به گزارش ایران اکونومیست بر اساس گزارشی که به‌تازگی از سوی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) منتشر شده است، بیش از یک گونه از سه گونه درختی در سرتاسر جهان در معرض خطر انقراض قرار دارند. معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی این گزارش را ترسناک توصیف و بر لزوم تلاش‌های جهانی برای حفظ درختان تاکید کرد.
نقی شعبانیان در گفت و گو با ایران اکونومیست افزود: اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) مرجع بررسی وضعیت گونه‌های زیستی جهان یا کلیه جانداران است. گونه‌ها در لیست قرمز این اتحادیه به 9 رده از گونه‌های منقرض شده تا گونه‌هایی که هیچ خطری آن‌ها را تهدید نمی‌کند یا اطلاعات کافی از آن‌ها وجود ندارد، تقسیم می‌شوند. هدف «IUCN» آگاهی‌رسانی به مردم به‌ویژه مسوولان و سیاستگذاران برای حفظ و حراست از محیط زیست است چراکه یکی از کارهایی که در سال‌های اخیر دنبال می‌کند، تاثیرگذاری روی سیاستگذاران و دولتمردان دنیاست.
وی ادامه داد: حدود ۳۸ درصد درختان در لیست سرخ «IUCN» و در معرض خطر انقراض قراردارند. حدود ۱۶ هزار از ۴۷ هزار گونه درخت در جهان در معرض تهدید خظر انقراض و تعداد درختان در خطر انقراض بیش از دو برابر تعداد کل پرندگان، پستانداران و خزندگان و دوزیستان هستند.
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور تاکید کرد: این گزارش خیلی قابل تامل و ترسناک است و نشان می‌دهد که ما با جهان و محیطی که به عنوان مادر ماست، چه کرده‌ایم. وضعیت محیط زیست در دنیا و ایران به عنوان یک بستر حیات، مناسب نیست. بر اساس آمارهای رسمی سالانه ۱۵ میلیارد اصله درخت در دنیا از بین می‌رود و دست کم پنج میلیون هکتار جنگل نابود می‌شود. متاسفانه از کنار این آمارها ساده رد می‌شویم.
وی ادامه داد: این آمار ترسناک باید موجب اقدام ما شود. فقط تخریب درخت مطرح نیست بلکه نشان می‌دهد که در کل دنیا نسبت به منابع طبیعی بی‌توجه هستند که نتیجه آن را به‌صورت آشکار می‌بینیم مانند کمبود آب، آلودگی آب و خاک، فرسایش خاک و تغییر اقلیم که می‌تواند عواقب بسیار بدی داشته باشد. در برخی کشورها از جمله ایران ممکن است به علت شرایط اقلیمی وضعیت بدتری داشته باشند. در کشور ما فرونشست زمین را داریم که بسیار نگران‌کننده است.
شعبانیان تاکید کرد: درختان عناصر بسیار مهمی هستند و به‌طور مستقیم در زندگی انسان نقش دارند و در ترسیب کربن موثرند. درختان در کاهش گازهای گلخانه‌ای نقش دارند علاوه بر آن محل زندگی بسیاری از موجودات زنده مانند پرندگان و حشرات هستند بنابراین نابودی درختان موجب از بین رفتن آن‌ها نیز می‌شود. به‌طور کلی از بین رفتن درختان در دنیا تهدید بزرگی برای کره زمین است. توسعه بدون برنامه شهرها، شیوع بیماری‌ها و آفات، ورود گونه‌های مهاجم از دلایل از بین رفتن درختان هستند.
وی با بیان اینکه جنگلکاری در دنیا یک بحث مهم و انجام این کار ضروریست، تاکید کرد: اگر گونه‌های مناسبی برای جنگلکاری انتخاب نکنیم خودش تبدیل به عاملی آسیب‌زا می‌شود. در سال گذشته توماس کروتر- بوم‌شناس و مشاور ارشد علمی سابق کمپین «یک تریلیون درخت» سازمان ملل - در یک سخنرانی در کشور امارات گفت بس کنید! درخت نکارید اگر قرار است به شیوه کنونی درختکاری کنید چون انتخاب گونه‌های نامناسب آسیب‌زاست که گاهی به عنوان مهاجم عمل می‌کنند و درختان بومی را در معرض تهدید قرار می‌دهند.
جنگل‌های هیرکانیمعاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با اشاره به اینکه در برخی مناطق نه تنها تنوع گونه‌ای بلکه تنوع اکوسیستمی را کاهش داده‌ایم، گفت: آب‌بندها و رودخانه‌ها را در جنگل‌های هیرکانی بدون رعایت اصول به یک بخش گردشگری اجاره می‌دهیم. متاسفانه در حال حاضر شرکت آب‌منطقه‌ای اقدام به اجاره دادن رودخانه‌ها و آب‌بندهای در دل جنگل‌ها کرده است. اجاره یعنی در ازای دریافت مبلغی، یک منطقه در اختیار متقاضی قرار می‌گیرد ولی نباید این‌گونه باشد.
وی با تاکید بر اینکه مناطق را باید احاله مدیریت کنیم، تصریح کرد: اگر رودخانه یا آب‌بندی در دل جنگل وجود دارد، برای آن یک طرح فنی بنویسیم و در قالب این طرح، آب‌بندان را در اختیار بخش‌های خصوصی و دولتی قرار دهیم و مبلغ دریافت شده را در جهت احیا و غنی‌سازی و حفاظت از همان جنگلی صرف کنیم که رودخانه یا آب‌بندان در آن قرار دارد اما متاسفانه بسیاری از آب‌بندها و رودخانه‌ها واقع در اعماق جنگل‌ها را شرکت آب‌منطقه‌ای در ازای دریافت مبلغی اجاره می‌دهد و به آسیب وارد شده به جنگل‌ها و مناطق اطراف توجهی نمی‌کند. تغییر کاربری نیز یکی دیگر از عوامل تخریب جنگل‌هاست.
شعبانیان درباره راهکارهای حفاظت از جنگل‌ها گفت: در درجه اول باید اطلاعات دقیق و درستی داشته باشیم. الان برخی گونه‌های کشور ما هم در لیست قرمز هستند ولی درباره برخی گونه‌ها اطلاعات کمی وجود دارد بنابراین باید اطلاعاتمان درباره گونه‌های گیاهی و جانوری کشور را دقیق‌تر بکنیم و موسسات، دانشگاه‌ها و سازمان محیط زیست و بخش اجرا برای رسیدن به این هدف دست به دست هم دهند.
وی بر لزوم افزایش تلاش‌های ملی و بین‌المللی برای حفاظت از درختان تاکید و اظهارکرد: در لیست سرخ «IUCN» درباره برخی گونه‌ها به کمبود اطلاعات اشاره شده است در حالی که نباید این گونه باشد. ما باید کمک کنیم که این اطلاعات جمع‌آوری شود و در دسترس قرار گیرد و نگران نباشیم چون تخریب درختان یک موضوع جهانی است و آسیب آن متوجه همه کره زمین است.
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: نکته بسیار مهم بعدی افزایش آگاهی عمومی است. همان عبارتی که مقام معظم رهبری به آن اشاره کردند یعنی ما باید یک فرهنگ عمومی ایجاد کنیم. گاهی به ما انتقاد می‌شود که چرا درباره فرونشست صحبت می‌کنیم چون معتقدند بیان این موضوعات موجب ناامیدی مردم می‌شود این در حالیست که آگاهی دادن با ناامید کردن تفاوت دارد.
وی تاکید کرد: ایران هم توان علمی و تحقیقاتی بالایی دارد هم فرهنگ منابع طبیعی خوبی داریم ولی تا آگاهی ندهیم و مردم، دولتمردان و سیاستمداران از وضعیت موجود اطلاع پیدا نکنند، ممکن است به این مسایل کم‌توجهی کنند بنابراین هم باید آگاهی‌رسانی کنیم هم راه حل ارایه بدهیم. ما می‌دانیم که می‌توانیم از عهده این خطرات بر بیاییم ولی بدون آگاهی‌رسانی امکان‌پذیر نیست. در این میان همکاری بخش اجرا تحقیقات، آموزش و تشکل‌های مردم نهاد لازم است یعنی ما باید در قالب یک ساختار مشخص این همکاری را شکل دهیم، هرچند در چند سال اخیر تلاش‌هایی برای شکل‌گیری این همکاری شده است ولی باید تقویت شود.
شعبانیان بر لزوم حساس‌سازی دولتمردان و سیاستمداران تاکید و اظهارکرد:در این زمینه ضعف داشته‌ایم چون خیلی وقت‌ها دولت‌ها و سیاستمداران ما به این مسایل کمتر توجه می‌کنند. به عنوان نمونه سازمان منابع طبیعی درباره طرح یک میلیارد درخت مطالعه و برای اجرای آن برنامه‌ریزی کرد و تصویب شد. مقام معظم رهبری و رییس جمهور شهید هم بر اهمیت درختکاری تاکید کردند ولی در بدنه همان دولتی که رییس آن بر لزوم اجرای طرح کاشت یک میلیارد اصله درخت تاکید کرد، خیلی از این طرح حمایت نشد.
وی ادامه داد: نکته مهم دیگر حفاظت گونه‌ها در خارج از محل رویش خود است. به عنوان نمونه بانک بذر و باغ بذر باید ایجاد کنیم. در این جهت برنامه‌ریزی کرده‌ایم و باید بانک بذرهایی را داشته باشیم که بذر خیلی از گونه‌ها به شیوه‌های نوین ذخیره شود بنابراین باید از فناوری و فنون روز استفاده کنیم. خوشبختانه در کشور ما این تکنولوژی وجود دارد.
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهارکرد: یبه شهرداری‌ها نامه زدیم تا در فضای سبز شهری گونه‌های بومی آن منطقه به‌ویژه در مناطق زاگرسی و هیرکانی بکارند. این کار با هدف حفاظت از گونه‌ها انجام می‌شود و در صورت بروز آفات می‌توانیم درختان را سم‌پاشی کنیم ولی در جنگل‌ها نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم.
شعبانیان در پایان گفت: گونه‌های بومی عمدتا زیبا هستند. در زاگرس بلوط داریم این در حالیست که در بسیاری از شهرهای زاگرسی حتی یک پایه بلوط نمی‌بینیم. این کار در دو سال اخیر در شهرهای منطقه هیرکانی و زاگرسی انجام می‌شود و در سال جاری نیز بر تداوم این کار تاکید کرده‌ایم چراکه یکی از راه‌های حفظ گونه‌ها از خطر انقراض است.
بیشتر بخوانید:
گزارش جدید «اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت» از انقراض درختان
