گروه جامعه ایران اکونومیست - تالاب ها اکوسیستم های ارزشمندی هستند که اول تا آخر الفبای بقای آنها به آب بستگی دارد، بنابراین اگر سالی کم بارش باشد قطعا روی این حوضه های آبی تاثیر منفی خواهد داشت و یا سالی مانند تابستان امسال که رکود گرما را در تاریخ کشور جابجا کرد و به دنبال آن مصرف آب و تبخیر افزایش یافت که قطعا عواقب آن دامن تالاب ها را خواهد گرفت و در هر تالابی که مشتی آب هم باقی مانده بود تبخیر می شود و به هوا می رود. این تازه اول ماجرا است چون آن پهنه وسیع که زمانی منبع بزرگی از حجم زیادی آب بود اکنون دیگر به کانون گرد و غبار تبدیل می شود.
زمانی نه چندان دور در اطراف تالاب ها، با هر نسیم ملایمی هوایی خنک و لطیف به اطراف پراکنده می شد، دل را نوازش می داد، چهره را خندان می کرد و تازگی و زندگی را به درون انسان می کشید، اما حالا دیگر با هر نسیمی این گرد و غبار است که به هوا بلند می شود و موجب در هم کشیدن چهره و سوزش چشم و دل می شود.
آمارها نشان می دهد سالانه ۲ میلیارد تن گرد و غبار از انواع کانون های گرد و غبار به هوا بلند می شود که خسارتی حدود ۱۳ میلیارد دلار خسارت را به کشورهای غرب آسیا و شمال آفریقا وارد می کند، در این میان حدود ۳۵ میلیون هکتار کانون گرد و غبار داخلی و ۲۷۰ میلیون هکتار خارجی است که تاثیر زیادی بر روی کشور ما دارد چون با هر وزش بادی گرد و غبار به سمت ایران روانه می شود.
در این میان اما سهم تالاب ها در بروز گرد و غبار قابل اغماض است، مطالعاتی که سال ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ انجام شد نشان می داد که ۴۳ درصد از تالاب های کشور از سال ۱۳۹۷ به کانون های گرد و غبار تبدیل شدند اما متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی معتقد است که این آمار به روز نیست و اکنون می توان گفت که ۷۰ درصد تالاب های کشور ظرفیت تبدیل شدن به کانون های گرد و غبار را دارند.
علی ارواحی به خبرنگار محیط زیست ایران اکونومیست گفت: الان بیشتر تالاب هایی که در فلات مرکزی کشور واقع شده اند به اضافه تالاب های ساحلی شمال کشور، بعضا یا با خشکیدگی دائم یا خشکیدگی فصلی یا مقطعی روبرو هستند که این شرایط شاید تا ۷۰ درصد تالاب های کشور را شامل شود و آنها را مستعد تبدیل شدن به کانون های گرد و غبار می کند، از این رو می توان گفت که وسعت تالاب های کانون گرد و غبار می تواند به مراتب بیشتر از ۴۳ درصد اعلام شده باشد، یعنی اگر مطالعه به روز رسانی شود قطعا این عدد بیشتر خواهد بود.
وی افزود: اینکه گفته شده ۴۳ درصد از تالاب های کشور از سال ۱۳۹۷ به کانون های گرد و غبار تبدیل شدند، مطالعات آن سال ۹۸ و ۹۹ انجام شده است، آن زمان وسعت کلی تالاب های کشور حدود سه میلیون هکتار برآورد می شد، این مطالعه نشان داده بود که نیمی از این وسعت یعنی حدود ۵۰ درصد وسعت تالاب های کشور پتانسیل انتشار گرد و غبار را دارند.
ارواحی ادامه داد: علاوه بر این، زمان انجام این مطالعات، سال های پربارشی را در کشور داشتیم و شرایط تالاب ها با شرایطی که در ۲ تا سه سال اخیر با آن روبرو هستیم متفاوت بود، همچنین به مرور سازمان محیط زیست فهرست تالاب ها را تکمیل تر کرد به طوری که شاید آن زمان ما تعداد تالاب هایی که داشتیم نسبت به الان افزایش یافت و وسعت کلی تالاب ها حدود ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار رسید بنابراین وسعت کانون های گرد و غباری هم به نسبت وسعت تالاب ها افزایش یافته است.
وی اظهار داشت: سال های اخیر خشکسالی های متمادی را تجربه کردیم، تغییر فاکتورهای اقلیمی یا رژیم بارش در کشور تشدید شد، بحث بیابانزایی توسعه یافت، در برخی از تالاب ها پوشش گیاهی دچار تخریب شد و بعضا هم به طور دوره ای تالاب ها دچار آتش سوزی می شوند؛ علاوه بر اینها بحث فرسایش خاک در بستر تالاب های خشک عامل دیگری است که می تواند بر افزایش گرد و غبار تاثیر بگذارد، همچنین در برخی از تالاب هایی که در دهه های متمادی خشکیده اند بحث فرونشست و در برخی تالاب ها بحث فروچاله ها را داریم که تمام اینها به اینکه به کانون گرد و غبار تبدیل شوند دامن می زنند.
متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی تاکید کرد: مجموعه این نکات نشان می دهد که اگر مطالعه به روز رسانی شود به نظر می رسد وسعت تالاب هایی که استعداد انتشار گرد و غبار را دارند قطعا بیش از این مقدار خواهد بود و با در نظر گرفتن اینکه وسعت تالاب ها هم افزایش یافته است، به دنبال آن کانون های گرد و غباری هم بیشتر شده است.
وی درباره چگونگی افزایش وسعت تالاب های کشور توضیح داد: در راستای دستورالعمل اجرایی برنامه حفاظت و احیای تالاب های کشور که در هیات دولت مصوب شد، فهرست تالاب های کشور ضمیمه آن شده است این فهرست به طور مداوم تکمیل می شود یعنی به مرور تالاب هایی به این فهرست اضافه می شود مثلا تالاب های جدیدی که سازمان محیط زیست شناسایی کند به آن فهرست اضافه می کند در نتیجه زمانی که مطالعه انجام شد یعنی سال های ۹۸ و ۹۹ تمام وسعت تالاب های کشور حدود ۳ میلیون هکتار بود اما اکنون بیش از ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار وسعت تالاب ها است و علاوه بر آن شدت خشکسالی و تبخیر نیز بیشتر شده است.
