قدیر افروند، سرپرست برنامه باستان شناسی کاوش و تعیین عرصه و پیشنهاد حریم دژ رشکان ری (مرکز شهر تاریخی ری) در گفت‌وگو با ایران اکونومیست اظهار کرد: در برنامه امسال که پس از گذشت ۱۷ سال از فصل دوم کاوش باستان شناس دژ رشکان، انجام می‌شود، در دو گمانه باستان‌شناسی، لایه مفصلی از مواد فرهنگی (قطعات سفال خاکستری، آلویی و نخودی) عصر مفرغ جدید (۱۹۰۰ تا ۱۵۰۰ قبل از میلاد) شناسایی شد.
این باستان‌شناس گفت: در ابتدای کار و البته از دهه ۸۰ وجود مقدار قابل توجهی از قطعات سفال خاکستری در واریزی‌های دامنه بارو و حتی سطح محوطه شارستان تاریخی ری عجیب و غیرمنتظره بود.
افروند افزود: ماموریت ما در این فصل، تعیین عرصه و پیشنهاد حریم حفاظتی محوطه تاریخی دژ رشکان یا همان مرکز شهر باستانی ری است، اما به‌طور غیرمنتظره‌ای در عمق قابل توجهی از یک گمانه آزمایشی در خارج از شارستان تاریخی ری، یک‌باره به قطعات سفال خاکستری زیاد و چشمگیری برخوردیم که زیر لایه اسلامی میانه قرار داشت. شگفت اینکه این لایه بسیار مفصل و قطور حدود ۲ متر! تداوم داشت و جز قطعات سفال یک دوره متفاوت و غیرمنتظره برای ما، یافته دیگری دست نداد!
سرپرست کاوش و تعیین عرصه و پیشنهاد حریم دژ رشکان ری گفت: بررسی‌های اولیه و سپس مشورت و هم‌اندیشی با همکاران باستان‌شناس متخصص و باتجربه، حدس و گمان اولیه ما را به یقین مبدل کرد و معلوم شد که ما در این محدوده با یک دوره تاریخی ناشناخته در ری باشکوه روبه‌رو هستیم.
به گفته این باستان‌شناس، این دوره نوشناخته و نویافته مشخصا «عصر مفرغ جدید» است که مطابق پیشینه پژوهش‌ها و کاوش‌های باستان شناسی ایران حدود ۱۹۰۰ قبل از میلاد تا ۱۵۰۰ قبل از میلاد را دربر می‌گیرد.
افروند اظهار کرد: آشکار شدن این دوره پیش از تاریخی در ری برای همه ما باستان‌شناسان متخصص و پژوهشگر باستان‌شناسی ری بسیار حائز اهمیت است.
این باستان‌شناس گفت: ما در گذشته همواره در بررسی سطحی محوطه مرکزی (شارستان) شهر باستانی ری با قطعات زیادی از سفال خاکستری روی دامنه و در میان واریزه‌های باروی خشت و چینه‌ای بر می‌خوردیم اما هیچ توضیح قانع‌کننده‌ای برای آن نداشتیم و هیچ باستان‌شناسی هم پیشتر در خصوص این مواد فرهنگی غریب، توجیه و توضیحی نداشت.
او اضافه کرد: اکنون با این کشف مهم روشن شد که ما در دوران پیش از تاریخ ری و در فاصله متروک شدن تپه باستانی چشمه علی، شاهد حضور پررنگ عصر ۴۰۰ ساله مفرغ در محوطه‌ای حداقل به طول یک کیلومتر و گستره چند هکتار هستیم که بی‌گمان در فصول بعدی کاوش به ابعاد و کیفیت این دوره پیش از تاریخی شناسایی شده خواهیم پرداخت.
افروند این کشف مهم باستان‌شناسی با تاکید بر ضرورت ثبت جهانی شهر باستانی ری در اولویت، از وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این درخواست را مطرح کرد: شهر باستانی و پرآوازه ری باشکوه که در برهه‌های گوناگون پایتخت یا از مهمترین شهرهای تاریخی ایران عزیز بوده است، اما متاسفانه میراث فرهنگی و تمدنی باشکوه آن در یکصد سال اخیر و حتی تا به امروز، به‌شدت مورد تخریب، تعرض و دست‌اندازی قرار گرفته و در نتیجه نابودی بخش عمده این میراث باشکوه بی‌بدیل با ساخت و عبور اتوبان امام علی از دل این شهر باستانی، خشک شدن چشمه علی و نهر تاریخی سورن ثبت ملی شده در نتیجه احداث خط ۶ مترو ری، تخریب و نابودی نقش برجسته تاریخی فتحعلیشاهی کوه طبرک، قلعه طبرک، آرامگاههای صدر اسلامی و ... و تعرض به عرصه و حریم بقعه تاریخی بی بی شهربانو، برج- آرامگاه تاریخی توسط کارخانه‌های سیمان قدیم ری و مجتمع سیمان تهران و اخیرا تخریب و تعرض شهرداری ری به عرصه اثر ملی کوه نقاره خانه و گورستان تاریخی زیرین ری و نیز جبهه شرقی شهر تاریخی ری در باغات اطراف، رخ داده است، در اولویت اول «فهرست انتظار ثبت جهانی» قرار دهند و دستور محکم و نجات‌بخشی برای احیاء و نجات این شهر پرآوازه تاریخی و دوران اسلامی صادر و انرژی و روحیه درخوری به مردم شریف و مظلوم ری باشکوه اعطا کنند.
*عصر مفرغ از حدود ۳۰۰۰ قبل از میلاد تا ۱۵۰۰ قبل از میلاد را شامل می شود و عصر مفرغ جدید حدود۱۹۰۰ تا ۱۵۰۰ قبل از میلاد است.
