به گزارش خبرنگار حج و اوقاف ایران اکونومیست، مرحوم حسینعلی البرز بنیانگذار بنیاد فرهنگی البرز بود که از مهم‌ترین اهداف آن اعطای بورسیه‌های تحصیلی به دانشجویان و محققین برتر ایرانی است. او در سال ۱۲۸۵ خورشیدی در کرج به دنیا آمد و پس از طی مراحل مختلف زندگی، به اهمیت تحصیلات و توسعه علمی پی برد. در نتیجه، او سرمایه خود را وقف ترویج علم و دانش در ایران کرد.
بنیاد فرهنگی البرز از موسسات وابسته به سازمان اوقاف و امور خیریه است که توسط مرحوم حسینعلی البرز تأسیس شد، از دهه ۱۳۴۰ تاکنون به دانشجویان و پژوهشگران ایرانی کمک مالی کرده و نقش مؤثری در ارتقای علمی جامعه داشته است.
حسینعلی البرز با فعالیت‌های انسان‌دوستانه و علمی خود، تأثیر ماندگاری در تاریخ معاصر ایران بر جای گذاشت و پس از وفاتش نیز این بنیاد به فعالیت خود ادامه داد.
البرز پرچمدار وقف علمی در ایران
به مناسبت ۲۶ مهرماه، سالروز درگذشت زنده‌یاد حسنیعلی البرز، واقف و بنیانگذار «بنیاد فرهنگی البرز» به عنوان پرچمدار وقف علمی در دوران معاصر و متولی اعطای «جایزه البرز»، قدیمی ترین جایزه علمی کشور موسوم به نوبل ایرانی، ذیلاً یادداشتی که ۶۰ سال پیش، به قلم شخص مرحوم حسنیعلی البرز در سال ۱۳۴۳ شمسی با عنوان "انگیزه مؤسس در ایجاد بنیاد فرهنگی البرز" نگارش یافته است.
۲۶ مهر سالروز آسمانی شدن مرحوم حسینعلی البرز
مدیرعامل بنیاد فرهنگی البرز با گرامیداشت یاد و خاطر مرحوم حسینعلی البرز گفت: این بنیاد مصمم است تا به طور مستمر و پیوسته در مسیر تحقق آرمان های واقف نیک اندیش خود حرکت نموده و برای ترویج علم و علم آموزی، سخت کوشی و حُسن تحصیل در قشر دانش آموز هر گونه تمهید شایسته ای را به کار گیرد.
حیدر ارشدی اظهار داشت: مرحوم البرز فرزند (مرتضی البرز آشتیانی، ضیاء الدوله) از واقفین خیراندیش بود که تمامی اموال و زندگی خویش و حتی پیکرش را پس از مرگ طبق وصیت نامه وقف ارتقا علمی ایران و ایرانی کرد.
مرحوم حسینعلی البرز مؤسس بنیاد فرهنگی البرز است که به سبب تنوع اقداماتش در سال های قبل از تأسیس بنیاد و سپس تمرکز فعالیتها در این بنیاد، می‌باید با هدف معرفی الگوهای موفقی از واقفین خیراندیش، ایشان را به عنوان چهره ماندگار وقف علمی به جامعه معرفی نمود.
شادروان حسینعلی البرز درسال ۱۲۸۵ شمسی در تهران و در یک خانواده خوشنام متولد شد. در دو سالگی مادرش را از دست داد و در سن ۷ سالگی وارد مدرسه قزاقخانه که در آن زمان روس ها تأسیس کرده بودند، شد، تا آخرین نفس زندگی خود، اموال و زندگی خویش را وقف ارتقا علمی ایران و ایرانی کرد.
وی که از فارغ التحصیلان مدرسه قزاقخانه بود الزاماً می بایست به خدمت ارتش در می آمد و از آنجایی که حسینعلی البرز تمایلی به ورود در ارتش نداشت با رضایت پدر تغییر رشته داده و وارد کالج البرز شد.
در آنجا البرز با بهره مندی از هوش سرشار و استعداد بالایی که داشت خیلی زود با زبان انگلیسی آشنا شد. در کالج البرز یکی از استادان زبان انگلیسی که ریاست کالج را نیز به عهده داشت فردی بود به نام ساموئیل جردن که با سخت کوشی، رفتار مؤدبانه و گفتاری همراه با ادب و مهربانی، تأثیرات فراوانی بر زندگی البرز گذاشت به طوری که البرز در خاطرات و مثال هایش بسیار از ایشان یاد می کرد و کتابخانه دکتر جردن را نیز به یاد ایشان در دانشگاه پلی تکنیک تأسیس نمود.
مرحوم البرز در سال ۱۳۰۴ شمسی با اخذ دیپلم از کالج البرز فارغ التحصیل شده و با تسلط کامل به زبان انگلیسی به عنوان مترجم وارد وزارت مالیه (دارایی فعلی) شد. پس از مدتی به سبب بیماری برونشیت و تجویز پزشک به خوزستان منتقل گردید، اما خواسته های نامشروعی که خوانین محل در باب نحوه پرداخت مالیات داشتند، او را از خدمت در وزارت مالیه منصرف ساخت و به تهران بازگشت و پس از مدتی به عنوان منشی شعبه اول به استخدام وزارت عدلیه درآمد. فساد اداری حاکم بر مشاغل دولتی از یک سو و مشکلات معیشتی از سوی دیگر، البرز را مجبور به کناره گیری از کار دولتی کرد.
عملاً البرز بدون ارث مادی از پدر و صرفاً با تکیه بر توان و تعهد شخصی بنیاد البرز را تاسیس کرد و ضمن معرفی خود به عنوان یکی از پنجاه کنش گر اقتصادی ۱۵۰ سال اخیر ایران، توانست سرمایه قابل توجهی رابرای خود رقم بزند.
در سال ۱۳۱۰ بنا به درخواست پدر که آرزوی ازدواج تنها پسرش را داشت با بانویی خداشناس به نام فخرالزمان فرزند محمد حسین منگنه، ازدواج کرد و حاصل این ازدواج سه فرزند دختر به نام های ودیعه، طلیعه و منیژه بود که البته آنان نیز افرادی خیّر و دارای تحصیلات عالیه در ایران و خارج کشور بودند، به طوری که بارها مرحوم البرز از فرزندان خود با افتخار یاد کرده است.
البرز در سال ۱۳۴۲ شمسی با تأسیس و وقف بنیاد فرهنگی البرز با هدف کمک به اشاعه فرهنگ کشور و تجلیل از مقام علمی دانشمندان و پژوهندگان برتر ایرانی و تشویق دانشجویان و دانش آموزان برگزیده و نوباوگان و نوجوانان با استعداد ایرانی، از طریق اعطای “جایزه بنیاد البرز” توانست روح والای خود را در انجام اقدامات خیر و ماندگار متعدد در مابقی سال های حیاتش ارضاء نماید.
اقدامات مرحوم البرز را می‌توان به دو مرحله‌ی قبل و بعد از تأسیس بنیاد فرهنگی البرز تقسیم نمود
اهم اقدامات او طی سال‌های ۱۳۲۴ تا سال ۱۳۴۱ بسیار متنوع و متعدد است که اهم آنها عبارتند از: اهدای یک دستگاه بیمارستان سیار مجهز به اتاق عمل و چشم پزشکی با مشارکت فرزندان به جمعیت هلال احمر فعلی؛ احداث سالن انتظار بیماران در بیمارستان امام خمینی (ره) فعلی؛ اهدای چندین دستگاه مولد تولید برق به بیمارستانها جهت جلوگیری از توقف در عمل جراحی؛ اهدای تمامی تجهیزات اتاق عمل بیمارستان امیر اعلم؛ اهدای تعدادی تخت بیمارستانی و پتو به بیمارستان امام خمینی فعلی؛ اهدای وسایل کامل جراحی فک و صورت به دانشکده پزشکی دانشگاه تهران؛ اهدای پتو به زلزله زدگان لار در استان فارس؛ کمک نقدی و اهدای لباس به بیماران و دانش آموزان بی‌بضاعت؛ ساخت و اهدای مدرسه و آب انبار در سوهانک و شادآباد تهران و غیره است.
از آنجا که اقدامات خیرخواهانه و انسان دوستانه پراکنده نمیتوانست حس نوع دوستی البرز را اقناع کند، در تاریخ ۲۷ اسفند سال ۱۳۴۲ تمام اموال خود را با تأسیس بنیاد فرهنگی البرز با سرمایه‌ای معادل سرمایه ایجاد یک بانک خصوصی در کشور وقف نمود.
با این حال می توان بعد از تأسیس بنیاد و بر حسب شرایط، اقدامات نیکی را طی سال‌های ۱۳۴۵ تا سال ۱۳۵۵ انجام داد که برخی از آنها عبارتند از: کمک به سیل زدگان پاکستان؛ کمک به گرسنگان آفریقا؛ پرداخت کمک هزینه تحصیلی به دانش آموزان ایرانی در کشور عراق؛ پرداخت هزینه ساخت کتابخانه در مدرسه البرز فعلی و دانشگاه امیرکبیر؛ بورس دو کودک خردسال از آغاز دورۀ تحصیلی متوسطه تا پایان دانشگاه و غیره نام برد.
مرحوم البرز در خاطرات خود مینویسد با مشورت اساتید دانشگاهها، حقوقدانان و سه دخترم که هرسه نفر آنان صاحب نظران در امور فرهنگی و تربیتی هستند، تصمیم گرفتم حاصل زحمات خود را وقف اشاعه فرهنگ علمی کشورم کنم و در بنیادی متمرکز سازم.
مرحوم البرز این اقدام ماندگار مبنی بر تأسیس بنیاد فرهنگی البرز را از طریق وقف تمام اموال خود محقق نمود به طوری که او حتی خانه شخصی خود را نیز فروخت و مبلغ آن را به مجموع دارایی های بنیاد داد و در یکی از اتاق های هتل ایرانشهر زندگی کرد. نکته قابل توجه اینکه این هتل، ارث او به دخترانش در قالب جایزه بنیاد البرز بود که البته دختران نیز که پرورش یافته مکتب همان انسان نیک سرشت بودند، به تبعیت از نیت و راه پدر، این هتل را به بنیاد اهداء نموده بودند.
مرحوم البرز به‌رغم بیماری و منع پزشکان از هرگونه فعالیت، طی ۱۵ سال مسئولیت مدیرعاملی بنیاد را با اشتیاق به عهده گرفت و در عین حال، مادام العمر خود را از دریافت هرگونه حقوق و پاداش و مزایا بابت مدیریت در بنیاد محروم کرد و به عبارتی، علاوه بر وقف تمامی اموال خود، وجود خود را نیز وقف نمود و با وصیت مبنی بر واگذاری پیکر خود برای کالبد شکافی به دانشگاه علوم پزشکی تهران، حتی از وقف کالبد خود نیز غافل نشد.
مرحوم حسینعلی البرز که به دلیل درمان بیماری خود به کشور کانادا سفر کرده بود در ۲۶ مهرماه ۱۳۷۷ فوت نمود و در همان جا به خاک سپرده شد.
