به گزارش گروه علم و آموزش ایران اکونومیست، تورم بالا، نااطمینانی را در اقتصاد افزایش داده و انگیزه فعالان برای سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد؛ بنابراین در بلندمدت سبب کاهش سرمایه‌گذاری در اقتصاد و به تبع آن کاهش تولید خواهد شد. از سوی دیگر، می‌تواند علاوه بر آثار مخرب اقتصادی، آثار اجتماعی زیان‌باری نیز داشته باشد.
تورم بالا سبب افزایش نابرابری شده و نابرابری شدید در اقتصاد می‌تواند عامل وقوع بحران‌های اجتماعی باشد. همچنین به دلیل کاهش تحرک اجتماعی در اثر تورم، افراد از آینده ناامید شده و این امر نیز خود می‌تواند عاملی در جهت تشدید بحران‌های اجتماعی باشد.
تورم اگرچه همواره یکی از موضوعات مورد مطالعه در علم اقتصاد بوده است، اما هنوز ابعاد ناشناخته بسیاری دارد. وقوع تورم‌های بالا در سال‌های اخیر در دنیا، به خصوص پس از جنگ روسیه و اوکراین، این موضوع را دوباره به یکی از موضوعات داغ در پژوهش‌های اقتصادی در جهان تبدیل کرده است. همچنین به نظر می‌رسد که فضای کارشناسی در اقتصاد ایران هنوز فهم جامع و یکدستی از عوامل بوجود آورنده تورم، دینامیک‌ها و راه‌های کنترل آن ندارد.
رویکرد یکپارچه به این موضوع، بایستی ماهیت مشارکتی ذینفعان را از منظر علم سیستم حفظ کند و بر خلاف تمرکز صرف بر تخصص‌های تک سویه انسانی، گنجاندن علایق متنوع برای حل مسئله و برنامه‌ریزی و تصمیم‌سازی مشارکتی را تقویت نماید. بنابراین انجام پژوهش‌های بنیادین در این حوزه با نگرش سیستمی به منظور شناخت دقیق ساختار تورم در کشور و ارائه پیشنهادهای سیاستی برای کنترل آن دارای اولویت است.
بنیاد ملی علم ایران (INSF) در راستای شعار سال ۱۴۰۲ «مهار تورم و رشد تولید»، اهمیت حیاتی رویکرد مشارکتی ذینفعان را در قالب رویکرد سیستمی به موضوع تشخیص می‌دهد. با اذعان به طیف متنوعی از علایق، تخصص و دیدگاه‌های اقتصادی دخیل در معضل تورم، بنیاد تصمیمی راهبردی برای حمایت از پژوهش‌های «برنامه جامع تورم» به عنوان یکی از «برنامه‌های جامع تحقیقاتی مرتبط با اقدامات سیاستی» در دستور کار خود دارد.
برای راه‌اندازی عملی این برنامه جامع، بنیاد علم این برنامه را به مجموعه ای از پروژه‌های به هم‌پیوسته شکسته است (به پیوست ۱ مراجعه کنید).
جهت دستیابی به توصیه‌های راهگشا در قالب اقدامات سیاستی با تکیه بر تحلیل‌های علمی، برخی از چالش‌های رایج موجود در ایران و همچنین در سراسر جهان در خصوص «برنامه جامع تورم» شناسایی شده‌اند.
فراخوان بنیاد ملی علم ایران در خصوص برنامه جامع تورم
برای «برنامه‌های جامع تحقیقاتی مرتبط با اقدامات سیاستی»، بنیاد در نظر دارد به‌جای راه‌اندازی این فراخوان‌ها، یک «مرکز هدایت و راهبری» (مهر) را برای مدیریت فراخوان‌های پیشنهادی به عنوان بازوی تخصصی از طرف بنیاد اختصاص دهد. این رویکرد مزایای خوبی را برای یکپارچه‌سازی و اجرای موفق برنامه جامع ارائه می دهد.
فراخوان پیشنهاده مرکز هدایت و راهبری پژوهش های سیستمی در تورم (مهرسیم)
بنیاد ملی علم ایران (INSF) از مراکز تحقیقاتی معتبر و اساتید شاخص کشور دعوت می کند تا پیشنهاده خود را برای ایجاد «مرکز هدایت و راهبری پژوهش‌های سیستمی در تورم (مهرسیم)» با مأموریت اصلی جلب مشارکت ذینفعان و با تاکید بر یکپارچه‌سازی ارائه نمایند. مهرسیم برنامه جامع را به صورت کامل از جانب بنیاد هدایت و راهبری خواهد کرد، از همکاری مؤثر تمامی ذینفعان اطمینان حاصل می‌کند، فراخوان‌های بعدی را برای پیشنهاده‌های پروژه‌های برنامه جامع مدیریت می کند، و از ادغام نتایج و یکپارچگی دستاوردهای پروژه‌های متنوع برنامه جامع اطمینان حاصل می‌کند.
هشت مسئولیت کلیدی مهرسیم:
۱. راهبری استراتژیک:
چشم‌اندازی استراتژیک را که با اهداف برنامه جامع توسط بنیاد همسو باشد، ایجاد و اجرایی می‌کند.
ارائه و راهبری در شکل‌دهی سیاست‌های کنترل و مهار تورم از طریق همکاری چندجانبه ذینفعان.
۲. مشارکت ذینفعان:
ایجاد و حفظ مکانیسم‌های مؤثر برای درگیر کردن ذینفعان مختلف؛
تقویت فرآیندهای تصمیم‌سازی فراگیر که منعکس‌کننده علایق و دیدگاه‌های مختلف در چشم‌انداز؛ کنترل و مهار تورم است (برای توضیح بیشتر و انتظارات بنیاد در مورد رویکرد مشارکتی ذینفعان به پیوست ۴ مراجعه کنید).
۳. نظارت بر یکپارچگی:
ایجاد یک استراتژی یکپارچه‌سازی قوی برای ترکیب نتایج حاصل از پروژه‌های مختلف با بودجه‌های مختلف در برنامه جامع و ارسال به کمیته برنامه‌ریزی نگرش سیستمی بنیاد علم برای تأیید؛
کسب اطمینان از ادغام یکپارچه یافته‌ها برای ایجاد بینش جامع در مبحث کنترل و مهار تورم.
۴. مدیریت فراخوان پیشنهاده‌های پروژه ها:
طراحی و مدیریت فراخوان‌های پیشنهادی برای پروژه‌های برنامه جامع.
تسهیل فرآیند بررسی دقیق، حصول اطمینان از انتخاب پروژه‌هایی با شایستگی علمی، نوآوری و تأثیر بالقوه.
۵. نظارت بر پروژه‌ها در حین اجرا:
نظارت بر اجرای پروژه‌های تعیین شده، ارائه راهنمایی و پشتیبانی به تیم‌های پروژه؛
نظارت بر پیشرفت، حصول اطمینان از همسویی با اهداف برنامه جامع و تسهیل همکاری بین ذینفعان پروژه.
۶. انتشار نتایج و ترویج دانش:
ایجاد راهبردهای مؤثر انتشار نتایج علمی برای به اشتراک گذاشتن یافته‌های پژوهش‌ها؛
آموزش شیوه‌ها و توصیه‌های خط مشی و اقدامات سیاستی بهینه و گفتمان‌سازی ذیل این موارد؛
فعال کردن فرهنگ یادگیری مشترک در جامعه برای تسهیل اقدامات در مسیر کنترل و مهار تورم از کانال‌های مختلف.
۷. ظرفیت‌سازی:
توسعه و اجرای ابتکارات برای ارتقای ظرفیت منابع انسانی از ذینفعان، از جمله برنامه‌های آموزشی، کارگاه‌ها، و منابع آموزشی؛
ترویج مشارکت فعال ذینفعان در جهت تلاش برای تسهیل رویکردهای پژوهشی در مسیر کنترل و مهار تورم.
۸. انعطاف‌پذیری و سازگاری:
نشان دادن انعطاف‌پذیری و سازگاری با روندها و چالش‌های نوظهور در زمینه مهار تورم؛
یکپارچه‌کردن بازخوردها و درس‌آموخته‌ها برای بهبود مستمر اثربخشی برنامه جامع و انتشار آن در بستر دیجیتالی.
یادداشت ۱: هشت مسئولیت کلیدی که به طور خلاصه بیان شد، طیف گسترده‌ای از جنبه‌های حیاتی را برای مهرسیم و مشارکت مؤثر ذینفعان پوشش می‌دهد. با این حال، بسته به نیازهای خاص یا تفاوت‌های ظریف در حین اجرای برنامه جامع، ممکن است بنیاد مسئولیت‌های اضافی را در صورت همسویی با اهداف خود در زمان‌های آتی در نظر بگیرد. برای مثال، اگر حوزه‌های موضوعی خاصی در تورم وجود داشته باشد که نیاز به توجه تخصصی داشته باشد، بنیاد می‌تواند یک مسئولیت کلیدی مرتبط با تخصص موضوعی یا تمرکز تحقیق هدفمند را اضافه کند.
راهنمای ارسال پیشنهاده
قدم اول ارسال «پیشنهاده اظهار تمایل» توسط پیشنهاددهنده است که نشان‌دهنده توانمندی و با ذکر سوابق پیشنهاددهنده در هشت مسئولیت کلیدی توضیح داده شده، خواهد بود.
شواهدی از سوابق مرکز خود در انجام تحقیقات جامع کاربردی، جلب مشارکت ذینفعان، مدیریت پروژه و یکپارچه‌سازی نتایج پژوهشی متنوع باید ارائه شود.
تمامی پیشنهاده‌های اظهار تمایل به مشارکت در مهرسیم، برای توضیحات بیشتر و پرسش و پاسخ و نیز آشنایی با یکدیگر توسط بنیاد برای شرکت در کارگاه نیم‌روزه دعوت خواهند شد و اطلاعات کامل برنامه جامع مهار تورم و پیوست‌های این فراخوان به ایشان ارائه می‌شود.
در قدم بعدی و پس از شرکت در کارگاه نیم‌روزه، پیشنهاده اصلی به همراه برآورد بودجه، نحوه سازماندهی قابلیت‌ها و منابع لازم برای مهرسیم شامل یک برنامه استراتژیک دقیق برای راهبری برنامه جامع با تمرکز خاص بر یکپارچگی بایستی برای بنیاد ملی علم ایران در مهلت مقرر ارسال شود.
ظرفیت مرکز خود برای مدیریت همکاری‌های پیچیده و چندرشته‌ای را مشخص کنید.
جدول زمانی
مهلت ارسال پیشنهاده اظهار تمایل: ۲۵ فروردین ۱۴۰۳؛
شرکت در کارگاه نیم‌روزه و دریافت اطلاعات و پیوست‌های تکمیلی فراخوان: دو هفته پس از دریافت پیشنهاده‌های اظهار تمایل؛
مهلت ارسال پیشنهاده اصلی: ۳۰ روز پس از فراخوان؛
اطلاع رسانی نتایج و تعامل برای نهایی‌سازی: ظرف ۳۰ روز از دریافت پیشنهاده‌ها؛
یادداشت ۲: بنیاد در حالی که با یک مرکز با عنوان مرکز هدایت و راهبری پژوهش‌های سیستمی در تورم (مهرسیم) قرارداد حمایت مالی را امضا می‌کند، ممکن است از مهرسیم بخواهد با یک یا دو مرکز تحقیقاتی دیگر بپیوندد تا برنامه جامع را با منابع تخصصی مشترک مدیریت کنند.
یادداشت ۳: علاوه بر مراکز تحقیقاتی، گروهی از اعضای هیئت‌علمی ذی‌ربط با نمایندگی یکی از اساتید شناخته شده در قالب تیم تحقیقاتی مشخص می‌توانند مشترکاً درخواست این فراخوان را ارائه دهند.
حمایت مالی
بنیاد ملی علم ایران بودجه‌ای در قالب حمایت مالی برای مهرسیم انتخاب شده با هدف هدایت و راهبری برنامه جامع، مشروط به تأیید پیشنهاده اصلی در کمیته برنامه‌ریزی نگرش سیستمی، فراهم می‌کند.
یادداشت ۴: بودجه حمایت مالی برای سه سال پیش‌بینی شده است، اما فقط برای سال اول قطعیت دارد، که در سال‌های دوم و سوم بر اساس نتایج موفقیت‌آمیز هر سال به‌روز می‌شود و ممکن است منجر به حمایت مالی در برنامه بلند مدت توسط بنیاد ملی علم ایران شود. در این فراخوان بنیاد به دنبال مرکزی است که بتواند به عنوان یک مرکز پویا برای پیشبرد کلان‌پروژه پژوهش‌های سیستمی در تورم، هدایت تحقیقات مشترک و اطمینان از یکپارچگی مؤثر نتایج حاصل از پروژه‌های متنوع تحت برنامه جامع عمل کند. بنیاد مراکز و اساتیدی که سابقه کار روشنی دارند و تعهد به مشارکت ذینفعان را در سابقه خود دارند را تشویق می کند تا پیشنهاده (مشترک) خود را برای بررسی ارائه کنند.
سقف بودجه مهرسیم ۳۰ درصد هزینه‌های مجموع پروژه‌های WP۱ تا WP۵ می‌باشد.
موارد مهم
۱. فراخوان مدیریت پیشنهاده‌های پروژه‌های برنامه جامع و یکپارچه‌سازی پروژه‌های فرعی:
هدف: طراحی و مدیریت فراخوان‌های پیشنهادی تحت برنامه جامع، امکان انعطاف‌پذیری برای تجزیه پروژه‌ها به پروژه‌های فرعی با اطمینان از یکپارچگی آن‌ها است.
مهرسیم نه تنها فراخوان‌های پیشنهادی را مطابق برنامه جامع مدیریت می‌کند، بلکه شکستن پروژه‌های بزرگ‌تر به پروژه‌های فرعی و زیر پروژه‌های قابل مدیریت را نیز بررسی علمی و تسهیل می‌کند. هدف این رویکرد انعطاف‌پذیر، افزایش یکپارچگی با فعال‌کردن تلاش‌های پژوهشی متمرکزتر در حوزه‌های موضوعی خاص است. مهرسیم از نزدیک با پروژه‌هایی که منجر به کشف فرصت‌هایی برای همکاری، هم‌افزایی و به اشتراک‌گذاری کارآمد داده‌ها در میان پروژه‌های فرعی می شود، همکاری خواهد کرد که در نهایت به درک منسجم و یکپارچه تورم کمک می‌کند. این مسئولیت بر اهمیت سازگاری در مدیریت پروژه برای دستیابی به اهداف کلی برنامه جامع تأکید می‌کند.
۲. برنامه جذب محققان جوان برای زیرپروژه‌ها:
هدف: تشویق اساتید جوان برای مشارکت فعال در برنامه جامع با راه‌اندازی فراخوان برای پروژه‌های فرعی، تقویت تشکیل تیم و همکاری پویا.
مهرسیم اهمیت پرورش نسل بعدی رهبران اقتصادی را تشخیص می‌دهد. این مرکز کارگاه‌های اختصاصی برای محققین جوان از اساتید کشور ترتیب خواهد داد تا ایده‌های پروژه خود را در یک روز رویداد مشخص ارائه کنند. فرآیند ارائه پیشنهاده توسط محققین جوان و انتخاب آن‌ها به سرعت انجام می شود و بستری چابک برای محققین جوان فراهم می کند تا استعدادهای خود را به نمایش بگذارند، تیم‌های بین‌رشته‌ای تشکیل دهند و در برنامه جامع مشارکت کنند. این ابتکار با هدف مهار انرژی و نوآوری محققان نوظهور، غنی‌سازی چشم‌انداز کلی پژوهشی و در عین حال ارتقای جامعیت و مربیگری در جامعه اقتصادی است.
۳. برنامه مربیگری:
هدف: ایجاد فعالیت راهنمایی و هدایت قوی در مهرسیم برای حمایت از اساتید جوان، رهبران پروژه و ذینفعان درگیر در برنامه جامع تورم است.
مهرسیم متعهد به پرورش فرهنگ مربیگری و یادگیری مستمر است. این مرکز یک فعالیت کلیدی راهنمایی و هدایت را ایجاد خواهد کرد که اساتید با تجربه با محققین جوان و رهبران پروژه همکاری کنند. هدف این فعالیت کلیدی ارائه راهنمایی، به‌اشتراک‌گذاری بینش و تسهیل انتقال دانش در حوزه مهار تورم است. مربیان در مهرسیم طراحی پروژه‌های فرعی، تجزیه و تحلیل داده‌ها، و همکاری بین‌رشته‌ای را حمایت خواهند کرد و یک محیط تحقیقاتی مشارکتی و حمایتی را تقویت می‌کنند. مهرسیم از طریق موشکافی‌های منظم، کارگاه‌ها و رویدادهای شبکه‌ای، فرصت‌های مربیگری را ایجاد می‌کند که به پیشرفت و موفقیت حرفه‌ای افراد جوان درگیر در برنامه جامع کمک می‌کند.
۴. قاب تحلیلی
هدف: کاربرد شبکه پیچیده به عنوان مرجع علمی برای حصول اطمینان از درگیر کردن طیف‌های مختلف ذینفعان
چارچوب تحلیلی پیشنهاد شده توسط برنامه جامع به مهرسیم، بهره‌گیری از کاربرد و تحلیل شبکه پیچیده (CNA) است تا مشارکت همه‌جانبه همه ذینفعان را تضمین کند. این رویکرد نه‌تنها ارتباطات پیچیده درون مسئله تورم را به تصویر می‌کشد، بلکه درک جامعی را تضمین می‌کند که دیدگاه‌ها و مشارکت‌های متنوعی از همه ذینفعان درگیر در برنامه جامع را در بر می‌گیرد. مجموعه پروژه‌های برنامه جامع پژوهش‌های سیستمی در تورم از پنج پروژه تشکیل شده است که با عناوین WP۱ تا WP۵ شناخته می‌شوند و مهرسیم متولی اجرای فراخوان‌ها برای این پنج پروژه و تعیین مجریان برای حمایت مالی توسط بنیاد علم ایران است. زمان اجرای این پنج پروژه حداکثر ۱۶ ماه برآورد می‌شود.
