این «گل» در فضای بسته مدارس رشد می‌کند!

کاهش سن درگیری و ابتلا به آسیب‌های اجتماعی، موضوع مطالعات مختلفی است که در حوزه‌های متعدد آسیب‌زا صورت می‌گیرد و می‌توان از آن، گسترش و تعمیق پدیده‌های نامطلوب و ویرانگر در جوامع را نتیجه‌گیری کرد.

نمونه این روندها، کاهش سن مصرف دخانیات است که اخیرا معاون بهداشت دانشگاه شهید بهشتی از آن خبر داده است. به گفته «محمدرضا سهرابی» در مجمع عمومی سالیانه مبارزه با استعمال دخانیات که بیست و یکم دی‌ماه برگزار شد، سن شروع استعمال دخانیات پایین آمده و به ۹ سال رسیده است.

ماری‌ جوانا به عنوان یکی از پرمصرف‌ترین مواد مخدر در سراسر جهان شناخته می‌شود. یکی از دلایل این رواج هم سهولت دسترسی و قیمت پایین آن است و همین‌طور راحتیِ مصرف

در اظهارنظری دیگر، دبیر ستاد فرهنگی و اجتماعی شورای عالی انقلاب فرهنگی، اوایل آبان‌ماه از رشد ۱۳۳ درصدی اعتیاد میان دختران ۱۳ تا ۱۵ سال خبر داد.

با توجه به آمارها و هشدارهایی که در زمینه مصرف دخانیات، مواد مخدر و انواع روانگردان در میان نوجوانان و جوانان در رسانه‌ها انتشار می‌یابد، به نظر می‌رسد طی سال‌های اخیر گرایش به مصرف «ماری جوانا» که به «علف» یا «گل» معروف است، وضعیتی بسیار نگران‌کننده یافته است. به عنوان مثال، آبان‌ماه پارسال یکی از روزنامه‌های کشور گزارش داد: « ۱۴.۸ درصد از مصرف‌کنندگان گل دانشجویان و ۳.۷ درصد دانش‌آموزان هستند. در جمعیت معتادان هم، حشیش و گل با فراوانی ۴.۴ درصد در رتبه دوم و بعد از تریاک است. ۳۳.۳ درصد مصرف‌کنندگان گل، بیکار و ۵۱.۹ درصد مصرف‌کنندگان این روانگردان در گروه سنی ۱۵ تا ۲۹ سال هستند.»

طی سال‌های اخیر، این ماده روانگردان در رده دوم پرمصرف‌ها پابرجا بوده است. سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر تیرماه ۹۸ با اشاره به افزایش نگرانی در حوزه استفاده از ماده مخدر گل در کشور، گفت: با این حال هنوز هم تریاک مقام اول مصرف مواد مخدر در کشور را دارد.

گل چیست و چه می‌کند؟

ماری‌ جوانا به عنوان یکی از پرمصرف‌ترین مواد مخدر در سراسر جهان شناخته می‌شود. یکی از دلایل این رواج هم سهولت دسترسی و قیمت پایین آن است و همین‌طور راحتیِ مصرف.

اگر چه بسیاری از افراد تصور می‌کنند ماری جوانا ماده‌ای غیراعتیادآور و حتی غیرمضر است اما تحقیقات علمی می‌گویند که مصرف آن می‌تواند به مشکلات متعددی از جمله افت تحصیلی، اختلالات رفتاری و مشکلات روحی و روانی در نوجوانان منجر شود.

ماری جوانا یا کانابیس از برگ‌های خشک‌شده گیاه شاه‌دانه تهیه و به اشکال مختلف مصرف می‌شود. میزان اثرگذاری آن بر مغز مصرف‌کننده هم بستگی به مقدار مصرف دارد. محرک اصلی این ماده، «تتراهیدروکانابینول» (THC) است که با تحریک گیرنده‌های عصبی مغز، تأثیرات روانگردان بر روی مصرف‌کننده ایجاد می‌کند.

همچنان که اشاره شد، گروه سنی جوان و نوجوان به‌دلیل اطلاعات نادرست و برداشت‌های غلط، با این تصور که مصرف ماری جوانا باعث احساس آرامش یا بی‌خیالی می‌شود، در دوران بلوغ یا گذار به جوانی، گاهی به مصرف تفریحی این ماده روی می‌آورند. آنها با این باور که ماری جوانا اعتیادآور نیست، در طول زمان و با افزایش مصرف، به آن وابسته شده و در نهایت به مصرف مستمر و اعتیاد دچار می‌شوند. نکته قابل توجه در مورد فرآورده‌های زیرمجموعه کانابیس مانند گراس، گل یا علف، این است که این مواد در گروه روانگردان‌ها قرار دارند و به‌جای ایجاد اعتیاد جسمانی بیشتر اعتیاد روانی در فرد مصرف‌کننده ایجاد می‌کنند. این ویژگی باعث می‌شود که ترک مصرف این مواد بعضا به مراتب دشوارتر از دیگر مخدرهای رایج باشد.

بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده، مصرف این مخدر در بین دانش‌آموزان و دانشجویان تأثیرات مستقیم بر تمرکز و عملکرد تحصیلی آنان داشته و موجب افت تحصیلی قابل‌توجهی در دانش‌آموزان شده است.

در سال‌های اخیر با آزادسازی مصرف ماری جوانا در برخی کشورهای غربی، تصورات مربوط به آثار مصرف بر واقعیات آن سایه افکنده است، حال آن که آزادشدن مصرف فرآورده‌های مربوط به این روانگردان با قید شرایط و محدودیت‌های خاص آن از نظر میزان، دوز و فضای مصرف و نیز سن مصرف‌کننده بوده که این قیدها نادیده انگاشته می‌شود

آن گونه که پیشتر بیان شد، یکی از دلایل اصلی شیوع مصرف این ماده در میان جوانان، سهولت دسترسی و امکان تهیه آسان است. برخی تولیدکنندگان و حتی مصرف‌کنندگان این ماده، با کشت آن در باغچه‌های آپارتمانی یا گلدان‌های خانگی، دسترسی سریع به آن را ممکن می‌سازند.

در سال‌های اخیر با آزادسازی مصرف ماری جوانا در برخی کشورهای غربی نظیر آلمان، لوگزامبورگ یا کانادا تصورات مربوط به آثار مصرف بر واقعیات آن سایه افکنده است حال آن که آزادشدن مصرف فرآورده‌های مربوط به این روانگردان با قید شرایط و محدودیت‌های خاص آن از نظر میزان، دوز و فضای مصرف و نیز سن مصرف‌کننده بوده که این قیدها نادیده انگاشته می‌شود نظیر این که با استدلال کاربرد مرفین در برخی داروها، مصرف مخدری مانند تریاک مجاز و بی‌خطر انگاشته شود.

با توجه به این که مدارس از مهم‌ترین مکان‌های جمعی نوجوانان به شمار می‌آیند، پژوهشگر ایران اکونومیست با مدیران برخی مدارس درباره مصرف مخدر و روانگردان‌ها گفت‌وگویی داشته و از تجربیاتشان در این باره پرسش کرده که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

نوجوانانی که می‌خواهند «مرد» شوند اما به دام گل می‌افتند!

«محمدرضا محمدی» مدیر دبیرستان منجی مشهد در خصوص دلایل گرایش دانش‌آموزان به مصرف روانگردان‌ها مخصوصا گل، یکی از عوامل اصلی را «خلاء عزت نفس» دانسته و می‌گوید: عدم پذیرش جایگاه اجتماعی از سوی خانواده‌ها، روابط نامناسب با پدر و عدم توجه به نیازهای عاطفی و روانی دانش‌آموزان، از جمله دلایل اصلی مصرف این ماده مخدر در میان نوجوانان است. در برخی از نوجوانانی که با کمبود توجه و عزت نفس مواجهند، مصرف دخانیات و مواد مخدر به‌عنوان نمادی برای اثبات بزرگ شدن و «مرد شدن» در نظر گرفته می‌شود.

به گفته وی، فضای رسانه‌ای حاکم بر جامعه از رسانه‌های داخلی و خارجی تا شبکه‌های اجتماعی، نقش مهمی در شکستن قبح مصرف ماری جوانا ایفا می‌کند. در برخی کشورها که مصرف این ماده آزاد شده، تبلیغات غلط و ترویج استفاده از آن موجب تشویق جوانان به مصرف این ماده می‌شود و بر باور نادرست آن‌ها مبنی بر غیر اعتیادآور بودن ماری جوانا تأثیرگذار است.

محمدی در ادامه به یکی دیگر از عوامل شیوع مصرف ماری جوانا میان نوجوانان اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: دسترسی آسانی به این ماده وجود دارد. این دسترسی آسان همراه با عدم آگاهی نوجوانان از خطرات و اعتیادآور بودن آن، باعث می‌شود که بسیاری از آن‌ها به‌راحتی به سمت مصرف این ماده کشیده شوند.

وی مصرف ماری جوانا را عامل اصلی بسیاری از مشکلات تحصیلی و روانی در میان دانش‌آموزان دانسته و تاکید می‌کند که این روان‌گردان موجب افت شدید در تمرکز، بی‌قراری، کاهش انگیزه‌های تحصیلی و کاهش تاب‌آوری در برابر مشکلات و تغییرات شدید رفتاری و خلقی می‌شود.

به گفته این مدیر دبیرستان، برای مقابله با این معضل، برگزاری جلسات آموزشی برای والدین و اختصاص مربیان متخصص به مدارس می‌تواند به پیشگیری از مصرف ماری جوانا در میان نوجوانان کمک کند. برگزاری گفت‌وگوهای مستقیم با دانش‌آموزان و اطلاع‌رسانی شفاف در خصوص خطرات و اعتیادآور بودن ماری جوانا، ضروری است و این امر به همکاری و ایجاد سازوکارهای آموزشی از سوی مسئولان آموزش و پرورش در همه نیاز دارد.

به گفته مدیر یک مدرسه مقطع متوسطه تهران، در برخی محله‌ها تهیه ماری جوانا حتی از خرید یک سیگار هم آسان‌تر شده است

تصور می‌کنند باعث تمرکز می‌شود اما ...

مدیر یک واحد آموزشی متوسطه در منطقه بهاران تهران نیز به برخی پرسش‌های پژوهشگر ایران اکونومیست پاسخ داده است. به گفته وی یکی از مهم‌ترین عواملی که نوجوانان را به سمت مخدر یا روانگردان سوق می‌دهد احساس نارضایتی از وضعیت خود و فشارهای اجتماعی است. در بسیاری از مواقع، نوجوانان به‌ویژه کسانی که در خانواده‌هایی با روابط سرد یا مشکلات روانی رشد کرده‌اند، برای فرار از مشکلات خود و پیدا کردن لحظاتی از آرامش، به سمت استفاده از مواد مخدر می‌روند.

وی می‌افزاید: بسیاری از نوجوانان به اشتباه تصور می‌کنند که ماری جوانا یک ماده بی‌خطر است که هیچگونه عواقب منفی ندارد. این تصور غلط در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های گوناگون تقویت و باعث می‌شود بسیاری از نوجوانان حتی قبل از آگاهی از عواقب مصرف، به این ماده روی آورند. این را بگذارید کنار دسترسی آسان. در برخی محله‌ها، تهیه ماری جوانا حتی از خرید یک سیگار هم آسان‌تر شده است.

به گفته این مدیر دبیرستان، مصرف ماده‌ای مانند گل بر خلاف انتظاراتی که از آن تبلیغ می‌شود نه تنها تمرکز دانش‌آموزان را کاهش می‌دهد، بلکه انگیزه‌های تحصیلی آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نوجوانانی که از ماری جوانا استفاده می‌کنند، معمولا با افت تحصیلی مواجه می‌شوند و در تعاملات اجتماعی خود نیز به مشکلات عجیب و غریبی برمی‌خوردند که دلیل اصلی آن را باید در تغییر خلقیات جست‌وجو کرد.

وی نیز اهمیت آگاهی‌رسانی به نوجوانان و خانواده‌ها را ضروری دانسته و پیشنهاد می‌کند: مدارس باید جلسات آموزشی ویژه‌ای برای والدین و دانش‌آموزان ترتیب دهند تا اطلاعات دقیق و صحیحی درباره عوارض ماری جوانا در اختیار آنها قرار گیرد. تنها با همکاری مدارس، خانواده‌ها و نهادهای اجتماعی می‌توان به‌طور موثر از گسترش این پدیده جلوگیری کرد.

مدیر یک دبیرستان در مشهد: عدم پذیرش جایگاه اجتماعی از سوی خانواده‌ها، روابط نامناسب با پدر و عدم توجه به نیازهای عاطفی و روانی دانش‌آموزان، از جمله دلایل اصلی مصرف روانگردان در میان نوجوانان است

باید فضای مدارس برای گفت‌وگو درباره آسیب‌ها بازتر شود

«امیرحسین رجبی» مدیر مدرسه نوآوران در تهران هم به پژوهشگر ایران اکونومیست می‌گوید: گرایش به روانگردان بیشتر از آنکه یک مشکل فردی باشد، یک بحران اجتماعی است. در شرایط کنونی، نوجوانان به دلایل مختلفی به این ماده روی می‌آورند؛ از جمله فشارهای اجتماعی، اضطراب‌های روزمره و همچنین الگوهای رفتاری که از دوستان یا رسانه‌ها می‌گیرند. نوجوانان به دلیل ناتوانی در مدیریت احساسات و درک صحیح از عواقب مصرف مواد، ممکن است در برابر ماری جوانا آسیب‌پذیرتر باشند. ما باید در مدارس فضای بازتری برای گفت‌وگو درباره مشکلات و دغدغه‌های آن‌ها ایجاد کنیم تا بتوانند بدون ترس از قضاوت، به دنبال راه‌حل‌های سالم‌تر بگردند.

رجبی به اهمیت تعامل میان خانواده و مدرسه در پیشگیری از مصرف مواد مخدر اشاره کرده و می‌افزاید: اگر مدرسه و خانواده بتوانند با هم هماهنگ عمل کنند و اطلاعات دقیقی در اختیار نوجوانان قرار دهند، احتمالاً می‌توان از رواج این پدیده جلوگیری کرد. متاسفانه گاهی اوقات در خانواده‌ها، مسائل به‌گونه‌ای مطرح می‌شود که نوجوانان حس می‌کنند مجبورند به مواد مخدر برای مقابله با مشکلات خود پناه ببرند.

این فعال عرصه آموزش بیان می‌دارد: در دنیای امروز، فضای مجازی و رسانه‌ها می‌توانند تاثیرات مثبت و منفی زیادی بر رفتار نوجوانان داشته باشند. در برخی از مواقع، تبلیغات و برنامه‌های تلویزیونی ممکن است مصرف مواد را به عنوان امری بی‌ضرر یا حتی جذاب نشان دهند. این تاثیرات غلط به راحتی می‌تواند نوجوانان را به سمت مصرف انواع مواد بکشاند.

وی در پایان این گفت‌وگو می‌گوید: مصرف ماری جوانا در میان نوجوانان، علاوه بر تهدیدات جسمانی، پیامدهای روانی و اجتماعی قابل توجهی دارد. این مخدر با ایجاد وابستگی روانی، نه تنها بر سلامت روانی فرد تأثیر منفی می‌گذارد بلکه روند تحصیلی و اجتماعی او را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای مقابله با این بحران، نیازمند برنامه‌ریزی جامع و همکاری همه‌جانبه از سوی نهادهای آموزشی، خانواده‌ها و دستگاه‌های دولتی هستیم. آموزش‌های پیشگیرانه و آگاه‌سازی جامعه نسبت به پیامدهای مصرف مواد مخدر، به‌ویژه در دوران نوجوانی، می‌تواند نقش حیاتی در کاهش میزان مصرف ماری جوانا ایفا کند. همچنین، توجه به عوامل روانی و اجتماعی که نوجوانان را به سوی مصرف این ماده می‌کشاند، امری ضروری است. تنها با ایجاد یک شبکه حمایتی و فرهنگی مستحکم می‌توانیم آینده‌ای سالم‌تر و با نشاط‌تر برای نسل جوان فراهم کنیم.