به گزارش ایران اکونومیست، آینده‌نگاری و آینده‌پژوهی از رشته‌های محبوب میان دانشجویان و علاقه‌مندان به تحصیلات تکمیلی است. تاکنون، تحقیقات زیادی در زمینه‌های مختلف با موضوع آینده‌نگاری و آینده‌پژوهی انجام شده است و بنیاد ملی علم ایران هم از این طرح‌ها حمایت کرده است.
«تدوین الگوی مطلوب توسعه نظام سکونتگاهی شهری مبتنی بر رویکرد آینده‌نگاری و برنامه‌ریزی بر پایه سناریو (موردمطالعه: استان قم)» عنوان طرحی است که در قالب رساله دکتری توسط سیدعلی حسینی با راهنمایی حسین یغفوری و زهره هادیانی با حمایت بنیاد ملی علم ایران انجام شده است.
حسینی با مدرک دکتری تخصصی جغرافیا گرایش برنامه‌ریزی شهری از دانشگاه سیستان و بلوچستان درباره این طرح توضیح داد: نظام نوین سازمان‌یابی فضا بیش‌ازپیش از فرایندهای سنتی خود فاصله گرفته است، به‌طوری‌که تنوعی از الگوهای شکل‌گیری مناطق با ویژگی‌ها و الزاماتی کم‌وبیش متفاوت مشاهده می‌شود.
وی ادامه داد: در عصر جدید تغییرات سازمان فضایی به‌ویژه شهرنشینی در جهان با چنان سرعتی به‌پیش می‌رود که بی‌سابقه بوده است. به‌طوری‌که از انقلاب صنعتی در اواخر قرن ۱۸، ازیک‌طرف جمعیت جهان به‌طور نمایی با سرعت حیرت‌انگیزی افزایش یافت و از طرف دیگر، جمعیت شهری جهان بسیار سریع‌تر از جمعیت روستایی فزونی گرفت.
این پژوهشگر در ادامه بیان کرد: امروزه رشد جمعیت روستایی متوقف‌شده و انتظار می‌رود که همه رشد آتی جمعیت در نواحی شهری به‌خصوص نواحی شهری کشورهای درحال‌توسعه رخ دهد. روند روبه‌رشد شهرنشینی در دهه‌های اخیر، همگام با مهاجرت‌های شدید روستا - شهری و هم‌زمان با سیر تحولات اقتصادی- اجتماعی و سیاسی، باعث ایجاد الگوی نامتوازن نظام شهری و تجمع و تمرکز جمعیت و فعالیت‌های مهم اقتصادی در چند قطب عمده و شکل‌گیری آرایش فضایی ویژه‌ای شده که مؤید حاکمیت پدیده ماکروسفالی بر نظام شهری ایران و پیدایش شبکه زنجیره‌ای در توزیع فضایی کشور و از بین رفتن شبکه کهکشانی است.
وی افزود: ازجمله مشکلات اساسی توسعه فضایی و ناحیه‌ای در ایران، گسیختگی سازمان فضایی و نبود سلسله‌مراتب مبتنی بر رابطه تعاملی میان سکونتگاه‌هاست که توجه به بینش فضایی در برنامه‌ریزی و نیز توجه به‌اندازه و اصلاح نحوه استقرار فضایی سکونتگاه‌های شهری به عنوان راه‌حلی علمی از جانب کارشناسان مورد تأیید قرارگرفته است.
این پژوهشگر در ادامه تصریح کرد: در عصر حاضر، آینده‌نگاری توسعه نظام سکونتگاهی شهری و برنامه‌ریزی بر پایه سناریو می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای دستیابی به تعادل فضایی و رسیدن به الگوی مطلوب توسعه نظام سکونتگاهی شهری در آینده در نظر گرفته شود.
به نقل از روابط‌عمومی بنیاد ملی علم ایران (INSF)، وی تأکید کرد: در جهان رقابتی امروز، کشورهایی که خواهان تحولات بنیادین هستند، برنامه‌ریزی‌هایی پابرجا و مبتنی بر طراحی سناریو با رویکرد آینده‌نگاری را محور عمده برنامه‌ریزی توسعه آتی خود قرار داده‌اند. یکی از ابزارهای مناسب معماری آینده در شرایط عدم قطعیت و در شرایطی که دنیای پیش روی ما مملو از شگفتی‌سازی‌های مختلف است، برنامه‌ریزی سناریو مبنا محسوب می‌شود. برنامه‌ریزی بر پایه سناریو، روشی مبتنی بر پارادایم‌های آینده‌پژوهی است که در پاسخ به چالش‌های اصلی عصر حاضر مانند بی‌ثباتی محیط آینده و آینده‌های مملو از عدم قطعیت‌های عمیق توسعه داده‌شده است.
حسینی در پایان خاطر نشان کرد: هدف اصلی تحقیق؛ تدوین الگوی مطلوب توسعه نظام سکونتگاهی شهری استان قم مبتنی بر رویکرد آینده‌نگاری و برنامه‌ریزی بر پایه سناریو است که علاوه بر شناخت ویژگی‌های سازمان فضایی و نظام سکونتگاهی شهری استان قم به دنبال شناسایی پیشران‌های کلیدی مؤثر و همچنین تهیه سبد سناریوهای نظام سکونتگاهی شهری استان قم هستیم تا درنهایت بتوانیم مناسب‌ترین و مطلوب‌ترین سناریوی توسعه نظام سکونتگاهی شهری استان قم را انتخاب و تنظیم کنیم.
