ایران اکونومیست - محمد هاشمی در خصوص خبرپراکنی‌هایی که در چند ماه اخیر در حوزه سلامت مطرح می‌شود، اظهار داشت: این شایعات همواره وجود داشته است بطوریکه با کوچکترین خبر نادرست، به یک باره موجی از نگرانی و دلهره در بین مردم ایجاد می‌شود. شایعه سم کشنده گوجه‌فرنگی یکی از همین دست اخباری بود که یکی دوماه گذشته سر زبان ها افتاد به دنبال آن، موارد مشابه دیگری مثل خرمای وارداتی، کرم کشنده نارنگی پاکستانی، واکس سرطان‌زای میوه‌ها ، واردات سوسیس و کالباس حیوانات حرام گوشت، و تغییر سیاست تأسیس داروخانه‌های زنجیره ای، خوراک برخی رسانه‌ها شد و البته اخیراً، دوباره شایعات دارویی شدت گرفته است. نمونه اخیر آن، موضوع توهم زا بودن قرص "کلداکس" بود که یکی دو هفته گذشته در فضای مجازی منتشر شد.
هاشمی گفت: حجم پیامک و خبرهای محتوی آلوده بودن مواد غذایی، میوه‌ها و سبزیجات در تلفن‌های همراه، شبکه‌های اجتماعی مثل وایبر، لاین، تانگو و واتس‌آپ و وایبر، این روزها آنقدر افزایش یافته که اگر بنا را بر راست بودن آنها بگذاریم باید بگوییم که همه خوراکی‌های موجود در بازار آلوده اند و اصلاً بهتر است هیچ ماده غذایی را مصرف نکنیم.
وی با بیان اینکه در اصطلاح رسانه ای به این خبرها "هوکس" گفته می شود و زبانشناسان ریشه لغوی این کلمه را Hocus Pocus به معنای معنای اجی مجی یا همان شعبده بازی می‌دانند هوکس را سخنی غیر واقعی اما قابل باوردانست که آگاهانه و با نیت فریب یا مزاح با دیگران و از روی عمد ساخته می‌شود و در قالب تصویر، صوت و فیلم، اخبار و گزارش‌های جدی ارائه می‌شوند.
هاشمی افزود: سازنده این هوکس ها افراد یا گروه هایی با "خلاقیت سیاه" هستند که معمولا به صورت موردی و با دلایلی چون سربه سر گذاشتن دیگران، یادآوری مناسبت ها، طنزنویسی انتقادی، انتقام گیری شخصی، پرونده سازی، یا بقول مدیر کل نظارت بردارو و مواد مخدرسازمان غذا و دارو دکتر پیر صالحی، " رقابت های ناسالم تجاری" ساخته می‌شوند معمولا هم قالبی جدی دارند؛ به‌راحتی قابل انتقال بوده و موضوعشان باب روز جامعه و انتخاب رسانه و پیامشان مناسب است.
سخنگوی سازمان غذا و دارو خبر "خرمای وارداتی"را به عنوان شاهد مثال یک هوکس خوب ارائه کرد و اظهار داشت: تمام مشخصات مذکور در آن خبر وجود داشت. قالب آن جدی و مثل تمام خبر هایی بود که در رسانه ها منتشر می شد. ضمنا به موضوعی پرداخته بود که تقریبا همه مردم با آن آشنا بوده و درباره اش سخن می‌گفتند. یا موضوع "واکس سرطان‌زای میوه‌ها" آنقدر ساده و قابل فهم همگانی بود که شانس بیشتری برای دهان به دهان شدن و تبدیل به شایعه ای مواج داشته باشد.
مدیر روابط عمومی سازمان غذا و دارو همچنین ادامه داد: متاسفانه، برای هوکس‌ها، قانون تدوین شده رسمی وجود ندارد. مدیوم‌هایی مثل روزنامه، رادیو و تلویزیون، قوانین حقوقی مدون رسانه ها خود را دارند به این مفهوم که در آن فریب مردم، آسیب رسانی به احساسات و عواطف عمومی و مسائلی از این دست ممنوع است و انتشار مطالب دروغ علیه یک فرد وی را صاحب حق پاسخگویی در همان رسانه می کند. علاوه بر این، اعتبار و موقعیت هر رسانه مشخص می نماید که مخاطبان آن می توانند انتظار چه نوع مطالب و با چه میزانی از صحت و سقم را داشته باشند. در شبکه‌های اجتماعی مثل وایبر، لاین، تانگو، واتس‌آپ و وایبر، اما اینگونه نیست.
وی با نام بردن از اینترنت به مثابه رسانه ی عظیمی که به تمام مخاطبان و کاربران اجازه تولید و نشر محتوا را می دهد و هر فرد با امکاناتی نظیر وبلاگ و هایپرلینک را قادر به خبرسازی و انتشار مطالب در مقیاسی وسیع اقدام نماید گفت: امکان ناشناس بودن در فضای مجازی نیز همانگونه که از نامش بر می‌آید مهیاست لذا این مسائل باعث شده است اینترنت بهترین خاستگاه انتشار هوکس‌ها باشد.
هاشمی افراد زودباور را بیش از هر رسانه ای به عنوان رسانه ی مطلوب هوکس سازان معرفی کرد وگفت: فقط افراد ساده دل هستند که با شنیدن، خواندن یا دیدن مطلبی عجیب به صرف ارائه آن در قالبی جدی و بدون توجه به جزئیات غیرعقلانی، باورش می‌کنند و بی درنگ نیز برای دیگران باز می‌گویند.
وی افزود: با رویت درست و کامل، استعلام و جستجوی منبع خبر و خود آن به راحتی می توان هوکس‌ها را تشخیص داد.
هاشمی همچنین عنوان کرد: با توجه به همین راه حلهای ساده اگر هوکس "عوارض ناشی از دیکلوفناک و فلج کننده بودن آن" کامل و درست رویت می‌شد بوضوح مشخص می گردید که موضوع، شرکتی خاص و نوع خاصی از این دارو بوده است و نه یک هشدار عمومی. یا در خصوص خرمای وارداتی با صرف زمانی اندک معلوم می گردید که منبع مورد وثوقی برای استناد به آن یافت نمی‌شود.
سخنگوی سازمان غذا و دارو در پایان با بیان اینکه برخی افراد با این هوکس ها قصد ابراز وجود دارند و می‌خواهند خویش را در سطحی وسیع مطرح کنند تاکید کرد: به قول قدیمی ها شنونده باید عاقل باشد واز نفوذ آنها به امنیت زندگیشان جلوگیری کند مردم هم مطمئن باشند همانگونه که سازمان غذا و دارو درباره روغن گیاهی پالم بدون ملاحظه، منع مصرف آنرا اطلاع‌رسانی نمود در صورت وجود منع مصارف، اطلاع‌رسانی لازم را انجام خواهد داد. ضمن اینکه پایگاه خبری سازمان غذا و دارو نیز به‌صورت آنلاین، آخرین شایعات مطرح شده درباره سلامت فراورده های غذایی، آرایشی و بهداشتی، دارو، مکمل و تجهیزات پزشکی را به اطلاع عموم خواهد رساند.
منبع: تسنیم
ف/ف
