ایران اکونومیست-فارغ از روند اصلاحی شاخص کل در یک سال اخیر، تقریبا تمام کارشناسان باز با هم متفق القول هستند که دو عامل کم‌تحرکی اقتصاد داخلی و بلاتکلیفی سیاست‌های خارجی، از مسببان اصلی ایجاد این رکود عمیق در بازار سهام بوده اند.
اگر در ماه های اخیر به روند تحولات صورت گرفته در عرصه سیاست خارجی توجه کنیم، تمامی اخبار از حصول قریب الوقوع توافق هسته ای در آینده ای نزدیک خبر می دهند که به نظر می آید با بهبود این گره در سیاست کلان اقتصادی، بازگشایی گره اول بازار سرمایه کشور که همان بهبود جریان نقدینگی، بهبود تولید، بهبود فروش و بهبود روند سودسازی شرکت ها نیز دست یافتنی خواهد بود اما در این مقطع زمانی این سوال مطرح است که آیا از لحاظ تاریخی شرایط رکودی به چه میزان تداوم یافته و سوال بعد اینکه آیا آمارهای کلان بازار آرام آرام خبر از بهبود شرایط رکودی بازار دارند یا خیر؟
برای پاسخ به سوال اول باید اشاره کرد که مطالعه تاریخی بورس تهران نشان می دهد قبل از رکود جاری، بازار سهام تاکنون سه بار وارد فاز رکود (در ادبیات مالی بین‌المللی، از افت بیش از 20 درصد شاخص بازارهای سهام از نقطه اوج اخیر به عنوان ورود به رکود رسمی یا بازار خرسی - Bear Market - یاد می‌شود.) شده و در همه دفعات، این وضعیت به تشدید افت بورس انجامیده است.
در نخستین تجربه، از شهریور 75 تا مرداد 77 سقوط شاخص به میزان 32 درصد را تجربه کرده است. طی دومین دوره رکود به مدت 1.5 سال، از آذر 83 تا مرداد 85 شاخص کل 34 درصد افت را به ثبت رسانده است. در آخرین رکود که مقارن با بحران جهانی اقتصاد بوده، شاخص کل در مدت تنها نه ماه در سال 87 به میزان 38 درصد از اوج خود سقوط کرده است.
بنابراین می‌توان گفت بورس تهران در تجربه‌های رکودی قبلی، سقوط حداقل 32 درصدی نسبت به اوج را تجربه کرده است.اما مطالعات آماری نشان می دهد هر یک از سه رکود اتفاق افتاده دربازه های زمانی حداقل 9 ماهه و حداکثر 2 سال دوباره به مدار رونق بازگشته است. بطوریکه در رکود اول 23 ماه (1.9 سال)، در رکود دوم 17 ماه (1.5 سال) و در رکود سوم 9 ماه به طول انجامیده تا اینکه شاخص های بازار مجددا به مدار تعادل و سپس صعود بازگردند.
بنابراین با توجه به مطالعه تاریخی، رکود 15 ماهه بورس از آذر 93 و در مقایسه با سایر رکودها، از زمان اصلاحی در رتبه میانی رکودهای تاریخی بورس قرار داشته و در مقایسه با بیشترین زمان رکود فاصله ای 8 ماهه و در مقایسه با رکود سال 83 تا 85 نیز فاصله ای 2 ماهه داشته که همین موضوع رسیدن به ماه های پایانی رکود در بورس را از لحاظ تاریخی دست یافتنی تر می نمایاند.
اما در پاسخ به سوال دوم و مبنی بر اینکه که آیا آمارهای کلان بازار آرام آرام خبر از بهبود شرایط رکودی بازار دارند یا خیر؟ باید گفت بررسی های آماری نگارنده نشان می دهد آمارهای ریالی و حجمی بازار و مقایسه نقطه به نقطه آمارها خبر از بهبود شرایط آماری در ماه های پایانی سال مخصوصا در ماه بهمن و اسفند خواهد داشت.
بررسی های تفصیلی هم نشان می دهند تعداد سهام معامله شده در بهمن ماه با رشد 16 درصدی همراه شده است. درحالی که در ماه دی شاهد کاهش 46 درصدی تعداد معاملات نسبت به آذر ماه مواجه بودیم. همچنین ارزش تجمعی کل معاملات در بهمن ماه نیز کاهش نامحسوسی یافته است. به طوریکه تنها 2 درصد ارزش معاملات تجمعی بهمن نسبت به ماه قبل خود یعنی دی ماه بوده که نوید بخش روزهای بهتر در آینده است .
در همین حال تغییرات نقطه به نقطه هر یک از آمارهای کلان بازار نیز از کاهش فاصله خود در ماه گذشته حکایت دارد. بصورتیکه در بررسی ها و تغییرات نقطه به نقطه نسبت به سال قبل، حجم معاملات در دی ماه سال جاری و نسبت به دی ماه سال گذشته با کاهش 75 درصدی همراه بوده است. درحالیکه در بهمن ماه این میزان در مقایسه به بهمن سال گذشته با کاهش 40 درصدی همراه شده است.
همچنین در ارزش کل معاملات انجام شده در دی ماه سال گذشته و نسبت به مقایسه با دی ماه امسال ، با کاهش 80 درصدی در ارزش تجمعی معاملات مواجه بودیم .در حالیکه همین آمار در بهمن امسال و نسبت به بهمن سال گذشته کاهش 78 درصدی را نشان می دهد که این خود نیز نشان از بهبود روند شاخص های کلان آماری بازار دارد.
به نظر می آید بهبود شاخص های آماری بازار در بهمن ماه، نویددهنده آمارهای بهتری برای اسفند ماه باشد.
اما مخلص کلام برآوردهای نگارنده نشان می دهد با توجه گزارشات پیش بینی سود شرکت های برای سال 94 و افزایش حدودا 3 الی 4 درصدی سود شرکتها نسبت به سال 93 ، نسبت قیمت به درآمد حدود 4.5 مرتبه ایی بازار (P/E) توانایی افزایش حداقل 5 درصدی و در صورت شوک توافق سیاسی، توانایی افزایش حداکثر 10 درصدی در میان مدت را خواهد داشت.
بنابراین به نظر می آید با توجه به بهبود نشانگرهای ریالی و حجمی بازار در ماه های اخیر، روند رکودی بازار به روزهای پایانی خود نزدیک شده و در فروردین و اردیبهشت ماه وارد زمان تثبیت شود.
