گروه جامعه ایران اکونومیست - «زردی من از تو ، سرخی تو از من»، شعر معروفی است که برای دهه پنجاه و شصتی‌ها آشنا است؛ شعری که در شب چهارشنبه سوری هنگام پریدن از روی آتشی که در حیاط خانه یا کوچه به وسیله کاه و کُلِش (ساقه باقیمانده برنج یا گندم) برپا شده توسط اهالی خانه خوانده می‌شد البته به نظر می‌رسد که دیگر باید فعل گذشته را برای آن به کار برد و گفت «خوانده می‌شد» چون نسل جدید هیچ آشنایی با این هشت کلمه ندارد و درکی از حسی که نسل‌های قبلی از چهارشنبه سوری می‌گرفتند، احساس نمی‌کنند چون در سال‌های اخیر این شب زیبا بیشتر شبیه میدان جنگ است تا محفلی برای دورهمی خانواده و تعریف خاطرات.
با یک بازگشت به گذشته می‌توان تفاوت این سال‌های شب چهارشنبه سوری را با مثلا دو تا سه دهه قبل درک کرد. در سال‌های نه چندان دور، برای این شب از یک هفته قبل شروع به آماده شدن می‌کردیم؛ بوته، خار، کلش، کاغذ و جعبه‌های شکسته را برای برپا کردن آتش در این شب گوشه حیاط جمع می‌کردیم و معمولا همه فرزندان، خانه بزرگ خانواده جمع می‌شدند علاوه بر این همسایه‌ها هم وارد عمل می‌شدند و با کپه کپه کردن خارها و بوته‌ها آن را برای آتش زدن آماده می‌کردند. زنان هم در آشپزخانه مشغول تهیه غذا می‌شدند و معمولا هر استانی بنا به سنت خود غذای مخصوص به آن شب را می‌پخت. انواع پلوها با یک سری مخلفات مانند کشمش معمولا در بیشتر نقاط مرسوم بود اما یکی از آشناترین این غذاها آش رشته یا رشته پلو بود با این نیت که رشته امور در سال نو در دست باشد.
همزمان با غروب آفتاب آتش برپا و شعله‌ها رقص کنان روشن و روشن‌تر می‌شدند؛ در این زمان شور و غوغایی در حیاط و کوچه برپا می‌شد. همه به نوبت از روی آتش می پریدند و شعر معروف زردی من از تو سرخی تو از من را می خواندند و با این کار تلاش می کردند که نحسی و بیماری را از خود و خانواده دور کنند. جالب تر اینکه از نگاه نیاکان ما، حتی خاکستر باقیمانده از این آتش هم نحس بود؛ بنابراین بعد از پایان آتش، مادر خانه خاکسترها را جمع و به بیرون از خانه می‌برد و زمان بازگشت در خانه را به شدت می‌کوبید و به اهالی خانه می‌گفت که از مراسم شادی برگشته است؛ به این ترتیب وارد منزل می‌شد. در کنار این سنت زیبا اما در این شب قاشق زنی، فال گوش ایستادن، گرفتن فال، آب پاشی و بخت گشایی دختران و پچ پچ‌های دخترانه و خنده‌های ریز و معنادار هم بهانه‌ای برای دور هم جمع شدن خانواده‌ها و آمدن خنده و شادی بر لب‌ها بود. در نهایت آن شب زیبا با خوردن شام و تنقلات در خوشی کامل به پایان می‌رسید.
اما این سال‌ها دیگر اثری از آن آرامش و دورهمی خانوادگی نیست. با نزدیک شدن به شب چهارشنبه سوری نگرانی بسیاری از خانواده ها هر لحظه بیشتر و بیشتر می‌شود و به جای اینکه خوشحال باشند، غصه عالم به دلشان هجوم می‌آورد چون نگران فرزندانشان هستند تا در این شب آسیب نبینند. آمارهای مختلف از مجروح شدن و حتی جان باختن این شب را ترسناک‌تر می کند؛ در واقع با نزدیک شدن به این شب بازار خرید و فروش انواع ترقه و مواد محترقه داغ می‌شود؛ به طوری که دودش به چشم خریداران و حتی فروشندگان می‌رود. نکته اینجاست که صدای انفجارهای پیاپی نه تنها موجب آزار انسان‌ها به ویژه سالمندان، بیماران و زنان باردار می شود بلکه به محیط زیست و حیات وحش هم آسیب وارد می‌کند.
با بروز انفجار، درختان آتش می‌گیرند که باعث خانه خراب شدن تعداد زیادی از حیوانات و پرندگان می‌شود. به اعتقاد کارشناسان، صدای انفجار موجب سکته کردن پرندگان می‌شود حتی باعث می شود که لانه هایشان را ترک کنند و چون معمولا به فصل زادآوری و تخم گذاری نزدیک است؛ از این رو چرخه فرزندآوری آن سال را از دست می‌دهند. گونه های دیگر حیوانات هم اگر باردار باشند احتمال سقط جنین در آنها وجود دارد؛ بنابراین شب چهارشنبه سوری مانند میدان جنگ است که اگر از خانه خارج شوی احتمال مجروح شدن وجود دارد و اگر در خانه بمانی صداهای مهیب و انفجارهای پیاپی امان را می‌برد؛ حال اوضاع حیوانات بماند.
یکی دیگر از مشکلات این شب، ورود برخی افراد به مناطق حفاظت شده است که بر این اساس، سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی حفاظت از حیات وحش یک سری اقدامات و دستورالعمل‌های پیشگیری را تهیه و به ادارات کل محیط زیست استان ها ابلاغ کرده است.
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست در این باره به خبرنگار محیط زیست ایران اکونومیست گفت: برای جلوگیری از آسیب به حیات وحش، دستورالعملی را تهیه و به ادارات کل محیط زیست استان‌ها ابلاغ کردیم که بر اساس آن، ورود افراد یک روز قبل از شب چهارشنبه سوری به مناطق حفاظت شده ممنوع است.
سرهنگ جمشید محبت خانی افزود: در این دستورالعمل‌ها بر هم افزایی و انجام یک سری اقدامات مشترک با سایر دستگاه‌ها تاکید شده است تا کمترین آسیب متوجه مناطق حفاظت شده و حیات وحش موجود در آن شود.
وی اظهارداشت: اقدامات مشترک و همکاری با شهرداری‌ها، دهیاری‌ها، بخشداری‌ها و نیروی انتظامی استان‌ها نیز در نظرگرفته شده و بر اساس آن، یک روز قبل از شب چهارشنبه سوری اجازه ورود به مناطق حفاظت شده تحت هیچ شرایطی داده نمی‌شود و هیچ فردی اجازه تردد در این مناطق را ندارد.
محبت خانی ادامه داد: یکی از مشکلاتی که وجود دارد حجم انبوه زباله در طبیعت و گاهی در مناطق حفاظت شده است؛ از این رو جمع آوری آنها تا جایی که امکان دارد در دستور کار قرار گرفته است تا از آتش گرفتن آنها جلوگیری شود همچنین مقرر شده است تا لاستیک‌های موجود در طبیعت و چوب‌های خرد شده هم توسط محیط بانان جمع آوری شود.
وی با تاکید بر اینکه در این دستورالعمل بر آماده باش نیروها از قبل و در شب چهارشنبه سوری تاکید شده است، گفت: خطرات این شب در قالب یک آموزش همگانی به محیط بانان اعلام می‌شود و تمام نیروها موظفند آماده باشند تا در صورت بروز آتش‌سوزی در مناطق حفاظت شده یا هر تخریب محیط زیستی دیگر سریع اقدام کنند.
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست اظهارداشت: در چند سال گذشته در این شب مناطق حفاظت شده به ویژه آنهایی که نزدیکی مناطق مسکونی واقع شده‌اند، دچار آتش‌سوزی شده و خسارات زیادی را متحمل شده‌اند؛ از این رو از مردم درخواست می‌کنیم تا مراقب باشند و با سازمان حفاظت محیط زیست همکاری کنند.
سرهنگ محبت خانی تاکید کرد: هماهنگی لازم با مقامات قضایی انجام شده است تا اگر فردی یا افرادی موجب تخریب، خسارت و آتش سوزی شوند به اشد مجازات برسند؛ در واقع هماهنگ شده است با متخلفانی که موجب تخریب محیط زیست می‌شوند به شدت برخورد شود.
9014
