اکوسیستم استارتاپی با چالش‌های مالی جدی مواجه است که ورود استارتاپ ها به بورس می‌تواند راهی برای حل آنها باشد. اما این مسیر نیز مشکلات خاص خود را دارد.
ورود استارتاپ ها به بورس با توجه به چالش‌های مالی آنها و موانعی که برای جذب سرمایه دارند، مسأله مهمی محسوب می‌شود اما در سال‌های اخیر در اثر نبود ارزشگذاری دقیق استارتاپ‌ها و سهم اندک آنها در اقتصاد، به تعویق افتاده است.
در این میان، حضور اکوسیستم استارتاپی در بازار سرمایه نیز لزوما در کوتاه‌مدت به تامین مالی آنها کمک نمی‌کند اما حالا استارتاپ‌ها و ایده‌های خلاق خطرپذیر، این فرصت را یافته‌اند که با فروش سهام، گام‌های نخست را برای جذب سرمایه و پیشبرد ایده‌های خود بردارند. در این مسیر، از یک سو مشخص نیست ورود سهام‌داران جدید چه تأثیری بر روند استارتاپ‌ها می‌گذارد و از سوی دیگر، آنها نیازمند سرمایه جدید هستند. در چنین شرایطی، نمی‌توان از این نگرانی غافل شد که ورود سرمایه‌داران جدید با نگاه‌های غیرتخصصی و صرفاً بازاری، می‌تواند مسیر استارتاپ‌ها را منحرف کند. در نتیجه برخی معتقدند تدوین و تصویب شروطی لازم برای سرمایه‌گذاری و واگذاری سهام استارتاپ‌ها به اشخاص تدوین شود. این اتفاق شاید به صورت ذهنی و رویایی تلقی شود اما برای ورود استارتاپ ها به بورس و تأمین آینده آنها در مسیری درست، شاید ضروری باشد
وضعیت ورود استارتاپ ها به بورس در جهان چگونه است؟
بورس در سطح جهان میزبان بزرگترین استارتاپ‌های دنیا است. سایت companisto نگاهی انداخته به وضعیت ورود استارتاپ ها به بورس در جهان.
تریواگو
Trivago پلتفرمی برای جستجو و مقایسه هتل‌ها است. این موتور جستجو، قیمت بیش از یک میلیون هتل در سراسر جهان را جمع‌آوری و مقایسه می‌کند. تریواگو در سال 2005 تأسیس شد و عرضه اولیه خود را در دسامبر 2016 انجام داد. این استارتاپ، چهار سال قبل توسط Expedia، موتور جستجوی مسافرتی ایالات متحده خریداری شده بود، به همین دلیل نه در بورس فرانکفورت، که در بورس فناوری ایالات متحده عرضه شد.
در طول اولین حضور در بازار سرمایه، سهام تریواگو به قیمت 11 دلار معامله شد و این شرکت توانست 287 میلیون دلار درآمد کسب کند. پس از کسر کمیسیون و کارمزد بانک‌هایی که IPO را انجام دادند، ۲۱۲ میلیون دلار درآمد خالص باقی ماند. حتی امروز نیز تریواگو به عملکرد خوب خود در مبادلات فناوری ایالات متحده ادامه می‌دهد. ارزش این سهم در حال حاضر 14.40 دلار است که 3 دلار بالاتر از قیمت اصلی است.
هلوفِرش
Hellofresh یک سرویس تحویل غذا است که جعبه‌های آشپزی را با تمام مواد لازم برای پخت یک دستور غذا به خانه مشتریان خود تحویل می‌دهد. استارتاپ اینترنتی راکت-راکت (Rocket – Rocket ) که دارای 47.6 درصد از سهام هلوفِرش است، در تاریخ 2 نوامبر 2017 پس از لغو اولین IPO در سال 2015، به بازار بورس فرانکفورت جهش کرد.
سهام Hellofresh در نهایت با قیمت 10.25 یورو به فروش رفت. این باعث شد ارزش استارتاپ حدود 1.7 میلیارد یورو باشد. البته هلوفِرش همچنان کسری بودجه دارد اما به کسب سرمایه برای توسعه امیدوار است.
قهرمان تحویل
خدمات تحویل غذای Delivery Hero، در بورس آلمان فهرست شده است. عرضه اولیه اولیه استارتاپی که در سال 2011 تأسیس شد، با نوسانات زیادی همراه بود. قیمت انتشار 25.50 یورو به ازای هر سهم بود و در چند روز اول قیمت سهم به طور قابل توجهی حول این ارزش نوسان داشت. از آن زمان، قیمت سهم توانسته است در بیشتر موارد بالاتر از قیمت انتشار باقی بماند و در حال حاضر حدود 30 یورو به ازای هر سهم فهرست شده است.
Delivery Hero با حجم 996 میلیون یورو بزرگترین عرضه اولیه سهام در سال را انجام داد. اما این استارتاپ نیز همچنان کسری بودجه دارد و به مسیر خود برای کسب سرمایه ادامه می‌دهد.
پیدا است که ورود استارتاپ ها به بورس حتی در سطح جهانی، لزوما به حل چالش‌های مالی آنها در کوتاه‌مدت منجر نمی‌شود. از آن سو، بازار سرمایه در ایران چالش‌های خاص خود را نیز دارد. در چنین شرایطی آیا، عرضه استارتاپ‌ها به بورس می‌تواند راه‌حلی کارگشا برای تامین مالی آنها باشد؟ رحمان رحیمی، کارشناس بازار سرمایه، در این باره به «تجارت‌نیوز» گفت: «استارتاپ‌های ایرانی از نظر حجم و اندازه قابل مقایسه با همتایان خارجی خود نیستند و سهم اندکی از اقتصاد کشور را به خود اختصاص داده‌اند. فروش سهام تپسی به عنوان استارتاپ بزرگی که در بورس هم ارائه شده، این حجم اندک را نشان می‌دهد.»
او افزود: «بازار سرمایه نیز به طور کلی حال خوشی ندارد و استقبال چندانی از آن نمی‌شود. اکنون، نقدینگی کافی در بازار موجود نیست. البته نقدینگی در کشور رشد دارد اما پول‌ها به سمت بورس حرکت نمی‌کند. در این موقعیت، عرضه جدید محل بحث است.»
لزوم اعتمادسازی برای حضور استارتاپ‌ها در بازار سرمایه
رحیمی در ادامه درباره اعتمادسازی در مورد حضور استارتاپ‌ها در بورس بیان کرد: «عرضه استارتاپ‌ها به بورس باید بر حسب اعتماد صورت بگیرد چون ارزشگذاری آنها شفاف نیست. مردم اگر به استارتاپ‌ها اعتماد داشته باشند، در بورس با هرگونه ارزشگذاری به سمت آنها می‌آیند.»
او افزود: «البته اکوسیستم استارتاپی با قوانین عجیبی مواجهه است که در هر لحظه می‌تواند آنها را دچار بحران و فعالیت استارتاپ ها را محدود کند؛ این اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی، ورود استارتاپ ها به بورس و ارزشگذاری آنها را دچار مشکل می‌کند.»
نگرانی استارتاپ ها از مالیاتستانی دولت
این کارشناس بورس درباره نگرانی استارتاپ‌ها در مورد افزایش مالیاتستانی با دستورالعمل جدید ارزشگذاری آنها توضیح داد: «دولت ثابت کرده است که پایبند به بسیاری از مسائل مربوط به استارتاپ‌ها نیست. بخش‌های دولتی هر زمان بخواهند اینترنت را قطع می‌کنند و اصلاً بورس و استارتاپ برای آنها مسأله نیست.»
رحیمی افزود: «متأسفانه مردم به سیستم مالیاتستانی اعتماد ندارند و معتقدند مالیاتی که از آنها اخذ می‌شود یا به ناحق است یا درست هزینه نمی‌شود. باید روی فرهنگ مالیات کار شود که مردم حس نکنند پول زور از آنها گرفته می‌شود. دولت باید در جامعه اعتمادسازی کند که این مالیات برای مردم هزینه می‌شود.»
ورود استارتاپ ها به بورس اجتناب‌ناپذیر است
او تاکید کرد: «صرف نظر از همه این چالش‌ها، مشکل این است که دولت خود را موظف به حمایت از اکوسیستم استارتاپی نمی‌داند. در حالی که ورود استارتاپ‌ها به بورس مسیری است که ناگزیر باید طی شود. نمونه‌های خارجی مانند اوبر در آمریکا، موفقیت‌های قابل قبولی را در بورس کسب کرده‌اند و درآمد آنها شاید از درآمد برخی کشور‌ها هم بیشتر باشد. استارتاپ های ایرانی فاصله زیادی از رسیدن به آن نقطه دارند اما باید گام‌های نخست را برداشت.»
رحیمی درباره نگرانی سرمایه‌گذاران برای حضور در عرضه استارتاپ‌ها گفت: «در سطح بین‌المللی آمارها نشان می‌دهد که درصد کمی از استارتاپ‌ها به موفقیت می‌رسند و بسیاری از آنها در مراحل اولیه با شکست مواجه می‌شوند. سرمایه‌گذاران ممکن است به دلیل همین نگرانی روی چنین تیم‌های سرمایه‌گذاری نکنند. بر همین اساس، پیش از ورود استارتاپ ها به بورس باید ارزشگذاری آنها مشخص باشد تا صاحبان منابع مالی انگیزه بیشتری برای خرید سهام داشته باشند.»
