ایران اکونومیست-به اعتقاد اغلب کارشناسان ، دولت تدبیر و امید برگ برنده خود برای ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی را در دو صنعت خودرو سازی و مسکن می بیند و معتقد است هر گونه رخداد در بازار سرمایه می بایست برای تامین مالی ارزان قیمت در این دو مزیت داخلی بکار گرفته شود.
کاهش تحریم ها هم اهرم به حرکت درآوردن این برنامه است، این در حالی است که پیش بینی بودجه شرکت ها و صنایع بورسی با آنچه که محقق می شود اغلب دارای انحراف بوده و دورنمای روشنی از آینده اقتصاد ارایه نمی دهد.
این موضوع برای معامله گران و سرمایه گذاران بازار سهام هم آزار دهنده شده چراکه روند بودجه ریزی و و پیش بینی های برآوردی شرکت ها در هر سه ماه یکبار ، بر اساس واقعیت های روز اقتصاد نیست و نمی توان با اطمینان بالایی نسبت به تحقق سودآوری صنایع بورسی اظهار نظر کرد. بر اساس این گزارش در اوایل دهه ۸۰ شمسی متولیان بازار سرمایه با بررسی شرایط موجود آنروز و وضعیت شرکت ها دست به یکسری اصلاحات زدند.
از جمله اینکه شرکت ها و صنایع بورسی برای ارائه گزارش های برآوردی و بودجه ای سالیانه فقط مجاز به ارایه اطلاعات میاندوره ای عملکردی در هر سه ماه یکبار شدند. این در حالی بود که شرکت ها پیش از این ، گزارش مالی میزان تولید و فروش واقعی فعالیت خود را در پایان هر ماه برای سهامداران در بازار منتشر می کردند.
فایده این کار برای سهامدار افزایش اطمینان در تصمیم گیری بود چراکه خیال او را برای تحقق انتظارات آتی در یک شرکت راحت می کرد. اما با حذف این گزارش ها و الزام ارایه گزارش های عملکردی میاندوره ای سه ماهه، علاوه بر آنکه زمینه برای اعلام گزارش های مالی با انحراف های مختلف نسبت به پیش بینی های اولیه فراهم شد. از سویی دیگر، به افزایش رانت و سوء استفاده از اطلاعات نهانی ناشران دامن زده شد. اغلب کارشناسان و صاحبنظران بازار سرمایه بر این باورند اکنون که با توجه به تاثیر پذیری اغلب شرکت ها از متغییر ها و نوسان های جهانی و از سویی دیگر تنوع و گستردگی شرکت ها و صنایع بورسی و توسعه همه جانبه ای بازار سهام ، وقت آن رسیده تا علاوه بر گزارش های دوره ای عملکردی ، یکبار دیگر متولیان بازار سرمایه گزارش های ماهیانه تولید و فروش شرکت های سهامی عام را برای افزایش ضریب شفافیت اطلاع رسانی در بازار سهام منتشر کنند.
انقضای تاریخ قوانین گذشته و بروز فساد
در همین رابطه علی مهرپور لایقی با این عنوان که بازار سرمایه نیاز دارد تا هر روز بهتر از دیروز باشد، معتقد است: شرایط امروز بازار سرمایه با آنچه در یک دهه گذشته وجود داشته به کلی تغییر کرده و این در حالی است که بازار سهام هنوز برای دسترسی کامل به گزارش های عملکردی و بودجه ای شرکت ها در همه دوره های زمانی با محدودیت مواجه است.
وی با بیان اینکه تاخیرهای زمانی در ارایه گزارش های عملکردی شرکت ها زمینه برای ایجاد فساد و رانت برای عده محدودی را فراهم می سازد، عنوان کرد: در حالی که ناشر به ارایه گزارش های عملکردی در بازه های زمانی سه ماهه موظف شده اما در واقعیت می بینیم که با نوسان قیمتی روزانه یک کالا در بازار های جهانی ، بلافاصله طی یک روز معاملات سهام دستخوش تغییراتی می شود . این روند به ایجاد رانت خبری و کاهش اعتماد در بازار سرمایه دامن زده و از طرفی دسترسی آزادانه معامله گران به اطلاعات شرکت های بورسی را با تناقض آشکارمواجه می کند.
راست و دروغ گزارش های شفاف سازی
این کارشناس مالی و حسابداری با تاکید بر لزوم ارایه گزارش های ماهیانه عملکردی شرکت ها و صنایع بورسی و دسترسی آزادانه فعالان بازار به این گزارش ها، عنوان کرد: متولی بازار سرمایه باید با بررسی روش ها و استانداردهای بروز و خاص علاوه بر ارتقای شفافیت اطلاعات در بازار سهام ، فرآیند انتشار اطلاعات مالی ناشران را به ساده ترین شکل ممکن فراهم و میسر کنند.
به گفته وی، یکی از دغدغه های بازار سهام این روزها گزارش های شفاف سازی شرکت ها است که معلوم نیست تا چه حد به واقعیت های موجود نزدیک است در حالی که شرکت با حضور در یک مناقصه و بازگشایی پاکت ها می بایست بلافاصله از برنده شدن خود در تحویل و اجرای پروژه به سهامداران اطلاع رسانی کند اما با کمال تاسف این اطلاعات پس از گذشت ۱۰ روز و یا بیشتر به بازار اعلام می شود. عدم سیال بودن شفاف سازی در این بین باعث می شود تا عده ای با سوء استفاده از تاخیر زمانی اعلام گزارش شفاف سازی، اقدام به جمع آوری سهام به قیمت نازل از دست سهامداران از همه جا بی خبر شرکت ها کنند. با چنین رویه ای اعتماد از بازار سرمایه به بازارهای دیگر پر می کشد و دوباره براحتی باز نمی گردد.
لزوم دادستانی ویژه بازار سرمایه
مهر پور پیشنهاد کرد: اگر چه هیات داوری و کمیته انضباطی در بازار سرمایه به تخلفات رسیدگی می کند اما با توجه به توسعه ابعاد و تخصصی شدن بازار سرمایه نیاز به تاسیس دادستانی ویژه بازار سرمایه ضروری است. سوء استفاده از اطلاعات نهانی و تغییر شگرد های مختلف برای فرار از قوانین باعث شده تا برخی اشخاص معدود پول های بادآورده بسیاری را به جیب زنند. از این رو رصد انتظامی معاملات سهام از سوی نهادی مستقل و قضایی به لحاظ رخدادهای لحظه ای بازار و جابجایی حجم پول قابل توجه در تالار شیشه ای باید مورد توجه دولت و متولیان اقتصاد کشور قرار گیرد.
وی در بخش دیگری از این گفتگو نیاز امروز بازار سرمایه را برخورداری از مدیران جسور و پرهیز از محافظه کاری در تصمیم گیری ها عنوان کرد و افزود: رئیس جدید سازمان بورس اگر اعتقاد قلبی برای تغییر مسیر اقتصاد ایران از بانک محوری به بورس محوری دارد با تکیه به رویه های گذشته و تصمیم های محافظه کارانه ، چنین تصمیمی امکان پذیر نیست و در حد آرزو باقی خواهد ماند.
بورس درانتظار دگردیسی مدیریتی
به باور مهر پور، اگر قرار به تداوم اجرای رویه ها و سبک مدیریت گذشته در بازار سرمایه بود دیگر چه نیازی به تغییر رییس عالی ترین نهاد ناظر بر بازار سرمایه وجود داشت. در حال حاضر بازار سهام ایران نیازمند یک دگردیسی گسترده برای بازگشت اعتماد سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی و اصلاحات همه جانبه در قوانین و دستورالعمل هاست تا به این ترتیب اقتصاد کشور با محوریت بورس جهت گیری داشته باشد.
وی افزود: برخی اقدام های سلبی از جمله توقف طولانی مدت نماد های معاملاتی صنایع پیشرو و تاثیر گذار بازار از جمله پالایشی ها و پتروشیمی ها اکنون به یک معضل تبدیل شده و انبوه سهامداران این شرکت ها را با سردرگمی و دل زدگی به بازار سرمایه مواجه کرده است. تداوم چنین رویه و رفتاری با شرکت های بزرگ بورسی برای سهامداران شرکت های کوچک نیز ناامید کننده و توام با ترس از حبس نقدینگی در صورت توقف نامعلوم نماد معاملاتی را در پی دارد.
خطر معاملات وکالتی پشت تالار شیشه ای
مدیر مالی دانشگاه علوم شناختی، روی آوردن سهامداران به معاملات وکالتی در خارج از بازار را یکی از خطرناک ترین ریسکهای در کمین تالار شیشه ای بورس تهران عنوان کرد و افزود: وقتی سهامدار در مواجهه با تورم جامعه و نیاز به نقدینگی در شب های عید با حبس پول در نماد های معاملاتی متوقف مانده در بازار می بیند طبیعی است که ناگزیر از روی آوردن به معاملات وکالتی در خارج از بازار و در ازای گرفتن یک چک باشد. باب شدن این رویه ماهیت بورس و بازار سرمایه را بی معنی خواهد کرد چرا که این معاملات هیچ تفاوتی با خرید و فروش سهام شرکت های غیر بورسی ندارد.
وی انتظار بازار سرمایه از رئیس سازمان بورس را رونمایی از تیم مدیریتی جدید و ابتکار عمل در برچیدن موانع بازار سهام عنوان کرد و افزود: تا کنون این انتظارات محقق نشده و این در حالی است که حتی برنامه و یا امیدنامه قابل اتکایی برای آشنایی عموم فعالان بازار سهام با چشم انداز حتی کوتاه مدت یا میان مدت ارایه نشده است. هنوز هیچ شخصی نمی داند که تا ۵ سال آینده قرار است بورس تهران به کدام سمت گرایش یابد و چه اتفاقی را در اقتصاد رقم زند.وقتی سازمان بورس به عنوان عالی ترین نهاد اجرایی ناظر بر بازار سرمایه که داعیه دفاع از حقوق عموم سهامداران را دارد قادر به ارایه گزارش یا حتی یک امید نامه در سامانه اطلاع رسانی برای مردم نیست آنوقت چه انتظاری می توان از شرکت ها و صنایع بورسی برای افزایش شفاف سازی و نشر عادلانه اطلاعات برای همه ذینفعان بازار سهام داشت.
«بورس بخریم » ها هنوز وجود دارند
مشاور سرمایه گذاری در بورس تهران با اشاره به اهمیت آموزش و ارتقای فرهنگ سهامداری در کشور گفت: هنوز می توان افرادی را در جامعه یافت که تصور می کنند بورس خریدنی است و همواره می پرسند برای خریدن آن به چه میزان پول نیاز است؟ اگر در شرایط فعلی مردم علاقه ای برای خرید سهام ندارند حداقل سازمان بورس و سایر ارکان آن با برخورداری از امکاناتی که دارند عموم جامعه را با ساده ترین آموزش ها در زمینه بازار سرمایه آشنا کنند. اگر قرار باشد بازار سرمایه در حد واژگان و تعاریف موجود باقی بماند نه تنها در خاورمیانه بلکه در اقتصاد کشور نیز جایگاهی نخواهد داشت.
چشم انداز بورس در شب عید
مهرپور درباره پیش بینی وضعیت بازار سهام در هفته های پایانی سال عنوان کرد: با نگاهی به روند ۲۵ سال اخیر بازار سرمایه می توان به روشنی دریافت که بورس تهران همواره از اواسط اسفند ماه تا اردیبهشت سال بعد در مدار صعودی قرار گرفته و توانسته بازدهی قابل قبولی برای سهامداران رقم زند. دلیل این موضوع هم نزدیک شدن به پایان سال مالی شرکت ها و تحقق اغلب بودجه برآوردی محافظه کارانه شرکت ها در پایان سال در کنار انتظار روانی از تحولات سال مالی جدید شرکت ها است. از سویی دیگر تورم انتظاری شب عید و به اصطلاح پیشخور کردن افزایش قیمت کالاها در این روزها به رونق بازار سهام می افزاید.
