طراحی و ساخت سامانه تقطیر مولکولی توسط پژوهشگران دانشگاه تهران

به گزارش روز شنبه گروه علمی ایران اکونومیست از دانشگاه تهران، گروهی از محققان دانشکده زیست‌شناسی دانشکدگان علوم دانشگاه تهران به سرپرستی مهران حبیبی رضایی، استاد دانشکده زیست‌شناسی دانشکدگان علوم، موفق به طراحی و ساخت سامانه تقطیر مولکولی شدند که کارایی زیادی در صنایع دارویی و غذایی دارد.

رضایی درباره کاربردهای سامانه تقطیر مولکولی و اهمیت صنعتی آن گفت: تقطیر مولکولی سیستمی برای جداسازی و استخراج ترکیبات مختلف اعم از دارویی، غذایی، پتروشیمی و شیمیایی است. اکنون ۵۴ نوع مکمل دارویی و غذایی وارداتی در کشور مصرف می‌شود که به معنای خروج سالانه صدها میلیون دلار ارز از کشور است. طرح‌های ایرانی تولیدکننده مکمل، در واقع ماده مؤثر را وارد می‌کنند و فرایندهای شربت، قرص یا کپسول کردن و تبدیل آنها به محصول نهایی را انجام می‌دهند. در حالی که نکته اصلی و فناورانه در این میان، ماده مؤثر مکمل‌ها بوده که تاکنون هیچ یک از آنها در ایران و خاورمیانه تولید نشده است.

به گفته استاد دانشگاه تهران، انواع ویتامین‌ها (A، B، C، E، D، K)، اسیدهای چرب (امگا ۳، امگا ۶ و امگا ۹)، مواد معدنی (کلسیم، منیزیوم، آهن، روی)، برخی ترکیبات تخلیص‌شده از گیاهان دارویی، برخی ترکیبات بوتانیکال مانند کافئین و کورکومین، بعضی از ترکیبات Marine origin مانند بتاکاروتن و هیدروکسی آپاتایپ و در نهایت انواع آمینواسیدها از این قبیل داروهای مکمل به شمار می‌آیند که در این میان، مواردی مانند امگا ۳ و ویتامین E مصرف بالایی دارند.

حبیبی در توضیح فناوری تقطیر مولکولی گفت: محور اصلی فناوری تولید این مکمل‌ها، بخش تغلیظ است. کشورهای دارنده این فناوری از سیستم تقطیر مولکولی (Molecular Distillation) در مقیاس صنعتی استفاده می‌کنند که دارای گونه‌های مختلف با کارکردهای گوناگون است. یکی از مدرن‌ترین و پیچیده‌ترین گونه‌های سیستم تقطیر مولکولی، گونه Short Path Distillation است.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران افزود: این سامانه بر پایه تبخیر تحت خلأ شدید عمل می‌کند و توانایی تفکیک و تخلیص ترکیبات در مقیاس‌های مولکولی و حذف ناخالصی‌ها به صورت انتخابی را دارد. دانش فنی طراحی و ساخت تجهیزات و ادوات مختلف اصلی و جانبی این سامانه، پیش از این محدود به چند کشور بوده است.

وی درباره فرایند اجرای این طرح اظهار داشت: از آبان‌ماه سال ۱۳۸۹ تیمی علمی و فنی با ترکیبی از حدود ۴۰ نفر متخصص در حوزه‌های مهندسی شیمی، مکانیک، صنایع غذایی، شیمی و زیست‌فناوری با هدف بومی‌سازی دانش فنی ساخت این سامانه تلاش کردند و امسال برای نخستین بار در خاورمیانه، موفق به طراحی و ساخت آن در مقیاس پایلوت شدند. در سامانه طراحی‌شده در دانشکده زیست‌شناسی

دانشکدگان علوم دانشگاه تهران، محصول امگا ۳ در مقیاس پایلوت، با موفقیت تولید شده است. این سامانه اکنون در حال بهینه‌سازی شرایط فرایندی برای استخراج آلفا-توکوفرول و CBD است.
مهدی طاعتی، فاطمه اشعاری و سجاد تاجدینی از همکاران این پروژه پژوهشی بوده‌اند.