چشم انداز تحولات آفریقای مرکزی در سال ۲۰۲۵

به گزارش روز شنبه ایران اکونومیست از «افریکا ریپورت» ، منطقه آفریقای مرکزی در بر دارنده مناقشه‌های تعمیق شونده و نیاز فوری برای راه حل های دیپلماتیک، در سال ۲۰۲۵ در کانون توجهات خواهد بود. نقش جاری «ژوآئو لورنسو» رئیس جمهور آنگولا در پرداختن به مناقشه های طولانی مدت در شرق جمهوری دموکراتیک کنگو قابل ملاحظه خواهد بود بخصوص که مناقشه سودان نیز به فراتر از مرزهای آن کشور سرایت کرده و بر کشورهای چاد و جمهوری آفریقای مرکزی تاثیر گذار شده است.

در عرصه سیاسی، انتخابات ریاست جمهوری مورد انتظار در کشور کامرون در سال ۲۰۲۵ برگزار خواهد شد هر چند نتیجه آن تا حد زیادی قابل پیش بینی است. در عرصه اقتصادی، بخش نفت این منطقه در حال احیا شدن است که می تواند محرکی برای رشد اقتصادی باشد. گینه استوایی اما به نظر می‌رسد که همچنان در حاشیه خواهد بود. یک ماجرای قدرت خانوادگی در بر دارنده خانواده ریاست جمهوری در ماه‌های اخیر در حال پدیدار شدن بوده است و تحولات بیشتر در سال جدید میلادی شکل خواهد گرفت.

درخواست ادامه ریاست «پل بیا» در کامرون

انتظار می‌رود رئیس جمهور ۹۱ ساله کامرون که از سال ۱۹۸۲ در قدرت بوده است در سال ۲۰۲۵ برای یک دوره دیگر ریاست جمهوری نامزد شود و حامیان و متحدانش او را به حضور در قدرت برای هشتمین دوره ریاست جمهوری تشویق میکنند. «پل بیا» کهنسال ترین رهبر سیاسی در جهان است اما از لحاظ طول مدت باقی ماندن در قدرت در آفریقا یک رقیب دارد که کسی نیست جز «تئودور اوبیانگ» در کشور گینه استوایی همسایه کامرون.

درخواستها از «بیا» برای حضور مجدد در انتخابات ریاست جمهوری از سوی حزب او موسوم به «انجمن دموکراتیک خلق کامرون» (RDPC) آغاز شد و از ماه اکتبر احزاب کوچکتر متحد آن از جمله حزب «جنبش دفاع از جمهوری» (MDR) نیز به این درخواستها پیوستند. حزب اخیر توسط توسط «داکوله داییسالا» سیاستمدار کهنه کار فقید بنیانگذاری شده است.

(پل بیا - کامرون)

کامرون تنشهای فزاینده ای را در منطقه انگلیسی زبان این کشور با شورش جدایی طلبانه تجربه کرده است. دولت «بیا» در ارتباط با ناکامی در بهبود کیفیت زندگی مردم کامرون مورد انتقاد قرار گرفته است. اما آنچه در عناوین خبرها قرار گرفته، موضوع سلامتی بیا بوده است. در ماه اکتبر، گمانه زنی هایی درباره وضعیت سلامتی و محل زندگی او به یک موضوع داغ در کامرون و بخشهای دیگری از جهان تبدیل شد. این گمانه زنی ها زمانی مطرح شد که بیا پس از حضور در «مجمع همکاری چین – آفریقا (FOCAC) در هشتم سپتامبر به مدت یک ماه از انظار غایب شد. مقامات دولت وضعیت ناگوار سلامتی او را تکذیب کردند و دولت روزنامه نگاران را از خبررسانی درباره وضعیت او منع کرد.

اما «بیا» بار دیگر روز ۲۱ اکتبر در میان شادمانی طرفدارانش در فرودگاه بین المللی «یائونده» ظاهر شد. هر چند بعید به نظر میرسد که او در پایان دوره ریاست جمهوری کنونی خود کنار برود، صحبتها درباره جانشینی او در حال شدت گرفتن است و نام «فرانک امانوئل» پسر بزرگ او مطرح شده است.

از سوی دیگر، مخالفان دولت امیدوارند که بتوانند یک نامزد واحد را برای رقابت با بیا مطرح کنند و انتظار می‌رود که نام «موریس کامتو» رئیس حزب «جنبش برای رنسانس کامرون» (MRC) مطرح شود. هر چند که ناظران خارجی میگویند انتخابات در کامرون تحت ریاست بیا صرفا یک امر فرمایشی بوده است.

سکان اتحادیه آفریقا در دستان «لورنسو»

در ماه فوریه، ژوآئو لورنسو رئیس جمهور آنگولا ریاست دوره ای اتحادیه آفریقا را بر عهده خواهد گرفت. آیا او قادر خواهد بود قدرت دیپلماتیک خود را برای چالشهای بزرگ آفریقای مرکزی به کار بگیرد؟ در پی علمکرد قابل ملاحظه تیم دیپلماتیک کومور در سال ۲۰۲۳ و کار قابل قبول اما کمتر معرفی شده موریتانی در سال ۲۰۲۴ ، اکنون دیپلماتهای آنگولا که بطور تاریخی دستی در حل و فصل مناقشه های قاره‌ای و بطور خاص در آفریقای مرکزی داشته‌اند، یک فرصت طلایی برای تلاش به منظور حل مناقشه‌های منطقه در اختیار دارند.

لورنسو قصد دارد ضمن تاکید بر جایگاه آنگولا به عنوان یک قدرت منطقه ای، صلح و امنیت و توسعه را در آفریقا ارتقا بدهد. نقش او به عنوان میانجی بین جمهوری دموکراتیک کنگو و رواندا از سال ۲۰۲۲ تا کنون او را واجد تجربه و اعتبار ساخته است.

توانایی او برای حفظ روابط خوب با قدرت های جهانی – آمریکا، چین، روسیه و اتحادیه اروپا – و رهبران منطقه ای شامل هند، برزیل و آفریقای جنوبی، کلید تضمین یک نقش بزرگتر برای آفریقا در مجامع بین‌المللی است. در آنگولا، او تعهدی به نوسازی کشور و متنوع سازی اقتصاد آن نشان داد – دو عاملی که وجهه و اعتبار لواندا را ارتقا داده اند.

چاد و جمهوری آفریقای مرکزی درگیر مناقشه سودان

جنگ سودان از محدوده‌های اولیه فراتر رفته و کشورهای چاد و جمهوری آفریقای مرکزی را نیز درگیر کرده است و تنش‌ها رو به افزایش هستند. در اوایل ماه دسامبر، دولت «عبدالفتاح البرهان» در سودان کشور چاد را متهم کرد که اجازه پرواز پهپادهای اماراتی را از خاک چاد به سمت سودان را داده است. نیروهای مسلح سودان که در حال نبرد با «نیروهای حمایت سریع» (RSF) به رهبری «محمد حمدان دقلو» (حمیدتی) هستند، اعلام کردند که «انجامنا» (چاد) از طریق ائتلاف با امارات بطور مستقیم در جنگ داخلی سودان بخصوص در منطقه دارفور علیه نیروهای مسلح سودان وارد عمل شده است.

«محمد ادریس دبی ایتنو» رئیس جمهور چاد ادعای جنگیدن کشورش در کنار نیروهای «حمیدتی» (Hemedti) را تکذیب کرده است. کشور فرانسه در ماه اکتبر و بار دیگر در اواخر ماه نوامبر خواستار آن شد که دولت چاد موضع بی‌طرفانه‌تری داشته باشد. رئیس جمهور چاد اما در مقابل پایان همکاری نظامی با فرانسه را اعلام کرد.

دولت چاد همچنان به شدت نگران مناقشه در سودان است و این نگرانی‌ها بخصوص پس از آن تشدید شد که چند هزار چادی در منطقه دارفور در کنار نیروهای ارتش سودان علیه نیروهای حمیدتی وارد نبرد شدند. ادریس دبی نگران است که این جنگجویان تحت رهبری «عثمان دیلو جرو» از مخالفان دولت چاد ممکن است به چاد برگردند و در میان جامعه «زقاوا» (Zaghawa ) در این کشور که ریشه در منطقه دارفور سودان دارند، ناآرامی ایجاد کنند.

«فوستن- آرکانژ توادرا» رئیس جمهور جمهوری آفریقای مرکزی نیز تحولات سودان را به دقت دنبال می‌کند. او که متحد روسیه است می‌داند که برخی گروههای مسلح که با او جنگیده‌اند اکنون پیشنهاد کمک نظامی به «البرهان» داده و ممکن است از جنگ سودان برای تقویت خودشان استفاده کنند. بسیار مهم است که توادرا بتواند تبعات محلی ناشی از مناقشه سودان را مدیریت کند و این درحالی است که جنگ سودان هر چه زمان بیشتر می‌گذرد بیشتر شکل و شمایل یک جنگ جهانی را می‌گیرد.

جمهوری دموکراتیک کنگو و بازی بزرگ چین و آمریکا

همچنانکه زمانی روسیه و انگلستان (در قرن نوزدهم) برای کسب نفوذ در منطقه آسیای مرکزی رقابت می‌کردند، اکنون به نظر می‌رسد آمریکا و چین در حال رقابت برای کسب نفوذ در آفریقای مرکزی هستند. مواد معدنی بااهمیتی مانند مس و کوبالت در کانون این رقابت‌ها هستند. در حالی که آمریکا در تلاش برای اجرای پروژه‌هایی مانند «کریدور لوبیتو» است، بعید است بتوانند با چینی‌ها هماوردی کنند چرا که پکن کنترل بزرگترین معادن و روابط تجاری را در دست دارد. آیا این وضعیت می‌تواند به نفع جمهوری دموکراتیک کنگو باشد؟

آیا نوعی توازن و سازش بین امیال و خواسته‌های آمریکا و چین ایجاد خواهد شد؟ احتمال آن وجود دارد اما اگر «فلیکس شیسکدی» (Felix Tshisekedi) رئیس جمهور جمهوری دموکراتیک کنگو قصد تغییر قانون اساسی و ماندن در مقام ریاست جمهوری برای سومین دوره را داشته باشد، احتمالا خواستار مساعدت‌هایی از سوی قدرت‌های بزرگ خواهد بود.

تحولات گینه استوایی در تدارک دوران پس از «تئودورو اوبیانگ»

در کشور کوچک گینه استوایی در غرب آفریقای مرکزی با وسعت ۲۸ هزار کیلومتر مربع، تلاش‌های سیاسی برای زمینه‌سازی دوران گذار پس از ریاست جمهوری «تئودورو اوبیانگ انگوما امباسوگو» شروع شده است. تئودورو اوبیانگ رئیس جمهور گینه استوایی در دسامبر ۲۰۲۲ بار دیگر به این مقام انتخاب شد و بجز اپوزیسیونی که برای سازماندهی در خارج از کشور تلاش می‌کرد به نظر نمی‌رسد تهدید دیگری علیه قدرت او وجود داشته باشد. این در حالی است که از «تئودورو انگوما اوبیانگ مانگو»، پسر و معاون رئیس جمهور معروف به «تئودورین» به عنوان جانشین رئیس جمهور یاد می‌شود. تئودورین همزمان با ضعیف شدن پدرش به علت بیماری و کهولت سن، در حال تقویت کنترل خود بر دولت است.

تئودورین که تحت حمایت مادرش «کنستانسیا اوبیانگ» بانوی اول گینه استوایی قرار دارد، نزدیکان خودش را در مناصب دولتی قرار داده و چندین تن از آنان را در ماه اوت ۲۰۲۴ در پست‌های کلیدی منصوب کرد. همچنین برخی رقبای سیاسی احتمالی او در ارتباط با پرونده‌های اختلاس در حاشیه قرار گرفته‌اند. یکی از این افراد «گابریل اوبیانگ لیما» برادر ناتنی او و وزیر سابق معادن است که در ماه اوت از مقام دولتی برکنار شد. یکی دیگر از پسران تئودور اوبیانگ به نام «روسلان اوبیانگ» در انتظار حکم دادگاه در ارتباط با پرونده اختلاس اموال دولتی است. تئودورین همچنین پیگیر اقدام قضایی علیه «بالتاسار ابانگ انگونگا» مدیر سازمان تحقیقات مالی به اتهام اختلاس شده است. او یکی از پسران «بالتاسار انگونگا اجوئو» رئیس جامعه اقتصادی و مالی آفریقای مرکزی و برادرزاده تئودورو (رئیس جمهور گینه استوایی) است.

گینه استوایی با حدود ۱.۸ میلیون نفر جمعیت از زمان استقلال از اسپانیا در سال ۱۹۶۸ تا کنون تنها دو رئیس جمهور داشته است. تئودورو اوبیانگ در کودتای اوت سال ۱۹۷۹ عموی خود «فرانچسکو ماسیاس انگوما» را برکنار کرد و از آن زمان تا کنون به مدت ۴۵ سال در قدرت بوده است. اوبیانگ ۸۲ ساله طولانی‌ترین دوره زمامداری در جهان را داشته و اواخر سال ۲۰۲۲ برای یک دوره هفت ساله دیگر انتخاب شد. اوبیانگ از چند کودتای نافرجام به سلامت عبور کرده است. مخالفان مدعی هستند که گینه استوایی تحت ریاست اوبیانگ به «کره شمالی آفریقا» تبدیل شده است هر چند این کشور به علت داشتن منابع نفت سومین کشور ثروتمند در آفریقای جنوب صحرا از لحاظ درآمد سرانه است. برخی تحلیلگران گفته‌اند که در صورت مرگ تئودورو اوبیانگ یا وقوع یک کودتای نظامی می‌تواند به بی‌ثباتی اوضاع در این کشور منجر شود.

رئیس جمهور گینه استوایی اسفند ماه ۱۴۰۰ در دیدار شهید آیت‌الله رئیسی در حاشیه ششمین مجمع سران کشورهای صادرکننده گاز در قطر، ایران را کشوری بزرگ توصیف کرد و گفت: کشورهای آفریقایی سال‌ها تحت استعمار کشورهای غربی بوده‌اند و امروز به همکاری با کشورهایی مثل ایران نیاز دارند تا بتوانند از منابع و ذخایر غنی خود به نفع مردم آفریقا بهره‌برداری کنند. رئیس جمهور فقید جمهوری اسلامی ایران نیز با بیان اینکه از نظر جمهوری اسلامی‌، کشورهای آفریقایی ظرفیت‌های عظیمی‌ برای پیشرفت دارند، اظهار داشت: آماده همکاری و توسعه روابط با کشورهای آفریقایی در زمینه‌های مختلف و از جمله صدور خدمات فنی و مهندسی به این کشورها از جمله گینه استوایی هستیم.