به گزارش ایران اکونومیست، براساس آمارهای مرکز آمار ایران اقشار ضعیف و کم‌درآمد کمترین سهم را از تسهیلات بانکی دارند. از سوی دیگر معوقات بانکی در این بخش در حداقل قرار دارد و اغلب در تسهیلات کلان قابل مشاهده است.
همچنین دریافت تسهیلات با نرخ ۲۳ درصد برای برخی از خانوارها سخت است. اخیرا دو بانک دولتی اعلام کرده‌اند که وام‌های بدون سود پرداخت می‌کنند که در نگاه اول بسیار مطلوب است اما بررسی جزئیات نشان می‌دهد نه فقط نرخ سود آن ۴ یا ۲ درصد نیست، بلکه به جای گردش حساب، رسوب پول معیار پرداخت است.
در این راستا جام‌جم گزارشی تهیه کرده که جزئیات آن در ادامه آمده است. آمارها نشان می‌دهد که اقتصاد ایران بانک‌محور بوده، در واقع بانک، مبدا تامین مالی هر پروژه‌ای است. از این‌رو تقاضا برای تسهیلات خرد زیاد است و بانک‌ها هم رغبتی به ارائه این نوع تسهیلات ندارند. یکی از متصدیان تسهیلات بانک‌ها در این باره گفته برای تشکیل پرونده یک وام باید تعداد زیادی کاغذ و تعهدنامه به امضا برسد. از این‌رو کار در شرایط عادی سنگین می‌شود. از سوی دیگر استعلامات مربوط به تسهیلات گیرنده، ضامن و اعتبارسنجی را هم باید در نظر گرفت.
مصائب دریافت وام خرد
دریافت وام خرد از بانک‌ها برای اقشار ضعیف تقریبا غیرممکن شده که این موضوع رامی‌توان ازحداقل حقوق کارگران متوجه شد. اخیرا دو بانک دولتی سپه و ملی اقدام به پرداخت تسهیلات خرد با کارمزد ۲ درصد و ۴ درصد کرده‌اند. در نگاه اول این اقدام بسیار پسندیده است اما زمانی که جزئیات آن را بررسی می‌کنیم متوجه خواهیم شد که به منظور دریافت سقف این نوع تسهیلات که ۳۰۰میلیون‌تومان است رقم بسیار زیادی سپرده‌گذاری شود.
به‌عنوان مثال برای دریافت تسهیلات ۳۰۰میلیون تومانی اگر کسی یک ماهه قصد دریافت داشته باشد باید به صورت میانگین ۷۵۰میلیون تومان سپرده‌گذاری کند و وام را هم شش ماهه بازگرداند! در واقع هرچه مدت سپرده‌گذاری بیشتر شود میانگین سپرده‌گذاری کاهش می‌یابد. همچنین اگر فردی بخواهد رقم ۱۰۰میلیون تومان را یک ماهه با بازپرداخت ۶۰ماهه دریافت کند باید ۲۵۰میلیون تومان سپرده‌گذاری کند. اگر ۱۰۰میلیون تومان به مدت یک‌سال سپرده‌گذاری شود باید ۳۲میلیون تومان در حساب رسوب داشته باشد. نکته جالب اینجاست که برای دریافت تسهیلات ضامن هم باید معرفی شود و ازطریق اعتبارسنجی این وام پرداخت نخواهد شد، البته پول سپرده‌گذاری شده بلوکه نمی‌ماند وپس ازدریافت تسهیلات قابل برداشت است اما نکته اینجاست که این وام دیگر قرض‌الحسنه نیست.
ناامید و نامهربان
طرح بانک سپه «نگین امید» و طرح بانک ملی «مهربانی» نام دارد اما محاسبه سود آنها با اقشار ضعیف نامهربان است و ناامیدشان می‌کند. اگر نرخ سود سپرده‌گذاری یک‌ساله را ۱۸درصد در نظر بگیریم سالانه باید ۱۳۵میلیون تومان تسهیلات پرداخت شود. در واقع سود هر ماه این رقم ۱۱میلیون و ۲۵۰هزار تومان است که رسوب این پول باید در میزان سود تعیین شود اما این اتفاق نمی‌افتد. افراد باید حساب قرض‌الحسنه افتتاح کنند تا بانک تقریبا یک‌سوم پول خودشان را پرداخت کند. از سوی دیگر اگر فردی به مدت یک‌سال مبلغ ۱۹۲میلیون و ۳۰۷ هزار تومان در بانک سپرده‌گذاری کند، می‌تواند امتیاز وام ۳۰۰ میلیونی را کسب کند اما اگر همین فرد قصد پرداخت اقساط وام در ۲۴ ماه را داشته باشد، باید ماهانه ۱۳ میلیون و ۶۳۶ هزار تومان را بپردازد یا اگر بخواهد در مدت ۶۰ ماه با اقساط پنج میلیون و ۴۵۴ هزار تومانی، وام ۳۰۰ میلیونی دریافت کند، باید مبلغ ۴۷۶ میلیون تومان به مدت یک‌سال سپرده‌گذاری کند. همین فرآیند، این پرسش را مطرح می‌کند که اگر متقاضی ۴۷۶ میلیون تومان پول نقد داشته باشد، دیگر چه نیازی به وام ۳۰۰ میلیونی آن هم بعد از یک‌سال دارد؟!
ناترازی معضل اصلی نظام بانکی
برخی کارشناسان بانکی بر این باورند دولت باید شرایطی را فراهم کند که تسهیلات خرد به‌صرفه باشد اما ظاهرا سیاست‌گذاری‌ها در کنار اجرای نادرست، شکل اولیه وام را به چالش می‌کشاند. همان‌طور که پیشتر اشاره شد، اقتصاد ایران بانک‌محور است و از آنجایی این موضوع اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که بانک‌های دولتی در وضعیت ناترازی قرار دارند. بررسی تسهیلات قرض‌الحسنه بانک‌ها نشان می‌دهد این نوع وام‌ها ظاهرا بیشتر به نفع بانک است تا متقاضی. به این دلیل که رسوب پول در بانک افزایش می‌یابد که برخی تحلیلگران بر این باورند در ترازنامه آنها تاثیر زیادی دارد.
