هما که زمانی یکی از مهم‌ترین برندهای صنعت هوایی در خاورمیانه بود، حالا نه‌تنها زیان سنگینی را تجربه می‌کند؛ بلکه برای خروج از این زیان‌دهی سنگین، خرید ناوگان و پرداخت حقوق کارکنان خود وام‌های سنگینی از شبکه بانکی گرفته است که حالا قادر به تسویه آن نیست.
زیان 8 هزار میلیارد‌تومانی
هما سال‌هاست زیان‌های سنگینی بر جای می‌گذارد و تا اعلام ورشکستگی فاصله‌ای ندارد. در اردیبهشت سال 98 بحث واگذاری هما به بخش خصوصی مطرح شد؛ اما زیان شرکت آن‌قدر سنگین بود که بحث واگذاری آن منتفی شده و وزارت راه و شهرسازی وقت اعلام کرد که تا سودآوری شرکت و فروش هما به قیمت واقعی، هما به بخش خصوصی واگذار نمی‌شود. حالا وزارت اقتصاد گزارش عملکرد و وضعیت مالی هزار شرکت دولتی را در سامانه کدال منتشر کرده و در‌این‌میان عملکرد و وضعیت شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) هم منتشر شده است. این شرکت که در سال‌های اخیر بحث صندوق بازنشستگی آن و شکایات و گله‌های بازنشستگان آن و همچنین انتقال آن به صندوق بازنشستگی کشوری برجسته بوده، سال گذشته هم با وجود رشد تعداد پروازها و نرخ‌های پرواز همچنان زیان سنگینی را به ثبت رسانده است؛ زیانی که عمده آن، به دلیل زیان‌های تسعیر ارز ناشی از بدهی‌های ارزی و ناتوانی در بازپرداخت آنها بوده است و به‌این‌ترتیب و با احتساب زیان سال گذشته، زیان انباشته این شرکت که زمانی یکی از مهم‌ترین برندهای هواپیمایی در خاورمیانه بود، به بیش از هشت هزار میلیارد تومان رسیده است.
در جدول ارائه‌شده در گزارش، خلاصه‌ای از ارقام اصلی صورت سود و زیان و صورت وضعیت مالی (ترازنامه) این شرکت هواپیمایی آمده است.
39 هواپیمای زمین‌گیر در آشیانه هما
براساس گزارش هما، تعداد هواپیماهای عملیاتی شرکت 55 فروند است که از جمله می‌توان به 16 فروند هواپیمای برجامی شامل 13 فروند هواپیمای ATR و سه فروند هواپیمای AIRBUS 330 و 320 اشاره کرد. این در حالی است که براساس قراردادهای منعقد‌شده از طرف شرکت با شرکت‌های فروشنده خارجی ایرباس، بویینگ و ATR، قرار بود 200 فروند هواپیما از این شرکت‌ها خریداری شود که پس از مشکلات خروج آمریکا از برجام اجرای این قرارداد از فاز اجرائی خارج شد. همچنین با توجه به اظهارات شرکت در‌حال‌حاضر 39 فروند هواپیما با بهای تمام‌شده 9هزارو 304میلیارد‌و 400 میلیون تومان و خالص ارزش دفتری هشتهزارو 310 میلیارد تومان زمین‌گیر هستند که از آن جمله می‌توان به 10 فروند هواپیمای ATR اشاره کرد. هما علت این موضوع را تحریم‌های آمریکا، کمبود شدید نقدینگی و گرفتاری‌های تأمین به‌موقع و سریع قطعات دانسته است.
وام‌های کمرشکن هما
براساس گزارش صورت مالی هما بهای تمام‌شده شناسایی‌شده شرکت سال گذشته معادل چهارهزارو 745میلیارد‌و 700 میلیون تومان بوده است. هزینه‌های اصلی این بخش شامل هزینه‌های پرسنلی، استهلاک، لندینگ، هندلینگ و پرسنل پرواز بوده است. همچنین شرکت بابت خرید هواپیماهای برجامی در سنوات قبل بدهی ارزی در حدود 600 میلیون یورویی دارد که این بدهی شامل 503 میلیون یورو بدهی ارزی به بانک صنعت و معدن و 96.4 میلیون یورو به بانک پارسیان از محل منابع صندوق توسعه ملی و بانک مرکزی است. نرخ هر یورو در صورت‌های مالی 40هزارو 300 تومان در نظر گرفته شده است. با توجه به وضعیت عملیاتی نامطلوب شرکت و ناتوانی آن در بازپرداخت به‌موقع تسهیلات دریافتی، تنها در سال قبل هشتهزارو 400 میلیارد تومان بابت تفاوت نرخ تسعیر ارز به تسهیلات مالی ارزی آن افزوده شده است و به نظر می‌رسد در‌صورتی‌که تغییر محسوس در وضعیت سودآوری و بهبود جریان نقدینگی شرکت رخ ندهد، همچنان شاهد رشد مبالغ تسهیلات مالی آن باشیم. همچنین مبلغ کل تسهیلات مالی کوتاه‌مدت و بلندمدت شرکت در پایان سال قبل حدود 24هزارو 400 میلیارد تومان بوده است که بنا بر اعلام شرکت، تفاوت نرخ تسعیر ارز، مبلغی معادل 17هزارو 660 میلیارد تومان از کل تسهیلات بوده است.
نهاد ریاست‌جمهوری پول بلیت‌هایش را نمی‌دهد
در بند 15 گزارش حسابرس شرکت اعلام شده است که زیان ناشی از عملکرد پروازهای داخلی سال‌های 84 تا 94 و زیان ناشی از عملکرد مسیرهای بین‌المللی تکلیفی و تخفیفات اعطایی فروش بلیت به خانواده‌های ایثارگران و معلولان سازمان بهزیستی در سال‌های 65 تا 96، پس از حسابرسی ویژه مبلغی معادل هزارو 894میلیارد‌و 400 میلیون تومان بوده که این مبلغ در سرفصل مطالبات شرکت هما از دولت ثبت شده است.
این گزارش توضیح می‌دهد که از این مبلغ تاکنون تنها 590میلیارد‌و 500 میلیون تومان آن تسویه شده است.همچنین براساس بند 3-28 گزارش حسابرس شرکت (سازمان حسابرسی)، نرخ بلیت‌های سیت چارتر مسیرهای تهران-نجف-تهران و نجف-مشهد ارائه‌شده به برخی آژانس‌های هواپیمایی به نسبت نرخ بلیت چارتری در مسیرهای فوق، پایین‌تر از کمترین نرخ کلاس‌های پروازی شرکت است. در بخش مطالبات از مشتریان شرکت، بدهی سنواتی نهاد ریاست‌جمهوری به مبلغ 176 میلیارد تومان تأمل‌برانگیز است. همچنین در این گزارش آمده است که نرخ فروش بلیت پروازهای داخلی شرکت براساس مصوبات شورای‌عالی هواپیمایی کشوری تعیین میشود. نرخ فروش بلیت پروازهای خارجی و درآمد بار خارجی هم براساس نرخ‌های انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (یاتا) یا بخش توسعه فروش شرکت انجام میشود. بخش عمده و در حدود
85 درصدی از کل درآمدهای شرکت مربوط به درآمدهای خارجی بوده است.
بخشی از زمین‌های هما در اختیار یک نهاد
در بندی دیگر از گزارش حسابرس و در بخش 4-28 این گزارش تأکید شده که قطعه زمینی به مساحت چهارهزارو 710 مترمربع از سال 1374 در اختیار یک نهاد بوده و با وجود آنکه هما توانسته حکم قضائی در تاریخ 23 آذر سال 1393 مبنی بر خلع ید از متصرفان دریافت کند؛ اما تاکنون امکان در اختیار گرفتن مجدد آن از طرف شرکت هما میسر نشده است. همچنین براساس بند 26 گزارش حسابرس، سال قبل و سنوات قبل از آن، قطعات هواپیما از اشخاص غیرتولیدکنندگان اصلی خریداری شده است. همچنین بخشی از عملیات مربوط به دریافت و پرداخت وجوه نقد و هزینه‌های شرکت به دلیل شرایط حاکم بر اقتصاد کشور، عمدتا از سوی شرکت‌های نمایندگی فروش بلیت و بار خارج از کشور بوده است و سازمان حسابرسی به‌عنوان حسابرس و بازرس شرکت اطلاعات محدودی درباره نحوه انعقاد قراردادهای گفته‌شده، اعمال نرخ‌های متفاوت کمیسیون یا کارمزد پرداختی و مطابقت نرخ خرید قطعات با قیمت سازنده اصلی یا مشابه، داشته است.
ناتوانی هما در پرداخت حقوق بازنشستگان
در ادامه گزارش هما تأکید شده است که تعداد کارکنان این شرکت هواپیمایی در سال قبل شش‌هزارو 996 نفر کارمند رسمی و قراردادی و همچنین هزارو 697 نفر کارکنان شرکت‌های خدماتی بوده است.
براساس اعلام شرکت، اجزای 1 و 2 بند ح تبصره 17 قانون بودجه سال 1401 کل کشور، انتقال صندوق بازنشستگی کارکنان هما به صندوق بازنشستگی کشوری در جریان است و براساس‌این احتساب ذخایر تعهدات بازنشستگی کارکنان هما در حساب‌های شرکت حذف شده است. همچنین هزارو 633 میلیارد تومان از محل منابع صندوق بازنشستگی کشوری بابت پرداخت حقوق بازنشسته‌های هما در سال قبل تأمین شده است. این در حالی است که در سال‌های اخیر بسیاری از کارمندان بازنشسته این شرکت درباره نداشتن حقوق متناسب با حق بیمه‌های کسرشده از آنان، اعتراض داشته‌اند و اغلب شاهد تأخیرهای چندماهه در پرداخت مبالغ اندکی پرداختی به بازنشسته‌های هواپیمایی هما بوده‌ایم و براساس اعلام شرکت، تعهدات بازنشستگی و پرداخت حقوق بازنشستگان و مستمری‌بگیران این شرکت از طریق صندوق بازنشستگی کشوری در سال قبل انجام شده است؛ اما با توجه به اینکه عملکرد و وضعیت مالی صندوق بازنشستگی هما منتشر نشده است، امکان اظهار‌نظر درباره وضعیت آن میسر نیست.
