به گزارش ایران اکونومیست، رهبر معظم انقلاب، در دیدار خود با نخبگان در سال ۱۴۰۰، با اشاره به اینکه سهم اقتصاد دانش‌بنیان از تولید ناخالص داخلی باید از یک درصد (در آن زمان) به ۵ درصد ظرف ۴ سال آینده برسد، عملاً هدف کلان زیست‌بوم فناوری و نوآوری کشور را تبیین کردند. در همین راستا، هیات عامل صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان نهاد تخصصی تامین مالی فناوری و نوآوری در کشور، این هدف کلان را در صدر اهداف راهبردی خود قرار دادند که به این شرح است:
از ابتدای دولت سیزدهم تاکنون، صندوق نوآوری و شکوفایی ۱۸ هزار و ۸۵۸ میلیارد تومان تسهیلات به شرکت‌های دانش‌بنیان اعطا کرده است که نسبت به دوره مشابه در دولت قبل، ۱.۸ برابر شده، همچنین صندوق از ابتدای دولت سیزدهم تا کنون، ۱۳ هزار و ۶۹۷ میلیارد تومان ضمانت‌نامه در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار داده که ۲.۶ برابر نسبت به دوره مشابه در دولت قبل بوده است.
مجموع خدمات سرمایه‌گذاری صندوق نیز در دولت سیزدهم به ۵۲۶۰ میلیارد تومان رسیده که در مقایسه با دوره مشابه دولت قبل، ۲.۵ برابر شده و خدمات توانمندسازی صندوق با افزایش ۳.۶ برابری نسبت به دوره مشابه در دولت قبل، به ۱۸۵ میلیارد تومان رسیده است.
ارائه این خدمات از سوی صندوق، به دستاوردهای متعددی نیز از جمله افزایش فروش شرکت‌های دانش‌بنیان، تثبیت و ایجاد اشتغال جدید در این شرکت‌ها، توسعه خطوط تولید محصولات دانش‌بنیان و نیز توسعه و ارتقاء محصولات دانش‌بنیان جدید، انعقاد قراردادهای جدید برای شرکت‌های دانش‌بنیان با کارفرمایان مختلف و صرفه‌جویی ارزی منجر شده است.
تعریف ۸ بسته حمایتی
صندوق نوآوری و شکوفایی در راستای تحقق شعار سال ۱۴۰۳؛ «جهش تولید با مشارکت مردم»، برنامه حمایتی تحت عنوان «جهش تولید دانش‌بنیان» را برنامه‌ریزی و تدارک دیده است. این برنامه در قالب ۸ بسته حمایتی با دو رویکرد مشارکت مردم در جهش تولید دانش‌بنیان و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان از طریق تأمین مالی با مشارکت مردم و استفاده از سرمایه‌های خُرد مردمی برنامه‌ریزی شده است.
بسته حمایتی برنامه جهش
دامنه شمول این بسته حمایتی شرکت‌های دانش‌بنیان هستند که فروش کل شرکت‌ها در سال ۱۴۰۲ (بر اساس گزارش‌های معاملات فصلی/صورت‌های مالی) بیشتر از ۵ میلیارد تومان و کمتر از ۵۰۰ میلیارد تومان و یا در غیر این صورت حداقل ۱۰ درصد فروش شرکت مربوط به فروش محصولات دانش‌بنیان باشد.
| ردیف | شرایط شرکت‌های مشمول |
|---|---|
| ۱ | فروش کل سال ۱۴۰۲ بیشتر از ۵ میلیارد تومان |
| ۲ | فروش کل سال ۱۴۰۲ کمتر از ۵۰۰ میلیارد تومان یا ۱۰ درصد فروش دانش‌بنیان باشد |
| ۳ | داشتن برنامه عملیاتی مشخص برای رشد تولیدات دانش‌بنیان |
| ۴ | رشد ۳ برابری فروش دانش‌بنیان نسبت به ۱۴۰۲ |
در صورتی که شرکتی برنامه عملیاتی مشخصی برای رشد تولیدات دانش‌بنیان خود باشته باشد نیز مشمول این برنامه می‌شود، مشروط بر آنکه یا رشد حداقل ۲ برابری مقدار تولید محصولات و یا خدمات دانش‌بنیان و رشد حداقل ۳ برابری فروش محصولات یا خدمت دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۲و یا افزایش فروش محصولات دانش‌بنیان به میزان حداقل ۱۰۰ میلیارد تومان و رشد حداقل ۵۰ درصدی فروش دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۲ داشته باشند.
تسهیلات این حمایت شامل این موارد می‌شود:
| ردیف | خدمات جهش تولید |
| ۱ | تسهیلات بانکی با نرخ مصوب شورای پول و اعتبار تا سقف ۱۰۰ میلیارد تومان |
| ۲ | بازپرداخت حداکثر ۱۲ ماهه |
| ۳ | امکان استفاده از ضمانت‌نامه اعتباری صندوق نوآوری و شکوفایی |
شرکت‌هایی که امکان تأمین تضامین مورد نظر بانک‌ها را ندارند، می‌توانند از «ضمانت‌نامه اعتباری» صندوق به عنوان تضمین استفاده کنند.
این تسهیلات از طریق بانک‌های عامل پرداخت می‌شود و یکی از شاخص‌های مهم بانک‌ها، نسبت «سرمایه ثبتی شرکت متقاضی به میزان تسهیلات» است. این نسبت باید حداقل ۱۰ درصد باشد. به بیان دیگر، از نظر بانک‌ها، یک شرکت حداکثر می‌تواند تا ۱۰ برابر سرمایه ثبتی خود تسهیلات دریافت کند.
بسته حمایتی برنامه «۱۰۰۰ فناور»
برنامه هزار فناور به منظور کمک به افزایش مشارکت مردمی در اقتصاد از طریق افزایش تولید دانش‌بنیان و تبدیل ۱۰۰۰ شرکت دانش‌بنیان «نوپا» به «فناور» است. دامنه شمول این برنامه حمایتی شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا است که دارای شرایط ذیل باشند:
| ردیف | شرایط شرکت‌های مشمول نوپا |
| ۱ | فروش کل سال ۱۴۰۲ کمتر از ۵ میلیارد تومان |
| ۲ | فروش دانش‌بنیان سال ۱۴۰۲ بیش از ۱۰۰ میلیون تومان |
| ۳ | دارای نیروی انسانی بیمه شده در سال ۱۴۰۳ |
| ۴ | احراز اثربخشی تسهیلات قبلی دریافتی از صندوق نوآوری و شکوفایی |
| ۵ | فاقد چک برگشتی |
| ۶ | افزایش تعداد بیمه‌شدگان به بیش از ۱۰ نفر تا پایان سال ۱۴۰۳ |
| ۷ | عدم دریافت تسهیلات قرض‌الحسنه تبصره ۱۸ بالای ۲ میلیارد تومان |
| ۸ | داشتن برنامه عملیاتی برای افزایش فروش محصولات دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۳ |
هدف از این فراخوان، تامین هزینه‌های جاری مورد نیاز تولید (سرمایه در گردش) شرکت‌های دانش‌بنیان «نوپا» برای توسعه کسب‌وکار و تبدیل آنها به شرکت‌های دانش‌بنیان «فناور» است. این تسهیلات قرض‌الحسنه به طور یک جا، بدون تنفس و با دوره بازپرداخت حداکثر ۴۸ ماهه تا سقف ۳ میلیارد تومان با معرفی صندوق نوآوری و شکوفایی و از سوی بانک‌های عامل به شرکت‌ها پرداخت می‌شود.
| ردیف | خدمات صندوق |
| ۱ | تسهیلات قرض‌الحسنه تا سقف ۳ میلیارد تومان |
| ۲ | بازپرداخت حداکثر ۴۸ ماهه |
| ۳ | پرداخت تسهیلات از طریق بانک‌های عامل و صندوق‌های پژوهش و فناوری |
برنامه حمایتی ضامن
هدف از برنامه «ضامن» تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان بزرگ از محل منابع بازار سرمایه و از طریق انتشار اوراق صکوک است. این برنامه در راستای جهش تولید و فروش محصولات دانش‌بنیان از طریق انتشار اوراق در بازار سرمایه به اجرا درآمده است.
| ردیف | شرایط شرکت‌ها |
| ۱ | فروش کل سال ۱۴۰۲ بیشتر از ۵۰۰ میلیارد تومان |
| ۲ | داشتن سهم ۳۰ درصدی فروش محصولات دانش‌بنیان از فروش کل سال ۱۴۰۲ |
| ۳ | داشتن برنامه عملیاتی برای رشد میانگین ۱۰ درصدی تولیدات دانش‌بنیان |
| ۴ | سرمایه ثبتی حداقل ۱۰ میلیارد تومان و حقوق مالکانه حداقل ۲۰ میلیارد تومان |
| ۵ | داشتن صورت‌های مالی حسابرسی شده برای ۲ دوره مالی |
شرکت‌های دانش‌بنیان برای ضمانت انتشار اوراق صکوک مورد نیاز خود می‌توانند معادل ۵۰ درصد مبلغ اصل و سود اوراق تا سقف ۳،۰۰۰ میلیارد ریال، از «ضمانت‌نامه اعتباری» صندوق نوآوری و شکوفایی بهره‌مند شوند. به بیان دیگر صندوق نوآوری و شکوفایی در تعامل با بانک‌ها متعهد شده است به منظور تامین وثایق شرکت‌های دانش‌بنیان برای انتشار اوراق از طریق بازار سرمایه، ضمانت‌نامه‌ای معادل ۵۰ درصد مجموع اصل و سود اوراق را به بانک ارائه دهد و بانک برای الباقی وثایق، صرفاً اسناد تجاری از شرکت‌های دانش‌بنیان دریافت کرده و ۳۰ درصد تخفیف در کارمزد صدور ضمانت‌نامه در نظر بگیرد.
خدمات این برنامه شامل پذیرش رکن ضامن انتشار اوراق صکوک توسط صندوق نوآوری به صورت مستقل یا مشارکت با بانک‌های ضامن تا سقف ۳۰۰ میلیارد تومان است.
برنامه «توانا»
هدف‌گذاری برنامه توانا، شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا، نوآور و فناور است و در این برنامه صندوق نوآوری و شکوفایی در نظر دارد به منظور توسعه ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان برای تولید محصولات و خدمات و فراهم‌سازی زمینه جهش تولید دانش‌بنیان به عنوان یکی از ارکان مهم اقتصاد مردمی، نسبت به حمایت از ایجاد و توسعه زیرساخت‌های تولیدی، آزمایشگاهی و عملیاتی این شرکت‌ها اقدام کند. این برنامه درصدد افزایش تولید و فروش محصولات دانش‌بنیان از طریق توسعه زیر ساخت‌های تولید تجهیزات و ماشین‌آلات است.
| ردیف | شرایط شرکت‌های مشمول |
| ۱ | فروش کل کمتر از ۵۰۰ میلیارد تومان با حداقل ۵۰ درصد فروش دانش‌بنیان باشد |
| ۲ | داشتن برنامه عملیاتی مشخص برای رشد تولیدات دانش‌بنیان |
| ۳ | توان تامین حداقل ۳۰ درصد از منابع نقدی مورد نیاز طرح |
| ۳ | احراز اثربخشی تسهیلات قبلی دریافتی از صندوق |
| ۴ | نداشتن تسهیلات جاری مشابه در فرآیند پرداخت |
تسهیلات این برنامه با دوره اجرای حداکثر ۱۸ ماه و دوره تنفس و بازپرداخت حداکثر ۴۸ ماه تا سقف هر فقره ۱۰۰ میلیارد تومان و با امکان استفاده از ضمانت‌نامه اعتباری صندوق در دریافت تسهیلات از طریق بانک‌های عامل پرداخت می‌شود.
| ردیف | خدمات توانا |
| ۱ | تسهیلات تا سقف ۱۰۰ میلیارد تومان |
| ۲ | امکان استفاده از ضمانت‌نامه اعتباری صندوق در دریافت تسهیلات از طریق بانک‌های عامل |
| ۳ | دوره اجرا حداکثر ۱۸ ماه |
برنامه «کارآفرین»
این برنامه نوعی حمایت صندوق نوآوری و شکوفایی از طریق توسعه کارآفرینی و خوداشتغالی با به‌کارگیری محصولات دانش‌بنیان است، در این راستا این صندوق در نظر دارد فروش محصولات دانش‌بنیان به خریدارانی (حقوقی یا حقیقی) که برای راه‌اندازی کسب و کار اقدام به خرید می‌کنند را به صورت ویژه و از طریق اعطای تسهیلات فروش اقساطی با شرایط خاصی مورد حمایت قرار دهد.
دامنه شمول این برنامه به این شرح است:
| ردیف | شرایط خریداران محصولات دانش‌بنیان |
| ۱ | پرداخت از طریق بانک‌های عامل |
| ۲ | خریدار حقوقی نباید مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت باشد |
| ۳ | خریدار نباید بدهی معوق یا چک برگشتی داشته باشد |
| ۴ | اولویت دریافت تسهیلات با خریداران مستقر در مناطق محروم |
تسهیلات این خدمت نیز به این شرح تعریف شده است:
| ردیف | خدمات برای خریداران |
| ۱ | تسهیلات فروش اقساطی(لیزینگ) |
| ۲ | مبلغ ۵۰ میلیارد تومان با سقف ۸۰ درصد مبلغ فاکتور |
| ۳ | نرخ سود ۳ درصد کمتر از نرخ مصوب شورای پول و اعتبار |
| ۴ | دوره بازپرداخت ۲۴ ماه |
برنامه «رویش»
هدف کلان و راهبردی زیست‌بوم فناوری و نوآوری کشور، افزایش سهم اقتصاد دانش‌بنیان از تولید ناخالص داخلی به ۷ درصد، و تحقق این هدف، مستلزم توسعه کیفی و کمی شرکت‌های دانش‌بنیان است. از میان بازیگران مختلف زیست‌بوم فناوری و نوآوری کشور، برخی از آنها و به‌ویژه شتابدهنده‌ها می‌توانند با تامین ملزومات اولیه کارآفرینی مانند سرمایه بذری، آموزش و مشاوره و فضای استقرار، نقش قابل توجهی در شکل‌گیری کسب‌وکارهای دانش‌بنیان ایفا کنند و نرخ تولد و تثبیت شرکت‌های دانش‌بنیان را افزایش دهند.
از این رو، صندوق نوآوری و شکوفایی بر آن شده است تا در قالب برنامه‌ای موسوم به «رویش»، با حمایت از شتابدهنده‌های دانش‌بنیان در قالب هم‌سرمایه‌گذاری، تسهیلات و خدمات توانمندسازی، زمینه را برای شکل‌گیری شرکت‌های دانش‌بنیان جدید فراهم کند.
مهمترین خدمات صندوق به شتابدهنده‌های دانش‌بنیان در برنامه رویش به شرح زیر است:
* هم‌سرمایه‌گذاری با شتابدهنده‌های دانش‌بنیان منتخب در موضوعات اولویت دار با نسبت ۱ به ۱ تا سقف ۱ میلیارد تومان به ازای هر طرح
* اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه سرمایه بذری به ازای قراردادهای شتابدهی تا سقف ۲ میلیارد تومان
* اعطای کمک‌هزینه بلاعوض تحقیق و توسعه (موسوم به گرنت) تا سقف سالانه ۵ طرح، هرکدام به میزان حداکثر ۵۰۰ میلیون تومان برای طرح‌های واجد اکتساب فناوری
* اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه ودیعه رهن تا سقف ۳ میلیارد تومان به هر شتابدهنده (قابل تمدید تا ۳ سال)
* اعطای تسهیلات بلند مدت با نرخ ۱۶ درصد برای خرید تجهیزات فنی و آزمایشگاهی در مقیاس محدود تا سقف ۵۰ میلیارد تومان
* اعطای خدمات بلاعوض توانمندسازی (شامل آموزش و مشاوره، حفاظت مالکیت فکری، توسعه بازار و اخذ مجوزها و استانداردها)
* کمک به شتابدهنده‌ها به منظور معرفی استارت‌آپ‌ها و هسته‌های فناور سرمایه‌پذیر به سرمایه‌گذاران در قالب رویدادهای جذب سرمایه
* تامین رایگان فضای برگزاری کارگاه‌ها و بوت‌کمپ‌های آموزشی و رویدادهای پیش‌شتابدهی یا جذب سرمایه.
برنامه حمایتی حامی
برنامه «حامی» صندوق نوآوری، برنامه حمایتی است که از ظرفیت خیرین و با همکاری دانش‌بنیان‌ها، به حل مسائل اجتماعی کشور کمک می‌شود.
صندوق و نوپاها و متوسط های دانش‌بنیان
بر اساس آمار همچنان وزنه شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا و متوسط نسبت به شرکت‌های دانش‌بنیان بزرگ سنگین‌تر است، به طوری که در حال حاضر از ۹۹۷۰ شرکت دانش‌بنیان تائید شده از سوی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان، تعداد ۸۶۱ شرکت فناور، ۲۳۳۷ شرکت نوآور و ۶۷۷۱ شرکت نوپا هستند و بر اساس شروط و سیاستگذاری صندوق نوآوری و شکوفایی، کفه اعطای تسهیلات به سمت شرکت‌هایی که دارای گردش مالی بیشتر و بزرگتر هستند، سنگینی می‌کند. این در حالی است که تنها حدود ۱۹ درصد از شرکت‌ها متوسط و بزرگ هستند.
اعطای تسهیلات مالی به شرکت‌های نوپا و متوسط، چالشی است که از ابتدای تاسیس صندوق نوآوری و شکوفایی وجود داشته و همچنان بر قوت خود بر جا است و این واقعیت از زبان آمار به این صورت بیان می‌شود که ۵۰ درصد از شرکت‌های نوپا بعد از ۴ سال از زمان تشکیل از بین می‌روند، ۲۵ درصد از شرکت‌های نوپا در سال‌های ابتدایی شکست می‌خورند و از بین می‌روند و تا پایان سال دهم ۷۰ درصد از شرکت‌های نوپا از بین می‌روند.
بازار، مدل کسب و کار، سیستم مدیریتی ضعیف، منابع مالی محدود و مشکلات موجود در محصول از مهمترین دلایل شکست و نابودی شرکت‌های نوپا نام برده شده است.
بوروکراسی عریض و طویل صندوق نوآوری برای اعطای تسهیلات به شرکت‌ها از دیگر چالش‌های این نهاد عمومی دولتی به شمار می‌رود. بسیاری از شرکت ها در نیمه راه دریافت تسهیلات این صندوق منصرف می‌شوند، چرا که آنها می‌گویند عمر فناوری تولید شده از زمان دریافت تسهیلات کمتر است. این امر موجب شده تا آنها به سراغ سرمایه‌گذارها بروند و با تقسیم سهمی از دانش فنی خود محصول خود را زودتر به بازار نزدیک کنند.
