اهمیت توسعه ظرفیت دریا محور در رونق اقتصادی کشور

به گزارش ایران اکونومیست از وزارت راه و شهرسازی، حدود یک سوم مرزهای کشور را مرزهای آبی دریایی تشکیل می‌دهد، بنابراین نمی‌توان به امر فعالیت‌های بندری و کشتیرانی بی‌توجه بود زیرا برای کشوری که مرزهای طولانی آبی دارد و دسترسی به آب‌های آزاد امکان‌پذیر است، رونق کشتیرانی و تجارت دریایی امری ضروری است؛ از این رو باید به نقاط ضعف و قوت این بخش توجه کامل داشت و با برنامه‌ریزی صحیح از جایگاه واقعی خلیج فارس و دریاهای عمان و خزر به بهترین شکل بهره برد.

افزایش سهم دریا از تولید ناخالص داخلی با توجه به سیاست دریا محوری باید از مهمترین دل مشغولی‌های مسئولان نظام باشد که با برنامه‌ریزی می‌توان به اهداف ترسیم شده، دست یافت.

سهم دریا از تولید ناخالص داخلی در کشورهای ساحلی پیشرفته مثل اتحادیه اروپا ۵۰ درصد است اما این رقم در ایران با وجود بیش از پنج هزار و ۸۰۰ کیلومتر نوار ساحلی عدد قابل توجهی نیست و این در حالی است که ظرفیت‌های عظیمی برای ترانزیت کالای کشورهای آسیای میانه از بنادر ایران وجود دارد اما این ظرفیت به طور کامل استفاده نمی‌شود.

درحال حاضر بیش از ۹۳ درصد جابه‌جایی کالا از طریق دریاها و راه‌های آبی صورت می‌گیرد و با توجه به ماهیت داخلی و بین‌المللی این نوع از حمل و نقل و قرار گرفتن کشتی، مسافر و کالا در معرض حوادث قهری مانند بلایای طبیعی و خطاهای انسانی، بدون شک خسارات گوناگون بر افراد، کشتی و کالا محتمل است و با این حال خسارات آن، بسیار کمتر از حمل و نقل زمینی و هوایی است.

امروزه صنعت حمل و نقل دریایی موضوع توسعه پایدار (توسعه دریامحور) محسوب می‌شود و به همین علت است که حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار دریانورد در جهان به این فعالیت اشتغال دارند.

بر اساس این گزارش که از سوی معاونت مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تهیه شده، آمده است: برای توسعه فرهنگ دریانوردی به برنامه‌های انگیزشی در بین جوانان و مسائل زیست محیطی دریایی باید بیش از پیش توجه شود و باید خاطرنشان کرد که بزرگترین مشکل بخش تجارت و کشتیرانی ایران در حال حاضر تحریم‌های بین‌المللی است این امر موجب شده که برخی از کشورها از حضور دریانوردان ایرانی در خشکی جلوگیری کنند و از آنجا که ایران در همه استان‌های ساحلی شمالی و جنوبی، دارای بنادر یا قابلیت‌های توسعه بندری است، بنابراین توجه به فعالیت‌های بندری و تجاری باید با شتاب بیشتری مورد توجه قرار گیرد.

تجارت و کشتیرانی در خلیج فارس

اهمیت تجارت دریایی و کشتیرانی در کشورهایی که نعمت دسترسی به آب‌های آزاد دارند بر کسی پوشیده نیست و اهمیت خلیج فارس هم از این نظر برای کشورهای منطقه و ابر قدرت‌ها به ویژه آمریکا از دیر باز مشخص بوده است.

از سوی دیگر افزایش حجم تجارت خارجی غیرنفتی و گسترش زیرساخت‌های بنادر خلیج فارس به همراه توسعه ظرفیت، نقش حیاتی را در رشد و چشم انداز اقتصادی کشورهای حاشیه خلیج فارس، بازی می‌کند.

گزارش‌های ارائه شده از حجم تجارت در بنادر خلیج فارس نشان می‌دهد که این منطقه از قدرت‌های برتر تجارت دریایی به حساب می آید.

ایران دارای بنادر مختلفی در استان هرمزگان، استان خوزستان و استان بوشهر در حاشیه خلیج فارس است و این بنادر از اهمیت بسیار بالایی برای رونق اقتصادی کشور برخوردار هستند.

بنادر استان هرمزگان باید بتوانند با بنادر جنوبی خلیج فارس از جمله بنادر کشورهای قطر و امارات رقابت کنند و بندر شهید رجایی که مهمترین بندر تجاری کشور در خلیج فارس است باید با سرعت بیشتری گسترش و توسعه یابد چرا که این بندر حرف اول فعالیت‌های کشتیرانی و تجاری ایران در خلیج فارس را می‌زند و باید بدانیم که بندر شهید رجایی به عنوان پایگاه حمل و نقل دریایی ایران وجهه بین المللی دارد و از سایر خطوط حمل و نقل دریایی کشور متمایز است.

بندر گز در غرب استان گلستان و در ۴۲ کیلومتری شهرستان گرگان و در سواحل دریای خزر قرار گرفته و از شمال به خلیج گرگان و جزیره میانکاله، از شرق به کردکوی و از غرب به گلوگاه و بهشهر و از جنوب به نواحی جنگل‌های کوه‌های جهان مورای رشته کوه البرز، محدود شده است.

بندر فریدون کنار نیز علاوه بر آنکه به عنوان یک بندر پشتیبان در کنار سایر بنادر فعالیت دارد از محوطه مناسبی برای توسعه انبارداری کالا نیز برخوردار است و به عنوان یک منطقه ویژه اقتصادی مهم‌ترین بندر حاشیه دریای خزر در ایران به شمار می‌رود که ظرفیت بالایی برای سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی فراهم کرده است.

سالانه چند هزار فروند کشتی در جنوب دریای خزر تردد می‌کنند که نشان از جایگاه اقتصادی این دریا برای کشورهای حاشیه آن دارد، بنابراین توجه به نقش دریای ایران و نقش ترانزیت آن از اهمیت بالایی در برنامه‌ریزی و توسعه بنادر برخوردار است.

بیشتر بخوانید

با توجه به این مطالب، داشتن سواحل دریایی در شمال و جنوب می‌تواند توجه به توسعه دریامحور ایران را بیش از پیش برای مسئولان ضروری سازد و هرچند شرایط تحریم فعالیت‌های کشتیرانی ایران را در دریای خزر برای ترانزیت کالاهای کشورهای آذربایجان، ترکمنستان و سایر کشورهای حاشیه خزر را با مشکل روبرو ساخته است اما در آینده باید ایران با تعدیل تحریم‌ها از طریق دیپلماسی فعال، وارد مشارکت ترانزیتی به ویژه در بخش انرژی در دریای خزر شود و برای آنکه شاهد لزوم توجه ایران با چشم اندازی به کشورهای واقع در حوزه آسیای مرکزی، قفقاز و حاشیه دریای خزر باشیم، باید بتوانیم نقش ترانزیتی برای این کانون‌ها ایجاد کنیم و در عین حال به مولفه‌های خاص منطقه در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی توجه کنیم.

توسعه حمل‌ونقل؛ اصلی‌ترین سیستم توسعه همه جانبه در کشورها

نقش صنعت حمل و نقل دریایی در تبادلات تجاری بین المللی و پیشرفت سریع و روند رو به رشد این صنعت به جایگاهی رسیده که توسعه حمل و نقل به عنوان اصلی‌ترین سیستم توسعه همه جانبه در کشورها شناخته شده است و در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد جابجایی کالای کشور از طریق دریاها و راه‌های آبی صورت می‌گیرد.

با توسعه بنادر و کشتیرانی کشور، رشد کارآفرینی ملی، توسعه ملی و منطقه‌ای و ظرفیت‌های بی‌نظیر اشتغال زایی فراهم خواهد شد و باید برای آن برنامه جامع تهیه شود زیرا دریا پایه بودن ایران و منابع عظیم دریاهای شمال و جنوب با ارتقاء فناوری در برنامه‌ها و پروژه‌های دریایی و همچنین برطرف ساختن ضعف نیروی انسانی تربیت شده و متخصص کشور می‌تواند اقتصاد ایران را در مسیری قرار دهد که با توجه به درک و اهمیت دریا و تسلط بر آن بتوانیم به بهترین شکل از ظرفیت‌ها و منابع موجود، بهره‌برداری کنیم.