جنگ کریدورها؛ ایران بخشی از سه‌گانه ائتلاف ضدنفوذ

به گزارش خبرگزاری ایران اکونومیست، در جهان امروز، جغرافیای سیاسی و اقتصادی به سرعت در حال تحول است و بازیگران اصلی در تلاش‌اند تا قواعد بازی را به نفع خود تغییر دهند. در این میان، ائتلاف غیررسمی چین، ایران، روسیه و کره شمالی، نمایی تازه از یک شبکه استراتژیک ضدنفوذ ارائه می‌دهد که بر بازتعریف مسیرهای تجاری، سرمایه‌گذاری و همکاری‌های نظامی متمرکز است. این اتحاد، با عبور از مرزهای سنتی، به دنبال به چالش‌ کشیدن هژمونی غرب و ایجاد بستری تازه برای نظام جهانی است.

اندیشکده «موسسه تحقیقات سیاست خارجی» مطلبی را به قلم «آنتونیا کولیباسانو» عضو ارشد برنامه اوراسیا این اندیشکده با عنوان «جنگ کریدورهای تجاری؛ افزایش رقابت بین ائتلاف چین، ایران و رسیه با غرب» منتشر کرده که بخش اول از ترجمه متن کامل این گزارش در ادامه آمده است:

درگیری‌های معاصر به طور فزاینده‌ای در کشورها و حوزه‌های متعدد شکل گرفته‌اند و به طرق مختلف، از درگیری‌های زمینی تا عملیات نفوذ راهبردی، خود را نشان می‌دهند. ائتلاف غیررسمی چین، ایران، روسیه و اخیراً کره شمالی، یک شبکه منطقه‌ای ضد نفوذ را نشان می‌دهد که تاثیر ژئوپلیتیکی و اقتصادی ایالات متحده و غرب گسترده‌تر را به چالش می‌کشد. در حالی که کره شمالی به نیروهای روسیه در اوکراین ملحق شده است، چین، ایران و روسیه از نزدیک در حال همکاری نزدیک برای ایجاد یک ساختار تجاری و سرمایه گذاری جدید برای حمایت از برنامه سیاسی خود هستند.

اگرچه ما هنوز در یک جنگ جهانی تمام عیار زندگی نمی‌کنیم، اما یک رویارویی اقتصادی جهانی در جریان است که می‌تواند مقدمه‌ای برای ظهور خصومت‌های نظامی آشکار باشد.

اگرچه ما هنوز در یک جنگ جهانی تمام عیار زندگی نمی‌کنیم، اما یک رویارویی اقتصادی جهانی در جریان است که می‌تواند مقدمه‌ای برای ظهور خصومت‌های نظامی آشکار باشد. این تغییر پارادایم احتمالاً در سال ۲۰۲۲ آغاز شد، زمانی که روسیه دسترسی اوکراین به مسیرهای تجاری دریای سیاه را مسدود کرد و کانال‌های صادراتی مهم این کشور به بازار جهانی را بست، اقدامی که با تحریم‌های غرب مواجه شد. طی دو سال گذشته، ائتلاف چین، ایران، روسیه و کره شمالی به طور فزاینده‌ای خودنمایی می‌کند، در حالی که کریدورهای تجاری و سرمایه‌گذاری از لحاظ راهبردی توسط هر دو بلوک غربی و ضدغربی مجدداً بازنگری شده‌اند که موجب بازنگری در ساختار اقتصاد جهان شده است.

ائتلاف چین، ایران، روسیه و کره شمالی مسیرهای جایگزین برای نفوذ و تجارت را در نظر گرفتند و از موقعیت خود برای به چالش کشیدن تسلط رو به کاهش غرب ستفاده می‌کند.دخالت کره شمالی در حمایت از اقدامات روسیه در اوکراین احتمالاً به تأیید ضمنی چین بستگی داشت، حداقل‌اش این بود که نیروهای این کشور برای رسیدن به روسیه به مسیرهای حمل و نقل چین نیاز داشتند. بنابراین، این مشارکت به بهترین وجه به عنوان یک شبکه همکاری میان چین، ایران و روسیه دیده می‌شود، یک مشارکت راهبردی و در عین حال غیررسمی که بر پیشبرد منافع هر سه کشور متمرکز است و در عین حال با نفوذ غرب، به ویژه در سراسر اوراسیا مقابله می‌کند. این ائتلاف غیررسمی در سال ۲۰۲۲ به صورت ویژه آشکار شد، زمانی که روسیه با ایجاد اختلال در مسیرهای تجاری ایجاد شده، تقابل با اقتصادی جهانی را آغاز کرد. از آن زمان، ائتلاف چین، ایران، روسیه و کره شمالی به طور فعال مسیرهای جایگزین برای نفوذ و تجارت را در نظر گرفتند و از موقعیت خود برای به چالش کشیدن تسلط رو به کاهش غرب در صحنه جهانی استفاده می‌کند.

جنگ اوکراین و خاورمیانه دو پیامد عمده داشت، اولین مورد افزایش فشار و تأثیر مضر بر حمل و نقل دریایی و لجستیک است. نه تنها هزینه حمل و نقل بین المللی و بیمه افزایش یافته و باعث فشارهای تورمی شده است، بلکه این احتمال وجود دارد که درگیری خطوط دریایی آزاد را تهدید کند و چالش‌ها و تغییراتی در مقررات سازمان ملل به وجود بیاورد. دومین تأثیر، دو درگیری اوکراین و خاورمیانه با توجه به تأثیرات آنها بر اقتصاد جهانی است که موجب بازتعریف مسیرهای تجارت زمینی شد، زیرا جریان حمل و نقل در مسیرهای قدیمی اوراسیا از سال ۲۰۲۲ به شدت کاهش یافته است.

روسیه از سال ۲۰۲۲ سرمایه گذاری خود را برای عملیاتی کردن کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب تسریع کرده تا بنادر شمالی روسیه را از طریق قفقاز و دریای خزر به بنادر ایران متصل کند.

کریدور شمالی، یا «پل زمینی اوراسیای جدید» ، مدت‌هاست که به عنوان شریان حمل و نقل اصلی که آسیا و اروپا را به هم متصل می‌کند، عمل کرده است. این سیستم راه‌آهن بین قاره‌ای از چین از طریق قزاقستان، روسیه و بلاروس امتداد می‌یابد. این استانداردهای فنی و مکانیسم‌های حاکمیتی هماهنگ از لحاظ تاریخی تسلط راهبردی کریدور را در جریان‌های تجاری اوراسیا تقویت کرده‌ است. اما جنگ اوکراین منجر به تحریم‌ها و بروز عدم اطمینان شد و حمل و نقل در طول این مسیر کاهش یافت. در سال ۲۰۲۳، حجم حمل و نقل به سمت غرب در این مسیر نسبت به سال قبل ۵۱ درصد کاهش یافت و حجم حمل و نقل به سمت شرق و به مقصد چین ۴۴ درصد کمتر از سطح سال ۲۰۲۲ بود. در نتیجه، هم کریدور «جنوبی» که از چین شروع می‌شود و از آسیای مرکزی، ایران و ترکیه می‌گذرد تا به مدیترانه و اروپا برسد، و هم کریدور «میانه» که از چین شروع می شود و از قزاقستان، دریای خزر، آذربایجان، گرجستان، ترکیه و دریای سیاه عبور می کند، به عنوان مسیرهای تجاری مهم بین اروپا و چین ظاهر شده‌اند و پویایی جهانی حمل و نقل و تجارت را تغییر داده‌اند. در حالی که چین مسیر بخش عمده‌ای از ترافیک تجاری خود را بازتعریف کرده، روسیه از سال ۲۰۲۲ سرمایه گذاری خود را برای عملیاتی کردن کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب تسریع کرده تا بنادر شمالی روسیه را از طریق قفقاز و دریای خزر به بنادر ایران متصل کند. کوریدور شمال‌-جنوب، یک جایگزین کوتاه و مقرون به صرفه‌تر برای مسیرهای سنتی مانند کانال سوئز است.

هنگام در نظر گرفتن جغرافیای این کوریدور، نکات مختلفی ممکن است خودنمایی کند. اولاً، به نظر می‌رسد ترکیه یک مخرج مشترک برای کریدور میانی و کریدور جنوبی است. دوم، در حالی که یکی از دو مسیر کریدور میانه شامل ترکیه نمی‌شود، در عوض بر دریای سیاه تکیه می‌کند، هر دو کریدور میانه و جنوبی بخشی از ابتکار کمربند و جاده چین هستند. سوم، ایران در تقاطع کریدور جنوبی و شمال جنوب قرار دارد.

علاوه بر این، با توجه به افزایش هماهنگی بین اعضای ائتلاف چین، ایران، روسیه و کره شمالی، تهران فرصتی برای همکاری با روسیه و چین در ساخت کریدور شمال-جنوب و گسترش مشارکت خود در آنچه چین از آن به عنوان ابتکار کمربند ابریشم و جاده یاد می‌کند، می‌بیند. گذشته از این، ایران سال‌ها قبل از ۲۰۲۲ به دنبال ایجاد شبکه‌ها و سیستم‌های تجاری موازی برای برون رفت از مشکلات اقتصادی خود ناشی از تحریم‌های آمریکا و برخی دیگر از کشورهای غربی به دلیل برنامه هسته‌ای‌اش بوده است.

ایران زیرساخت‌های لجستیکی را برای هماهنگی این ائتلاف چین، ایران، روسیه فراهم می‌کند و به آن اجازه می‌دهد تا به طور مؤثرتری به مخالفت علیه غرب بپردازد.در تابستان ۲۰۲۴، مسکو و تهران قرار بود حدود ۲۵ میلیارد دلار برای توسعه آبراه‌های داخلی و راه‌آهن سرمایه‌گذاری کنند تا «سنت پترزبورگ» را به بنادر چابهار و بندرعباس متصل کند. همچنین در تابستان امسال، ایران اولین قطار باری خود به چین را به عنوان بخشی از آنچه که از آن به عنوان کریدور ریلی «چین-ایران-اروپا» یاد می‌شود، افتتاح کرد. قطار ایران در مسیر خود به چین از قزاقستان و ترکمنستان عبور خواهد کرد که بخشی از پروژه کریدور جنوبی است.از این نظر، ایران به یک پیوند طبیعی در اتحاد غیررسمی ائتلاف چین، ایران، روسیه و کره شمالی تبدیل می‌شود، که زیرساخت‌های لجستیکی را برای هماهنگی غیررسمی در این ائتلاف فراهم می‌کند و به شبکه منطقه‌ای ضدنفوذ اجازه می‌دهد تا به طور مؤثرتری به مخالفت علیه غرب بپردازد. در حالی که این ممکن است به عنوان واکنش روسیه به تحریم‌های غرب و ابزاری برای ادامه همکاری چین با روسیه به دلایل اقتصادی تلقی شود، سرمایه گذاری آنها در کریدورهای تجاری و سرمایه گذاری جدید یک هدف استراتژیک بلند مدت دارد. عملیاتی کردن و به نتیجه رساندن این مسیرها نه تنها به معنای ایجاد روش‌های جدید برای همکاری است، بلکه به معنای ساده‌تر کردن جدایی خود از غرب و زمینه‌سازی برای همکاری‌های چند بعدی رسمی‌تر است که بازیگران بیشتری را به همراهی و پیوستن به آن تشویق می‌کند.