش‌های نوین در حوزه مدیریت و کنترل علف‌های هرز فراهم می‌کند و این مطالعه نیز گواهی بر اهمیت تحقیقات علمی در راستای کشاورزی پایدار است.