عدالت می‌تواند ایده فراگیری برای وفاق باشد

به گزارش خبرنگار سیاسی ایران اکونومیست، همایش «گفت‌وگوی ملی درباره وفاق ملی» امروز پنجشنبه ۲۰ دی در سالن همایش‌های کتابخانه ملی با حضور رئیس‌جمهور برگزار شد. در نشست (پنل) "وفاق ملی و عدالت" تعدادی از کارشناسان به ارائه دیدگاه‌های خود در موضوع "وفاق ملی" و نسبت آن با عدالت پرداختند.

در ابتدای این نشست سمیه توحیدلو پژوهشگر علوم اجتماعی به طرح نسبت مسأله عدالت اجتماعی و مسأله اجتماعی پرداخت و گفت: برخی وفاق ملی را عملا هم پیوند همبستگی، تنظیم، یا نظم اجتماعی که فاکتوری از فاکتورهای سرمایه اجتماعی است می‌دانند، اما مسأله این است که سرمایه اجتماعی خودش معلول است و نمی‌تواند عامل اولیه باشه و یکباره ایجاد شود و وفاق ایجاد کند، بنابراین ما نیازمند این هستیم که تعریفی عاملانه تر یا ابزاری تر از مفهوم وفاق داشته باشیم.

وی با بیان اینکه به دلیل مذکور از نظر مفهومی وفاق را به نوعی همخوان با مفهوم عدالت اجتماعی می‌دانم و از نظر روش یا ابزار آن را با مسئله اجتماعی یا حل مسئله اجتماعی هم پیوند می‌داند، افزوود: مساله اجتماعی و عدالت اجتماعی با هم ارتباط دارند، یعنی انواع نابرابری‌های اجتماعی عامل پیدایش مسائل اجتماعی می‌شود. ذینفعان قدرت همواره در صدر می‌نشینند و مدعی حل مسئله هستند، ولی گاهی این حل مسئله‌ها و مداخله‌ها در بلند مدت نابرابری‌های دیگری می‌آفریند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اضافه کرد: آقای پزشکیان در ابتدا دو مفهوم وفاق و رفع تبعیض را مطرح کردند و من بیشتر روی رفع تبعیض تاکید می‌کنم چون معتقدم درک مسائل اجتماعی به نوعی با درک عدالت اجتماعی در کنار یکدیگر معنادار می‌شود.

وی ایجاد ساخت یا آسیب‌شناسی را یکی از مولفه‌های شیوه نامه‌ برای وفاق توصیف و آن را اینگونه توضیح داد: این به معنی آن است که افرادی که در یک مسئله هستند آیا مقصر همان مسئله هستند؟ یعنی مسئله سرزنش قربانی. یعنی حاکمان برای اینکه از مسئولیت‌پذیری دور باشند مثلاً مشکل ناترازی را به گردن مردم می‌اندازیم.

توحیدلو افزود: نکته دوم مسئله هژمونی و منافع همه است که به نوعی از طریق عقاید و باورها و ایدئولوژی‌ها اتفاق می‌افتد و یک عده قلیل منافع خودشان را به عنوان منافع همه جا میزنند و مدام می‌گویند اگر این اتفاق بیفته به نفع همه است؛ مثلا قیمت ارز گران میشود، در رابطه با افزایش قیمت بنزین حرف زده میشود و مدام گفته میشودحذف رانت‌ها به نفع همه است و این را به نوعی مسئله مردم می‌دانند. این‌ها جز مسائلیه که ما باید به آن بپردازیم و به شکل انضمامی دقت کنیم که اینها آیا واقعا مسئله مردم و به رفع تبعیض منجر می‌شود یا خیر؟

پرویز امینی استاد دانشگاه نیز سخنران دیگر این پنل بود که ضمن ارائه تبیینی از معنای وفاق و نحوه تحقق آن اظهار داشت: به لحاظ تاریخی و انضمامی و نظر عدالت می تواند ایده فراگیری برای ایجاد اجماع و وفاق در سازماندهی جمعی باشد و بعد یک صورتبندی از آن در سازمان نهادی متناسب با این ایده شکل بگیرد.

وی با بیان اینکه آنچه که امروزه مورد بحث است و وفاق در سطح قوه مجریه مطرح می شود یک اشکال دارد، تصریح کرد: ایراد آن است که قوه مجریه خود یک نهاد رقابت‌پذیر است، نهادها به یک اعتبار به نهادهای اجماعی و رقابت‌پذیر تقسیم‌بندی می‌شوند در نهادهایی رقابت‌پذیر، تنش چالش و نزاع در آنها پذیرفته شده است و قوه مجریه به این دلیل نمی تواند وفاق را نمایندگی کند چرا که خود از دل انتخاباتی بیرون آمده که در آن نزاع وجود داشته و دیدگاه‌ها و افکار متفاوتی وجود داشته اند و حالا با تعدادی رأی یک گرایش سیاسی توانسته در انتخابات پیروز شود، وفاق اینجا بی معناست یعنی به لحاظ ایدئولوژیک قوه مجریه نمی تواند همزمان ایده های رقیب را هم نمایندگی کند و اولویت های آنها را بپذیرد. بنابراین وفاق به این معنا برای قوه مجریه بلاموضوع است و باید در سطح کلان حاکمیت مطرح شود.

وی اظهار داشت: هیچ طرح تئوریکی برای عدالت نداریم، بدون یک طرح توریک همه سیاستگذاری های ما یا ابتر است، یا ناکارآمد یا به چیزی ضد خودش تبدیل می شود! نمونه آن اتفاقی که بعد از جنگ افتاد و به سمت تبدیل مدارس دولتی رفتیم و نتیجه آن ایجاد نابرابری‌های ساختاری بود.