به گزارش ایران اکونومیست، چهارشنبه آخرسال، رویدادی پر جنب و جوش و از نظر اجتماعی مهم در ایران، اغلب به عنوان بستری برای استقبال از سال جدید عمل م کند. با این حال، این شب، چالش‌ها و آسیب های منحصر به فردی به ویژه در استفاده از مواد منفجره خطرناک و غیرمجاز را به همراه دارد. در پرداختن به علل بروز رفتارهای پرخطر و آسیب زا در این شب، توجه به نظریه‌ها و مفاهیم مختلف روانشناختی بسیار مهم است که روشن می سازد چرا افراد چنین رفتارهای پرخطری را انجام می‌دهند.
یکی از جنبه های کلیدی که باید بررسی شود، مفهوم احساس طلبی است، که به تمایل افراد به جست‌وجوی تجربیات بدیع و هیجان انگیز، حتی اگر خطراتی داشته باشد، اشاره دارد. در چهارشنبه آخر سال، استفاده از مواد منفجره و ترقه ممکن است به عنوان راهی برای ارضای نیاز افراد به هیجان و تحریک تلقی شود.
علاوه بر این، عوامل اجتماعی و فرهنگی نیز باید در نظر گرفته شود. چهارشنبه آخر سال یک رویداد اجتماعی به منظور آماده شدن برای سال جدید است و استفاده از مواد منفجره و ترقه در طول این رویداد ممکن است با برخی هنجارهای فرهنگی نادرست و فشار همسالان مرتبط باشد، به طوری که فرد احساس می کند مجبور به شرکت برای هماهنگی یا مطابقت با انتظارات جامعه است.
علاوه بر این، نقش درک ریسک و رفتار ریسک پذیر باید در درک اینکه چرا افراد درگیر چنین فعالیت های خطرناکی هستند، بررسی شود. عواملی مانند مزایای درک شده، تأثیرات اجتماعی و برانگیختگی عاطفی همگی می توانند در تصمیم گیری افراد برای مشارکت در رفتارهایی که خطرات قابل توجهی را به همراه دارند، کمک کنند.
ضروری است که با حساسیت و همدلی به تحلیل این رفتارها نزدیک شویم و بدانیم که افرادی که درگیر رفتارهای پرخطر هستند ممکن است با طیفی از مسائل روانشناختی اساسی مانند تکانشگری، پریشانی عاطفی یا فقدان مکانیسم های مقابله ای دست و پنجه نرم کنند.
از بین مولفه های تاثیرگذار، فشار همسالان، ناشی از تمایل به تناسب یا کسب تایید اجتماعی، می تواند به طور قابل توجهی جوانان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار دهد تا در رفتارهای مخاطره آمیزی که امنیت آنها و دیگران را به خطر می اندازد، شرکت کنند. این تحلیل روانشناختی به تأثیر فشار همسالان بر درگیر شدن در رفتارهای مخاطره آمیز، به ویژه استفاده از مواد منفجره خطرناک و غیرمجاز در این شب دارد و این مطالعه با بررسی مکانیسم‌های روانشناختی در پس نفوذ همسالان، هنجارهای اجتماعی و تمایلات ریسک‌پذیری، بینشی را برای درک و پرداختن به چنین رفتارها و ترویج یک تجربه فرهنگی ایمن و مسئولانه ارائه می دهد.
مکانیسم های روانی فشار همسالان
فشار همسالان از طریق مکانیسم‌های روانشناختی مختلفی از جمله نظریه هویت اجتماعی، انطباق و نفوذ اطلاعاتی عمل می‌کند. افراد ممکن است برای پایبندی به هنجارهای گروهی، ارتقای موقعیت اجتماعی خود یا کاهش احساس تنهایی یا ناامنی، در برابر فشار همسالان تسلیم شوند. علاوه بر این، ترس از دست دادن (FOMO) و میل به ارضای فوری میتواند تأثیر فشار همسالان را بر فرآیندهای تصمیم‌گیری تشدید کند و باعث شود افراد بدون در نظر گرفتن عواقب کار خود، در رفتارهای پرخطر و آسیب زا شرکت کنند.
تمایلات ریسک پذیر و تکانشگری
افرادی که تمایلات ذاتی ریسک یا تکانشگری بالایی دارند ممکن است در رویدادهایی مانند چهارشنبه آخرسال، بیشتر مستعد تأثیر فشار همسالان باشند. ماهیت هیجان انگیز این افراد، همراه با تقویت اجتماعی ارائه شده توسط همسالان، می تواند ترکیبی قوی ایجاد کند که احتمال درگیر شدن در رفتارهای خطرناک چون استفاده از مواد منفجره را افزایش می دهد. علاوه بر این، شکست ناپذیری درک شده که اغلب با جوانی مرتبط است، میتواند رفتارهای ریسک‌پذیر را در این زمینه تقویت کند.
هنجارهای اجتماعی و تأثیرات فرهنگی
هنجارهای اجتماعی و تأثیرات فرهنگی نقش اساسی در تداوم پذیرش رفتارهای پرخطر در چهارشنبه آخر سال دارند. عادی سازی استفاده از مواد منفجره و آتش بازی های خطرناک به عنوان بخشی از رفتارها، همراه با حضور گروه های همسالان که چنین فعالیت هایی را تایید می‌کنند، میتواند محیط قدرتمندی ایجاد کند که مشارکت در رفتارهای پرخطر، بدون در نظر گرفتن اقدامات احتیاطی و رفتارهای بی ملاحظه را ترغیب کند.
افراد مختلف به ویژه نوجوانان ممکن است با سطوح بالایی از فشار همسالان برای انجام رفتارهای مخاطره آمیز مانند استفاده از مواد منفجره و مواد قابل اشتعال در این رویداد مواجه شوند. این فشار میتواند ناشی از میل به تناسب، پذیرش، یا جستجوی هیجان و تجربه‌های هیجان‌انگیز باشد.
راه‌حل ها
مهم است که بدانیم انگیزه‌های پشت رفتارهای مخاطره آمیز در چهارشنبه آخر سال چند وجهی و پیچیده است که منعکس کننده ترکیبی از تأثیرات روانی، اجتماعی و فرهنگی است. با درک این عوامل زمینه‌ای، سیاست‌گذاران و رهبران جامعه می‌توانند مداخلات هدفمندی را با هدف ترویج جشن‌های ایمن‌تر و در عین حال احترام به اهمیت فرهنگی جشنواره توسعه دهند.
برای مقابله با خطرات مرتبط با چنین رفتارهایی در چهارشنبه آخر سال، اجرای یک رویکرد چند وجهی که آموزش، افزایش آگاهی و ابتکارات مشارکت جامعه را ترکیب می‌کند، حیاتی است.
ارائه آموزش جامع در مورد خطرات احتمالی استفاده از مواد منفجره و محترقه و همچنین ارائه راه های جایگزین و ایمن تر برای جشن گرفتن در این شب، می تواند به کاهش احتمال وقوع حوادث یا آسیب کمک کند.
علاوه بر این، پرورش فرهنگ مسئولیت پذیری و ذهن آگاهی در میان شرکت کنندگان از طریق مداخلات و کمپین های هدفمند، می تواند افراد را تشویق کند تا عواقب اقدامات خود را در نظر بگیرند و انتخاب های آگاهانه داشته باشند. مشارکت دادن سیاست گذاران، متخصصان بهداشت روان و مقامات محلی در ترویج رفتارهای ایمن و مسئولانه در چهارشنبه آخر سال کلید تضمین رفاه و ایمنی در جامعه است.
از سویی با درک مکانیسم‌های روانشناختی در پس نفوذ همسالان، تمایلات ریسک‌پذیری و تأثیرات فرهنگی، ذینفعان می‌توانند مداخلات هدفمندی را در این شب، برای کاهش شیوع رفتارهای مخاطره‌آمیز و ترویج یک محیط امن اجرا کنند.
از طریق کمپین‌های آگاه‌سازی، ابتکارات آموزشی و مشارکت اجتماعی، می‌توان فرهنگ مسئولیت‌پذیری و تصمیم‌گیری آگاهانه را در رویدادهای اجتماعی مانند چهارشنبه آخرسال پرورش داد.
همچنین بایستی به نقش خانواده نیز در ترویج برخی از باورها اشاره داشت، والدین نقش مهمی در شکل دادن به نگرش و رفتار فرزندان خود نسبت به چنین خطراتی دارند. یک رابطه حمایتی و ارتباطی والد-کودک می تواند به نوجوانان کمک کند تا در برابر فشار همسالان انعطاف پذیری داشته باشند و تصمیمات آگاهانه بگیرند. مشارکت والدین، راهنمایی و تعیین مرزهای واضح می تواند تأثیر فشار همسالان را کاهش دهد.
علاوه بر این، زمینه اجتماعی که نوجوانان در آن فشار همسالان و رفتارهای مخاطره آمیز را هدایت می کنند، قابل توجه است. هنجارهای فرهنگی، نفوذ رسانه ها و انتظارات جامعه می توانند رفتارهای مخاطره آمیز را تقویت کنند یا تصمیم گیری مسئولانه را ارتقاء دهند و باید تاکید داشت که ساختارهای اجتماعی که گفت وگوی باز، آموزش پیشگیری از خطرات و اجرای مقررات ایمنی را تشویق می‌کنند، می‌توانند به کاهش حوادث رفتارهای خطرناک در چهارشنبه آخرسال کمک کنند.
