پاکستان و آمریکا؛ ناامیدی اسلام‌آباد از تلاش برای عادی‌سازی روابط

به گزارش روز دوشنبه خبرنگار ایران اکونومیست، سیگنال های اخیر از سوی کاخ سفید علیه برنامه‌های استراتژیک پاکستان شامل دارایی‌های اتمی و توسعه قابلیت‌های موشکی بار دیگر بی اعتمادی قدیمی میان دو کشور را برجسته کرده و به نظر می رسد اسلام‌آباد در دوراهی چشم پوشی از زیاده خواهی های ایالات متحده و یا تقابل با رویکرد خصمانه واشنگتن قرار گرفته است.

رجزخوانی ترامپ برای تشدید جنگ اقتصادی با چین که پاکستان آن را به ضرر خود به ویژه کارشکنی در بحث روابط راهبردی با پکن می داند، رویکرد دوگانه آمریکایی‌ها در قبال ثبات استراتژیک در جنوب آسیا که باز هم از نظر پاکستان موجب ارتقای جایگاه هند به عنوان رقیب سنتی اسلام‌آباد می شود و همدستی واشنگتن با رژیم صهیونیستی برای ایجاد به اصطلاح یک نظم جدید در خاورمیانه، عواملی است که مسیر عادی سازی روابط اسلام‌آباد با واشنگتن را دشوارتر می کند.

در کنار این چالش‌ها، سوء ظن ایالات متحده به توانمندی‌های موشکی و دفاعی پاکستان و تهدید تلقی کردن آن باعث شده تا چنین تصوری میان دولتمردان پاکستانی به وجود آید که این می تواند از سوی دونالد ترامپ رئیس‌ جمهوری جدید آمریکا به عنوان یک‌ اهرم فشار علیه اسلام‌آباد استفاده شود.

موضع گیری های سریالی مسئولان آمریکایی و برخی از قانونگذاران آن درباره تحولات سیاسی پاکستان، جانبداری درخصوص جدال میان دولت و اپوزیسیون و در مقابل خشم مقام های پاکستانی از مداخله آمریکا در امور داخلی خود نیز بحث جدیدی درخصوص چگونگی مدیریت چالش‌های مختلف در روابط با دولت آتی آمریکا را در محافل سیاسی و رسانه‌ای پاکستان به راه انداخته است.

دکتر ظفر نواز جسپال، کارشناس امور هسته‌ای و رئیس بخش علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه قائداعظم در اسلام‌آباد در یادداشتی با عنوان روابط پاکستان و آمریکا در ۲۰۲۵ نوشت: رقابت استراتژیک چین و ایالات متحده، اتحاد واشنگتن با هند و تلاش بنیامین نتانیاهو (نخست وزیر رژیم صهیونیستی) برای ایجاد نظمی جدید در خاورمیانه با همدستی ایالات متحده ممکن است اهمیت پاکستان را کاهش داده باشد، اما از اهمیت این کشور در محاسبات ژئوپلیتیک بین المللی آمریکایی ها نکاسته است.

وی اظهار داشت: این عوامل رویکرد دولت آینده ترامپ را در قبال پاکستان در سال ۲۰۲۵ شکل خواهند داد. این بدان معنی است که روابط آینده آنان به تعامل دولت ترامپ با چین، دستیابی هند به خودمختاری استراتژیک خود و وضعیت خاورمیانه بستگی خواهد داشت.

این کارشناس پاکستانی افزود: پاکستان در مهار یورش شوروی سابق به افغانستان و پیشبرد کارزار ضد تروریسم در افغانستان متحد آمریکا بود و در آن زمان کمک های سخاوتمندانه دیپلماتیک، اقتصادی و نظامی از سوی واشنگتن به اسلام‌آباد سرازیر شد. با این حال چنین اتحاد شکننده ای بدون بذر بی اعتمادی نبود که منجر به تحریم‌های پراکنده علیه پاکستان نیز شد.

ظفر جسپال ادامه داد: تا قبل از ۱۹ دسامبر ۲۰۲۴ (پیش از اظهارات بی سابقه جانشین مشاور امنیت ملی کاخ سفید)، هیچ مقام آمریکایی هرگز نشان نداد که پاکستان در حال توسعه قابلیت موشکی دوربرد برای خنثی کردن اهداف حتی در ایالات متحده است.

وی گفت: پاکستان در طول دو دهه به اصطلاح «جنگ علیه ترور» بهای سنگینی را به عنوان متحد غیر ناتو (سازمان پیمان آتلانتیک شمالی) ایالات متحده پرداخت. فداکاری های جانی و مالی اسلام‌آباد به دلیل تعامل مخفیانه با طالبان افغانستان هم نتوانست اعتماد آمریکایی ها را جلب کند و در طول این جنگ، مقام های بلندپایه ایالات متحده، پاکستان را مجبور به «انجام اقدامات بیشتر» کردند.

ظفر جسپال افزود: آمریکایی ها به جای اذعان به نقش مثبت پاکستان در توافق دوحه (پیمان صلح با طالبان افغانستان)، پاکستان را به دلیل ناکامی خود در افغانستان متهم کردند. این امر متغیر بسیار بی‌ثبات‌کننده‌ای را به روابط دو کشور اضافه کرد و در عمل ابتکارات پاکستان را برای بهبود روابط دوجانبه با ایالات متحده پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در تابستان ۲۰۲۱ بی نتیجه کرد.

وی اظهار داشت: پاکستان سال هاست که برای بهبود روابط خود با ایالات متحده تلاش می کند. با این حال، رویدادهای کنونی در محیط استراتژیک منطقه ای و جهانی به طور مداوم تلاش‌های دیپلماتیک اسلام‌آباد را برای تعامل با آمریکایی ها تخریب کرده و نتیجه این است که در حال حاضر پاکستان نه متحد و نه دشمن آمریکاست.

این تحلیلگر پاکستانی اضافه کرد: نتیجه گیری ساختگی جان فاینر معاون مشاور امنیت ملی کاخ سفید در ماه گذشته مبنی بر اینکه پاکستان یک تهدید نوظهور برای ایالات متحده است، پاکستانی ها را غافلگیر کرده و زنگ خطر استراتژیک را در اسلام‌آباد به صدا درآورده است.

استاد دانشگاه قائداعظم اسلام‌آباد خاطر نشان کرد که پاکستان نه برای مهار چین در دسترس آمریکا است و نه مایل به مشارکت در ایجاد خاورمیانه جدید است. پیروی یک سیاست خارجی بی طرف توسط اسلام‌آباد و سیاست اتحاد ایالات متحده در همسایگی آن، می تواند رویکرد دولت جدید ترامپ را در قبال آن شکل دهد.

براساس این گزارش، اسلام‌آباد که زمانی لقب «متحد غیر ناتو»ی واشنگتن را یدک می‌کشید روابط بسیار پرتنش و غبارآلود با ایالات متحده را در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ تجربه کرد؛ زمانی که رئیس جمهوری آمریکا طی اظهاراتی پاکستان را به دروغگویی و فریب کاری متهم کرد و مدعی شد که واشنگتن با وجود پرداخت چند ده میلیارد دلار به پاکستان هیچ نتیجه‌ای در همکاری‌های ضد تروریسم به دست نیاورد.

سخنان بی‌سابقه ترامپ، موج محکومیت را در پاکستان درپی داشت و دولت وقت اسلام‌آباد ضمن اذعان به تداوم فضای بی اعتمادی میان دو کشور، احترام واشنگتن به فداکاری‌ها پاکستان در مبارزه با تروریسم را خواستار شد.

شکنندگی روابط اسلام‌آباد و واشنگتن تا آخرین روزهای ریاست جمهوری ترامپ ادامه داشت اما در دوره جو بایدن نه تنها هیچ پیشرفتی در تعاملات پاکستان و آمریکا مشاهده نشد که دولتمردان آمریکایی به مداخله در امور داخلی پاکستان و حتی توطئه برای سرنگونی حکومت وقت این کشور متهم شدند. بایدن حتی پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا هیچ ارتباط تلفنی با نخست وزیر وقت پاکستان (به عنوان رئیس دولت در کشور) برقرار نکرد.

علاوه بر این اسلام‌آباد به خاطر روابط نزدیک و راهبردی خود با پکن، با فشارهای آشکار و پنهان آمریکا به عنوان رقیب چین مواجه است. دولتمردان پاکستانی از طرفی از روابط راهبردی واشنگتن با دهلی‌نو نیز خرسند نیستند.

پاکستان و هند دو رقیب سنتی و اتمی جنوب آسیا به ترتیب روابط قوی با چین و آمریکا دارند و همزمان با گسترش این تعاملات، قدرت خود را به رخ یکدیگر می‌کشند.