محدودیت‌های روز افزون اینترنت در ایران، در کنار نگرانی از قطع آن، همواره کاربرانی را که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم برای دریافت خدمات لازم یا درآمدزایی به اینترنت وابسته هستند، دچار نگرانی از بابت آینده می‌کند. اما مشخص نیست مسئولیت زیان مالی سنگینی که محدودیت‌های اینترنتی و قطعی‌های موقتی یا در مقاطع حساس قطع کامل آن، به کسب و کارها و افراد وارد می‌کند، بر عهده کیست؟
انواع زیان‌های ناشی از قطعی اینترنت
قطع شدن اینترنت و محدودیت‌های این حوزه، فقط کسب و کار‌های اینترنتی و آنلاین شاپ‌های بزرگ و کوچک را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد. این زیان به شغل‌های وابسته به این خدمات نیز وارد می‌شود و جمعیت بیشتری را متأثر می‌کند.
اینترنت امروزه صرفاً متعلق به کسانیکه با آن تجارت می‌کنند، نیست. نفوذ این شبکه در ارائه خدمات دولتی به حدی رسیده که نهاد دولت را نیز وابسته به خود کرده است. در نتیجه، چالش‌های اینترنتی یا قطعی سراسری به دلایل گوناگون، از خواست سیاسی داخلی تا اخلال خارجی، می‌تواند زیان مالی قابل توجهی را نصیب دولت کند و شهروندان را نیز به دردسر بیاندازد.
در نتیجه، زیان حاصل از محدودیت یا قطع اینترنت از یک سو گریبان آنلاین شاپ‌ها و حدود 10 میلیون کاربر ایرانی را که از طریق شبکه‌های اجتماعی از جمله اینستاگرام کسب درآمد می‌کنند، می‌گیرد. از سوی دیگر امور جاری کشور را مختل می‌کند. البته در مواردی اختلال‌های اینترنتی منحصر به بخش بین‌الملل است که همین مورد نیز هم ارتباطات شهروندان را با چالش مواجه می‌کند، هم روابط جهانی کشور را مختل می‌کند و هم برای کسب و کارها زیان اقتصادی در پی دارد.
زیان‌های مقطعی به کاربران
با شروع مباحث مربوط به طرح صیانت، محاسبه‌هایی درباره زیان کاربران توسط پژوهشگاه‌های مختلف انجام شد که بازخوانی آنها به فهم بیشتر موضوع کمک می‌کند. در یکی از این گزارش‌ها آمده بود که با اجراس طرح صیانت و محدودیت بیشتر برای شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار، یک میلیون شغل با خطر حذف مواجه می‌شوند.
چنین مسأله‌ای بدون شک تبعات اجتماعی و اقتصادی شدیدی به دنبال دارد و زیان ناشی از آن در کنار هزینه‌ای که در اثر بیکاری این افراد بر گردن دولت می‌افتد، قابل محاسبه نیست. آرمان ملی سال گذشته در گزارشی درباره زیان روزانه از قطعی اینترنت به عددی نزدیک به 3 هزار میلیارد اشاره کرد. این رسانه در گزارشی به تاریخ مهر1401، نوشت: « معاونت پژوهشی سازمان امور مالیاتی ضریب نفوذ اینترنت را در ایران ۱۱۲ درصد و تعداد کاربران آن را ۹۴ میلیون نفر اعلام کرد. این معاونت همچنین افزود که بیش از یک میلیون صفحه فارسی از طریق اینستاگرام کسب درآمد حداقلی دارند. بررسی این گزارش حاکی از آن است که ارزش کل گردش مالی تجارت الکترونیکی در ایران در سال ۹۹ نزدیک به ۱۱۰۰ هزار میلیارد تومان بود. حال اگر این رقم را در ۳۶۵ روز سال تقسیم کنیم، نشان می‌دهد که قطعی اینترنت در ایران روزانه حدود سه هزار میلیارد تومان به کسب‌وکار‌های ایران آسیب وارد می‌کند. البته اگر تورم سه سال اخیر را در این محاسبات بگنجانیم، طبیعتاً این رقم بیش از این هم می‌شود. اما برای رسمی ماندن گزارش فعلاً چاره‌ای جز اتکا به این داده‌ها نیست. همچنین پادرو بازار سالانه اینستاگرام را ۴۰ هزار میلیارد تومان اعلام کرد. طبق این آمار فقط فروشگاه‌های اینستاگرامی روزانه حدود ۱۱۰ میلیارد تومان به تبع قطع اینترنت و فیلترینگ اینستاگرام زیان می‌دهند.»
ارقام ضرر و زیان ناشی از قطع اینترنت در مقطع کنونی می‌تواند از این ارقام هم بالاتر باشد.
جایگاه ایران در قطعی اینترنت جهانی
ایران به تنهایی یک دهم از سهم کل زیان جهان از قطعی‌های اینترنت را به خود اختصاص داده است. روزنامه مناقصه در دی ماه 1402، در اینباره نوشته است: «گزارش جدیدی نشان می‌دهد که قطع اینترنت از سوی دولت‌ها در سال گذشته برای اقتصاد جهان بیش از ۹میلیارد دلار هزینه داشته است و بیش از یک‌دهم یا ۹۲۰ میلیون دلار آن سهم کشور ماست. براساس این گزارش بیش از ۲۵ کشور جهان در سال گذشته یک اختلال گسترده اینترنت را به دستور دولت خود تجربه کرده‌اند. به گزارش پیوست، تحقیقاتی از Top10VPN می‌گوید سال گذشته ۲۵ کشور بیش از ۱۹۶ مرتبه اینترنت خود را به دستور دولت دچار اختلال گسترده کردند. طبق این گزارش ایران در سالی که گذشت ۱۲ هزار و ۶۲۴ ساعت محدودیت دسترسی به شبکه اجتماعی و ۵۱۶ ساعت قطع دسترسی به اینترنت را تجربه کرده که ۹۲۰٫۳ میلیارد دلار به اقتصاد کشور زیان وارد کرده است. با این حال مجموع هزینه قطع اینترنت در سال ۲۰۲۳ به نسبت سال ۲۰۲۲ تا ۶۷ درصد کمتر شده است، اما رشد ۴۵ درصدی را به نسبت سال ۲۰۲۱ شاهد بودیم. طول این قطعی‌ها ۱۸ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۲ و ۷۱. ۵ درصد هم بیشتر از سال ۲۰۲۱ بود. »
