سقوط مجدد نمره آزادی اقتصادی ایران در جهان

تازه‌ترین گزارش بنیاد هریتیج از "شاخص آزادی اقتصادی ۲۰۲۴" نشان می‌­دهد که ایران در میان ۱۷۶ کشور رتبه بندی شده در این شاخص رتبه ۱۶۹ را به دست آورده است، که آن را درمیان ۱۰ کشور با "کمترین آزادی اقتصادی" قرار می‌­دهد.

براساس این گزارش، "شاخص آزادی اقتصادی ایران" با یک امتیاز کاهش نسبت به سال گذشته به ۴۱.۲ (از ۱۰۰) رسیده است، به‌­طوری که به امتیاز کشورهایی، چون جمهوری آفریقای مرکزی و اریتره نزدیک است. کره شمالی با شاخص ۲.۹ غیرآزادترین اقتصاد جهان معرفی شده است.

سنگاپور جایگاه خود را به عنوان آزادترین اقتصاد جهان حفظ کرده و سطح بالایی از تاب آوری اقتصادی را نشان داده است. سوئیس دومین اقتصاد آزاد جهان است، پس از آن ایرلند قرار دارد. تایوان به رتبه چهارم صعود کرده است؛ این بالاترین رتبه‌­ای که این کشور تاکنون در شاخص آزادی اقتصادی به‌دست آورده است. با این وجود، نیوزلند و استرالیا با افت رتبه مواجه شده‌اند و استرالیا دیگر در بین ۱۰ کشور با آزادترین اقتصاد‌ها نیست.

لوکزامبورگ، نیوزلند، دانمارک، استونی، سوئد و نروژ به ترتیب رتبه‌های پنجم تا دهم را در آزادی اقتصادی کسب کرده‌­اند.

یکی از نکات این گزارش ادامه کاهش در شاخص آزادی اقتصادی ایالات متحده است، به‌­طوری که شاخص آن به ۷۰.۱ کاهش یافته است که پایین‌ترین سطح در تاریخ ۳۰ ساله این شاخص محسوب می‌­شود. ایالات متحده اکنون بیست و پنجمین اقتصاد آزاد جهان است. هریتیج عامل اصلی فرسایش آزادی اقتصادی آمریکا را مخارج بیش از حد دولت معرفی می‌کند که منجر به افزایش بار کسری و بدهی شده است.

شاخص آزادی اقتصادی ۲۰۲۴ هریتیج که سیاست­‌ها و شرایط اقتصادی ۱۸۴ کشور جهان را از اول ژوئیه ۲۰۲۲ تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۳ بررسی کرده است نشان می‌­دهد که اقتصاد جهان درکل "عمدتا غیرآزاد" است. میانگین جهانی آزادی اقتصادی نسبت به ۵۹.۳ در سال گذشته بیشتر کاهش یافته و به ۵۸.۶ رسیده است، که کم‌ترین میزان از ۲۰۰۱ محسوب می­‌شود.

مطالعات هریتیج نشان می‌دهد که "سلامت مالی" به طور قابل توجهی در جهان بدتر شده است. افزایش کسری بودجه و افزایش بودجه عمومی در بسیاری از کشور‌ها رشد بهره وری را تضعیف کرده است که در نهایت منجر به کند شدن رشد اقتصادی می‌شود.

باوجود کاهش قابل توجه در آزادی اقتصادی جهانی، از منظر هریتیج همچنان "ارتباط روشنی میان بهبود آزادی اقتصادی و بهبود پویای اقتصادی و رفاه کلی وجود دارد". صرف نظر از سطح توسعه‌­ای که کشور‌ها در آن قرار دارند، می‌­توانند با اجرای سیاست‌­هایی که مالیات را کاهش می­‌دهد، محیط نظارتی را منطقی می­‌کند، اقتصاد را برای رقابت بیشتر باز کرده و با فساد مبارزه می­‌کند، رشد اقتصادی خود را ارتقا دهند و در آزادی اقتصادی پیشرفت کنند.

استاندارد زندگی، که با درآمد سرانه اندازه گیری می‌­شود، در کشور‌های با آزادی اقتصادی بالاتر بسیار بیشتر است. کشور‌هایی که به عنوان اقتصاد‌های "آزاد"، "عمدتا آزاد" یا "نسبتا آزاد" در شاخص آزادی اقتصادی ۲۰۲۴ شناخته شده‌اند، درآمدی ایجاد می‌کنند که دوبرابر میانگین سایر کشور‌ها و بیش از سه برابر بالاتر از درآمد مردم در کشور‌هایی است که اقتصاد‌های "سرکوب شده" دارند.

نتایج گزارش هریتیج نشان می‌­دهد که اقتصاد آزادی به‌طور معناداری با رفاه کل در کشور‌ها وابسته است، که عواملی، چون سلامت، تحصیل، محیط زیست، نوآوری، پیشرفت اجتماعی و حکومت دموکراتیک را شامل می‌شود.

سقوط نمره ایران در شاخص آزادی اقتصادی

نگاهی به رتبه بندی آزادی اقتصادی ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که تنها ۴ کشور عدد شاخصی معادل ۸۰ یا بالاتر داشته‌اند و به عنوان کشور‌هایی با اقتصاد "آزاد" شناخته می‌­شوند. ۲۲ کشور نیز با عدد شاخص بین ۷۰ تا ۷۹.۹ به عنوان کشور‌هایی "عمدتا آزاد" شناخته شده‌اند. این درحالی است که ۵۵ کشور با عدد شاخص ۶۰ تا ۶۹.۹ در میان اقتصاد‌های "نسبتا آزاد" قرار گرفته‌اند. از این­رو، در مجموع ۸۱ کشور، یا کمتر از نیمی از ۱۷۶ کشور رتبه بندی شده در شاخص ۲۰۲۴، دارای محیط­‌های نهادی هستند که در آن افراد و شرکت‌­های خصوصی از حداقل درجه متوسطی از آزادی اقتصادی در راستای توسعه اقتصادی و رفاه بیشتر برخوردار هستند.

از سوی دیگر، بیش از ۵۰ درصد از کشور‌هایی که در این شاخص رتبه بندی شده‌­اند امتیازاتی کمتر از ۶۰ دارند، که ۶۲ کشور به عنوان "عمدتا غیرآزاد" در نظر گرفته شده‌اند (نمرات ۵۰ تا ۵۹) و ۳۳ کشور از جمله چین و ایران در رده کشور‌هایی با اقتصاد "سرکوب شده" هستند.