ظاهرا ریسک‌های اثرگذار بر بورس از متغیری به متغیری دیگردر حال مهاجرت است. بازار سهام درحالی‌که خود را برای انتشار گزارش عملکرد ۹ماهه شرکت‌ها آماده کرده بود، روز گذشته با انتشار یک دستورالعمل جدید، سرخ‌پوش شد. بر اساس بخشنامه وزارت نفت، فرمول نرخ بنزین در شرکت‌های پالایشی تغییر خواهد کرد. این شوک نوظهور کافی بود تا شاخص‌های سهامی افت ارتفاع را به ثبت برسانند. به این ترتیب با وجود رفتارمحتاطانه سهامداران، رکورد دوماهه خروج پول حقیقی شکسته شد.
وضعیت بازار سهام به گونه‌ای است که هرچه جلوتر می‌رویم بیش از قبل، جذابیت دادوستدهای سهامی رنگ می‌بازد. روند نزولی بورس تهران ادامه دارد و خروج پول حقیقی در این روزها بیش از همیشه خودنمایی می‌کند. در ابتدای سال که گمانه‌زنی‌ها از شاخص 3میلیون واحدی حکایت می‌کرد، کمتر کسی تصور می‌کرد شاخص این‌چنین راحت تا 2.1میلیون واحد عقب‌نشینی کند. پیش‌بینی روند آتی سهام به‌شدت سخت شده و این موضوع از دو ناحیه ناشی می‌شود. علاوه بر ریسک‌های فرامرزی که التهاب خروج پول را تشدید کرده است، پیشروی بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به دنبال سیاستگذاری‌های غافلگیر‌کننده شرایطی را در بورس رقم زده که بر تردیدهای معاملاتی می‌افزاید.
کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که عدم قطعیت در خصوص برخی از مصوبات و دستورالعمل‌ها می‌تواند ارقام بزرگی از بازار را خارج کند. روز گذشته نیز از میانه‌های ساعات معاملات، بازار با یک خبر شوکه‌کننده مواجه شد تا این عامل ورق بورس را برگرداند و اذهان سهامداران متوجه ابهامات جدید نسبت به سود برخی شرکت‌ها شود. دیروز خبر جدیدی پیرامون دستورالعمل جدید پالایشی‌ها منتشر شد که واکنش منفی را از سوی کارشناسان و سهامداران به همراه داشت.
واکنش قرمز به یک خبر
بر اساس اخبار منتشر‌شده، فرمول نرخ بنزین در شرکت‌های پالایشی تغییر خواهد کرد. بر اساس این دستورالعمل جنجالی، بورس در روز گذشته پرچم سرخ را بالا برد. براساس نامه وزرات نفت، نرخ بنزین مورد استفاده پالایشی‌ها که بر اساس فوب سنگاپور محاسبه می‌شد، اکنون با تغییرات مهمی مواجه شده و ملاک محاسبه، نرخ بنزین فوب خلیج فارس شده است. این خبر در حالی بازار را ملتهب کرد که در حال حاضر همه بازارها با تنش‌های گوناگون به‌ویژه ریسک‌های غیراقتصادی و فرامرزی مواجه هستند. به همین دلیل به نظر می‌رسد بورس با وجود این مسائل کار سختی را در پیش دارد. حال با توجه به این مهم این پرسش مطرح می‌شود که بازار سهام با چه محرکی می‌تواند از مهلکه ریزش، جان سالم به در ببرد؟
یکی از موضوعاتی که در هفته‌های اخیر نقل محافل بورسی‌ها بوده، پیامد انتشار اخبار 9ماهه و امکان جذب نقدینگی در بورس است. اما خبر دیروز اماواگرهای بسیاری در بازار به وجود آورد. بنابراین به نظر می‌رسد عملکرد 9ماهه شرکت‌ها نتواند مبتنی‌بر بازگشت رونق محسوب شود. به گفته کارشناسان، دخالت سیاستگذار در بورس و مورد هدف قرار دادن سود شرکت‌های بورسی شرایط را برای خروج پول بیشتر فراهم می‌کند. همان‌طور که مشاهده کردیم نخستین روز معاملاتی هفته، روز عجیبی را برای بورس رقم زد و این بازار که در روزهای قبل در مدار نزولی حرکت می‌کرد باز هم ریخت. همزمان با بالاگرفتن تنش‌های عمدتا بین‌المللی در هفته‌های اخیر، همه بازارهای سرمایه‌گذاری وارد فاز جدیدی از تحولات شدند و غیر‌قابل پیش‌بینی‌تر از قبل به کار خود ادامه می‌دهند.
تداوم خروج پول
روز شنبه خروج پول سهامداران حقیقی که این روزها به یکی از پرتکرار ترین اتفاقات بورسی مبدل شده است، به میزان 894میلیارد تومان رسید که در 60 روز معاملاتی اخیر بی‌سابقه بود تا به این ترتیب رکورد دوماهه خروج پول سهامداران خرد شکسته شود. اما ارزش معاملات خرد (سهام و حق تقدم در بورس و فرابورس) با تغییراتی همراه بود. بررسی این سنجه آماری حاکی از این است که ارزش معاملات خرد به میزان 5523میلیارد تومان رسیده که نسبت به روز چهارشنبه افزایش 30درصدی را نشان می‌دهد. در پی انتشار خبر تغییر نرخ بنزین مورد استفاده پالایشی‌ها، حال باید دید بازار تا چه زمانی در برابر آن تسلیم خواهد شد.
در همین رابطه حسن رضایی‌پور، کارشناس بازار سرمایه، با اشاره به مهم‌ترین عامل روند نزولی بورس در روز گذشته، گفت: یکی از معضلات بورس، تاریخ انقضای نامشخص دستورالعمل‌هاست. در واقع سرمایه‌گذاران نمی‌دانند مصوبات تا چه زمانی می‌توانند دوام آورند. این امر سبب شده بورس به بازاری پرریسک تبدیل شود. طبیعتا در چنین شرایطی پول به بورس وارد نخواهد شد. این دسته از اخبار اگرچه کلیه شرکت‌ها را در بر نمی‌گیرد اما باعث هراس سرمایه‌گذاران خواهد شد.
ریسک‌های ناتمام
بر اساس گفته‌های کارشناسان، مصوبه جدید باعث می‌شود «کرک اسپرد بنزین» با فرمول جدید به میزان 40 الی 50درصد نسبت به مصوبه سالیان قبل افت داشته باشد و نمادهای گروه پالایشی با فشار فروش مضاعف مواجه شوند. این موضوع حتی منجر به بورس‌هراسی در کلیت بازار نیز خواهد شد. افزون بر آن، با توجه به اینکه در بازارهای رقیب شاهد تحرکات جدی هستیم، ورود پول به تالار شیشه‌ای به حداقل خواهد رسید، کما اینکه زمزمه کسری بودجه دولت نیز به گوش می‌رسد. از این‌رو حتی بعید نیست دستورالعمل‌های دیگری نیز در راه باشند؛ مصوبه‌هایی که سودسازی بورس را متاثر می‌سازند. اکنون بازار سهام به غیر از محرک دلار، عاری از هرگونه عامل موثر برای رشد است. اتفاق روز قبل نیز نشان می‌دهد بازار سهام تا چه میزان ناشی از سیاستگذاری‌ها می‌تواند تغییر مسیر دهد.
بازار سهام از اواسط هفته گذشته در سیر نزولی حرکت کرد و حتی ارزش معاملات خرد بورس و فرابورس به کف 4هزار میلیارد تومان هم رسید. حال با این اتفاقات نباید انتظار رفتار منطقی از بازار داشت. به نظر می‌رسد صاحبان سرمایه دل خوشی از برخی سیاستگذاری‌ها ندارند و رشد روزافزون سرمایه در این بازار را برای خود متصور نیستند. یک کارشناس بازار سرمایه این موضوع را تحلیل و بررسی کرد و به «دنیای اقتصاد» گفت: یکی از دلایل اصلی خروج بورس از مسیر منطقی و تسلط فضای هیجانی بر سهام را می‌توان علاوه بر ریسک‌های غیر‌سیاسی، در واکنش نسبتا خنثای مسوولان بورسی به‌عنوان مقام ناظر دانست. البته نمی‌توان کتمان کرد که واقعیت‌های اقتصادی شرایطی را به وجود آورده که وضعیت اقتصادی حول مسائل مهم و غیراقتصادی می‌گردد. بر همین اساس اکثر بازارها با چشم‌انداز مبهمی مواجه هستند و پتانسیل رشد اکنون برای برخی از سهم‌ها فراهم نیست.
انتظارات فعالان بورسی مشخصا به وضعیت اقتصاد کشور گره خورده است. اما آیا سرنوشت بورس در روزهای آینده نیز متاثر از این خبر جنجالی خواهد بود؟ کارشناسان در خصوص تداوم انتشار دستورالعمل‌های ناگهانی و بدون در نظر گرفتن جوانب آن، آلارم هشدار را فعال کرده‌اند، به‌ویژه اینکه بورس از ابتدای سال بازدهی چندان معقولی را به ثبت نرسانده است. بازدهی بورس تهران از ابتدای سال تاکنون در حدود 10درصد بوده که با توجه به افت قیمت برخی از سهام نسبت به قله اردیبهشت، کام بسیاری از سهامداران تلخ است. به این ترتیب جو منفی حاکم بر بازار ممکن است به صورت موقت ادامه داشته باشد. این اتفاق به طور قطع شرایط را برای خروج پول بیشتر فراهم می‌کند. کارشناسان بورسی به‌کرات در مورد وضعیت کنونی و نزول و هجمه سنگین خروج پول از بازار سرمایه هشدار داده‌اند. این وضعیت خوشحال‌کننده نیست و بی‌انگیزگی نقدینگی برای ورود به بورس، حتی می‌تواند وضعیت بازار مذکور در اقتصاد کشور را متزلزل‌تر کند. اما از سویی فعال شدن این هشدارها نگرانی‌هایی را درباره آینده بورس به تصویر می‌کشد.
کارشناسان بازار سرمایه یکی پس از دیگری طی چند ماه اخیر در خصوص واکنش منفعل سازمان بورس درمورد وضعیت بازار و همچنین کم‌واکنشی مدیران مربوطه انتقاد داشته‌اند اما به‌نظر می‌رسد توجه چندانی به این هشدارها نمی‌شود.
یازدهمین شنبه سرخ
بورس همانند اکثر شنبه‌های رو به افول نیمسال دوم، دیروز را هم ناامیدکننده به پایان برد. از ابتدای مهرماه و طی 17 روز شنبه این مدت، شاخص کل یازده بار اصلاح کرده و نتوانسته در مسیر صعود گام بردارد. نخستین روز معاملاتی هفته مصادف با ریزش شاخص‌های سهامی بود. همه نماگرها ریختند. شاخص کل نیز با افت 0.87درصدی در سطح 2میلیون و 166هزار واحدی ایستاد. شاخص هموزن نیز همتای شاخص کل با شیب تندتری، در سراشیبی سقوط قرار گرفت و با کاهش ارتفاع 1.05درصدی نشان داد اوضاع در نمادهای کوچک نیز خوب نیست. شاخص کل در هفته‌های قبل نمایش قابل‌قبول‌تری را در معرض دید سهامداران گذاشته بود با‌این‌حال اکنون در ارتفاع 754هزار و 354 واحدی ایستاد. خروج پول از صندوق‌های قابل معامله در بورس تداوم یافت و مبلغی در حدود 830میلیارد تومان از صندوق‌ها خارج شد.
