گزارش منتشر شده از اجرای سیاست پولی در اولین هفته آذر 1402، حاکی از بازگشت دوباره بانک مرکزی به پذیرش صددرصد تقاضای بانک‌ها در بازار باز است.
عملیات بازار باز یکی از ابزارهای بانک مرکزی برای دستیابی به کنترل بیشتر در اقتصاد و مهار تورم از طریق انتقال سیاست پولی بانک مرکزی به جامعه تلقی می‌شود. تزریق پول در بازار باز مانند منبع جدیدی برای تامین نقدینگی مورد نیاز بانک‌ها عمل می‌کند و به همین ترتیب بخشی از تقاضای منابع مالی بانک‌ها در این عملیات تامین می‌شود.
این فرآیند فشار تقاضا در بازار بین بانکی را کاهش می‌دهد و به همین ترتیب نرخ بهره بین بانکی که به صورت شناور از برخورد عرضه و تقاضا میان بانک‌ها تعیین می‌شود، کاهش می‌یابد.
درحال حاضر عده‌ای از اقتصاددانان باور دارند که در صورت قرار دادن نرخ بهره بین بانکی به عنوان هدف میانی، سایر نرخ بهره‌ها در اقتصاد خود را با نرخ بهره بازار بین بانکی تعدیل می‌کنند. به همین ترتیب بانک مرکزی ایران نیز چندین سال است که از عملیات بازار باز در جهت کنترل نوسانات نرخ بهره استفاده می‌کند.
گزارش اجرای سیاست پولی یا همان عملیات بازار باز به صورت هفتگی توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود. این گزارش در هفته منتهی به 6 آذر 1402 حاکی از بازگشت دوباره بانک مرکزی به سیاست پیشین خود در رابطه با پاسخگویی به تقاضای بانک‌ها در بازار باز است.
در اواسط خرداد سال جاری بانک مرکزی اعلام کرد سیاست پولی خود را بر اساس تامین 100 درصدی تقاضای بانک‌ها در بازار باز بنا خواهد کرد تا فشار تقاضا در بازار بین بانکی فروکش کند و مسئله کمبود نقدینگی بانک‌ها حل شود. این روند تا میانه تابستان ادامه داشت اما به شکل ناگهانی شدت تزریق پول در بازار باز افت کرد و بانک‌ها که با شوک ناگهانی ناشی از تصمیم بانک مرکزی مواجه شده بودند، نتوانستند از بازار باز منابع خود را تامین کنند. افزون بر این خلل، نرخ بهره بین بانکی نیز در این مقطع زمانی با جهش چشمگیری دست و پنجه نرم می‌کرد.
پس از این برهه بانک مرکزی دوباره به مرور میزان تزریق پول در بازار باز را افزایش داد تا التهاب بازار بین بانکی و نرخ بهره آن فروکش کند. این روند ادامه پیدا کرد تا اینکه در هفته منتهی به 6 آذر 1402 بانک مرکزی طی یک اقدام مشابه با خرداد، معادل ارزش تمامی سفارش‌های پذیرفته شده در بازار باز، پول در این بازار تزریق کرد.
به همین ترتیب گزارش‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد در هفته گذشته حدود 135 همت پول در بازار باز به 20 بانک اختصاص یافته و علاوه بر آن، یک بانک حدود 1 همت از بانک مرکزی بر اساس اعتبارگیری قاعده‌مند استقراض کرده است. تفاوت اعتبارگیری قاعده‌مند و تامین مالی از بازار باز این است که در اعتبارگیری قاعده‌مند نرخ بهره 24 درصد و سررسید بین 1 تا 2 روز است و در مقابل نرخ بهره بازار باز 23 درصد و سررسید 7 روزه است.
مطالعات نشان می‌دهد این حجم از تزریق اعتبار در بازار باز از ابتدای تابستان سال جاری بی‌سابقه بوده و احتمالا به قصد مهار کسری شدید نقدینگی بانک‌ها پس از شهریور 1402 صورت گرفته است.
