سیاست‌گذاری صنعتی مبتنی بر انقلاب صنعتی پنجم

انقلاب صنعتی پنجم هم‌زیستی بیشتر بین نیروی انسانی و ماشین‌ها را فراهم می‌سازد. این مرحله نوین از صنعتی‌سازی نه تنها بهره‌وری و کارآیی را بهبود می‌بخشد، بلکه به نیازهای اجتماعی و محیطی نیز توجه می‌کند. بنابراین، سیاست‌گذاری صنعتی در این زمینه نیازمند برنامه‌ریزی استراتژیک و شناخت دقیق از تجربه‌های جهانی است.

انقلاب صنعتی پنجم، دوره‌ای است که پس از انقلاب صنعتی چهارم مطرح شده و تأکید بیشتری بر همکاری انسان و ماشین دارد. در این انقلاب، نه تنها فناوری‌های دیجیتال و اتوماسیون به اوج خود رسیده‌اند، بلکه از فناوری‌ها برای بهبود زندگی انسانی و مسائل اجتماعی و محیطی استفاده می‌شود. سیاست‌گذاری صنعتی در این زمینه، برنامه‌ریزی‌هایی است که برای استفاده بهینه از این فناوری‌ها در جهت توسعه صنعتی پایدار و فراگیر صورت می‌گیرد.

تجارب جهانی

آمریکا

در آمریکا، سیاست‌های صنعتی در زمینه انقلاب صنعتی پنجم بر نوآوری و تحقیق و توسعه متمرکز است. دولت ایالات متحده و شرکت‌های بزرگ فناوری همچون تسلا و گوگل، سرمایه‌گذاری‌های عظیمی را در زمینه هوش مصنوعی، روباتیک و شبکه‌های دیجیتالی انجام داده‌اند.

مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌ها نقش کلیدی در رشد این بخش ایفا کرده‌اند و سیاست‌های مالی و مالیاتی دولت به‏منظور حمایت از استارتاپ‌های فناوری‌محور نیز موثر بوده است. به عنوان مثال، پروژه‌های همکاری بین دانشگاه‌ها و شرکت‌های فناوری در راستای توسعه هوش مصنوعی از موارد موفق در سیاست‌گذاری‌های آمریکا است.

آلمان

آلمان با برنامه "صنعت ۴.۰" به‏عنوان یکی از پیشگامان انقلاب صنعتی چهارم شناخته می‌شود. سیاست‌گذاری‌های صنعتی آلمان در انقلاب صنعتی پنجم نیز بر ادغام فناوری‌های دیجیتال با تولید سنتی متمرکز شده است. همکاری نزدیک بین دولت، شرکت‌های بزرگ صنعتی و دانشگاه‌ها، به ارتقای هوش مصنوعی و روباتیک پیشرفته کمک کرده است.

برنامه‌های آموزشی و بازآموزی نیروی کار نیز به ‏عنوان یکی از اجزای کلیدی سیاست‌گذاری آلمان در این زمینه بوده است تا نیروی انسانی با مهارت‌های لازم برای کار با فناوری‌های جدید آشنا شوند.

چین

چین با برنامه "ساخت چین ۲۰۲۵" به دنبال پیشرفت در حوزه فناوری‌های پیشرفته و انقلاب صنعتی پنجم است. دولت چین سرمایه‌گذاری عظیمی را در بخش‌هایی مانند روباتیک، هوش مصنوعی و تولید هوشمند انجام داده است. این کشور همچنین با تشویق شرکت‌های بزرگ فناوری مانند علی‌بابا و هوآوی به توسعه فناوری‌های نوین، خود را به ‏عنوان یکی از بازیگران اصلی انقلاب صنعتی پنجم معرفی کرده است. یکی از سیاست‌های موفق چین، ایجاد شهرهای هوشمند است که در آن فناوری‌های دیجیتال به ‏طور کامل با زندگی شهری و تولید صنعتی ادغام شده‌اند.

درس‌آموخته‌ها برای ایران

تجارب کشورهای پیشرفته در انقلاب صنعتی پنجم نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، همکاری بین بخش‌های دولتی و خصوصی، و توانمندسازی نیروی کار از عوامل کلیدی در موفقیت این کشورها بوده است. برای ایران، چند درس مهم از این تجارب قابل استخراج است:

سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته: برای بهره‌برداری از فرصت‌های انقلاب صنعتی پنجم، ایران باید سرمایه‌گذاری در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء و روباتیک را افزایش دهد.

همکاری بین بخش‌های صنعتی و دانشگاهی: همانند آلمان، ایجاد ارتباطات نزدیک بین صنعت و دانشگاه‌ها برای توسعه فناوری‌های نوین و تربیت نیروی انسانی متخصص ضروری است.

بازآموزی و توانمندسازی نیروی کار: مانند آلمان و آمریکا، بازآموزی نیروی انسانی برای هماهنگی با فناوری‌های جدید از اولویت‌های مهم است. برنامه‌های آموزشی و تخصصی باید برای به‌روز رسانی مهارت‌های نیروی کار اجرا شود.

ایجاد شهرها و صنایع هوشمند: تجربه چین در توسعه شهرهای هوشمند نشان می‌دهد که ایران نیز می‌تواند با توجه به نیازهای خود، سیاست‌های مشابهی را در زمینه هوشمندسازی صنایع و زیرساخت‌ها اجرا کند.

انقلاب صنعتی پنجم فرصتی استثنایی برای کشورها فراهم می‌کند تا با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، رشد اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی را محقق کنند. ایران با بهره‌گیری از تجارب کشورهای پیشرفته و تطبیق آن با شرایط داخلی خود، می‌تواند در این زمینه پیشرفت‌های چشمگیری داشته باشد. سیاست‌گذاری صنعتی هوشمندانه که شامل سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، توانمندسازی نیروی کار و تقویت همکاری‌های بین بخشی باشد، می‌تواند ایران را به یکی از بازیگران کلیدی در این انقلاب صنعتی تبدیل کند.

* اعضای هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی