هفته گذشته شاخص کل بورس یک بار دیگر در کف کانال ۲میلیون واحد متزلزل ظاهر شد و در نهایت در سطح ۲میلیون و ۲۲هزار واحد متوقف شد؛ تا به خوبی نشان دهد این بازار به نوسانات عجیبی گره خورده است. از این‌رو به نظر می‌رسد بازگشت رونق به بورس محرک‌های پیچیده‌تری نیاز دارد. در ماه‌های اخیر بورس تهران با مشکلات عمیقی دست‌به‌گریبان بوده و به درجا‌زدن‌های پی‌در‌پی ادامه داده است.
بر همین اساس آخرین هفته آبان در حالی آغاز شد که در ابتدای معاملات هفته، شاخص کل در مدار منفی قرار گرفت و از سه‌شنبه رفته‌رفته به سمت سبز‌پوشی نماگرها حرکت کرد. بااینحال روند صعودی دو روز گذشته شاخص کل به قدری ناچیز بود که بعید به نظر می‌رسد راه را برای خوش‌بینی به سمت ورود پول حقیقی باز کند. آخرین روز معاملاتی هفته قبل به آغاز آخرین ماه پاییز پیوست. در روز چهارشنبه بازار سهام بعد از ۱۰ روزِ رو به افول، با ورود پول حقیقی روبه‌رو شد. ورود ۱۰میلیارد تومانی پول حقیقی به این بازار به‌قدری ناچیز بود که بررسی‌های آماری نشان می‌دهد رقم مذکور کمترین مقدار از ۸شهریورماه تاکنون بوده است. همین امر سبب شد در خلال این بستر نماگر اصلی بازار به نوسانات فرسایشی در کف کانال ۲میلیون واحد ادامه دهد.
بازار سهام ۱۴روز معاملاتی است که در کف کانال ۲میلیون واحد درجا زده است و نتوانسته خود را از گرداب روانی این سطح پرحاشیه را نجات دهد. این شرایط در حالی است که طی ماه‌های اخیر کارشناسان بازار سرمایه و تحلیلگران یکی از نقاط مثبت در این بازار را به موضوع ارزندگی سهام مرتبط می‌دانند. با توجه به رکود فراگیر در معاملات این بازار، شاید بتوان محرک فوق را عاملی در جذب پول حقیقی مفروض دانست. بااینحال رفتار معامله‌گران طی ماه‌های اخیر نشان داده است که عوامل دیگر بیش از ارزندگی شرکت‌ها بر محاسبات سرمایه‌گذاران موثر بوده است؛ به ویژه اینکه در هفته‌های اخیر بازار با یک چالش جدید دیگر نیز مواجه شده است. مباحث مرتبط با بودجه
۱۴۰۳ یکی از موضوعاتی است که در میان اهالی بازار سرمایه حواشی بی‌شماری را به وجود آورده است. چرا بودجه برای بورس مهم است؟ با توجه به شتاب تورم در سال‌های اخیر، بازارهای دارایی متاثر از این روند با بیشترین بی‌ثباتی همراه بوده‌اند. از آنجا که این مهم به طرق مختلف بر بودجه کشور اثرگذار است، بازارهای دارایی، به‌ویژه بازار سهام، مورد هدف دولت برای تامین منابع واقع شده‌اند؛ این در حالی است که کارشناسان اقتصادی می‌گویند سیاستگذاریهای نادرست پولی، خود از عواملی است که به کسری بودجه پیدا و پنهان دامن زده است. البته بی‌ثباتی‌های حاکم بر وضعیت بین‌المللی نیز از جمله متغیرهایی است که بر وضعیت نابسامان بازارهای دارایی افزوده است. به این ترتیب می‌توان تا حدود زیادی این عوامل را سبب وضعیت نامناسب بازار سهام طی سال‌های اخیر دانست.
با توجه به اینکه نحوه تامین کسری بودجه از اهمیت زیادی برخوردار است، سرمایه‌گذاران معمولا برای ورود به بازارهای مختلف این مورد را در لیست اولویت‌های خود قرار می‌دهند؛ به این ترتیب بازارهایی که زیر سایه تامین بودجه دولت قرار دارند طبیعتا با احتیاط مضاعفی توسط سرمایه‌گذاران روبه‌رو می‌شوند. اکنون باید دید با توجه به این مسائل، بازار سهام چه پلنی برای آخرین ماه پاییز به تصویر خواهد کشید؟ کارشناسان می‌گویند بازار سهام با یک ریسک جدید مواجه است.
به گفته احمد اشتیاقی، اگر بورس تهران چند هفته قبل درگیر ریسک نوظهوری همچون جنگ بود، با ورود به هفته‌های آینده و داغ شدن مباحث مرتبط با بودجه، با درگیری مضاعفی روبه‌رو خواهد شد. تجربه نیز نشان داده این بازار در جدال با موضوعات بودجه‌ای معمولا بازنده بوده است. بنابراین در‌حالی‌که بازار سهام در هفته‌های آینده بدون محرک به مسیر نوسانی خود ادامه خواهد داد طبیعتا بودجه نیز به این مشکل اضافه خواهد شد. البته باید دید ارقام اعلام‌شده در مورد کسری بودجه به چه میزانی خواهد بود. اگر رقم بزرگی اعلام شود، این موضوع و منابع تامین آن اهمیت فوق‌‌‌العاده زیادی برای بازار سهام دارد. البته منابع زیادی برای تامین کسری بودجه وجود دارد که باز هم می‌تواند بر بازار سهام اثرگذار باشد.
به عنوان مثال نفت یکی از استراتژیک‌‌‌‌‌‌‌ترین محصولاتی است که نوسانات قیمت آن هم بر وضعیت اقتصادی و هم بر بازار سهام اثرگذار است. با توجه به ماهیت کامودیتی‌محور بودن نفت، هر نوسانی بر قیمت آن اعمال شود بورس تهران سمت‌و‌سوی جدیدی به خود خواهد گرفت. یعنی تغییر فاز قیمت نمادهای پالایشی و پتروشیمی به طور مستقیم به این مهم وابسته است. بنابراین ممکن است در‌حالی‌که بازار سهام بدون محرک خاص در حال حرکت است، اما تغییرات قیمتی در این بخش شرایطی را فراهم آورد تا اقبال از نمادهای پالایشی وارد فاز جدیدی از رونق شود.
یکی از مباحث حاشیه‌ای در بودجه سال‌های گذشته که اثرات منفی بر بازار سهام بر جای گذاشته، ارائه تصویری مبهم از وضعیت قیمت‌گذاری و عرضه خودرو بوده است. همان‌طور که ملاحظه کردیم موضوع عرضه و قیمت‌گذاری خودرو و درگیری‌های سیاستگذار در این بخش در سال جاری بارها بر روند داد‌و‌ستدهای خودرویی در بورس کالا اثرات منفی بر جای گذاشته و در اغلب موارد تصمیماتی که در این حوزه اتخاذ شده به ضرر بازار سهامدار خودرویی تمام شده است. بر همین اساس باید دید در بودجه ۱۴۰۳ خودرو با چه محدودیت‌هایی دست به گریبان خواهد بود. محدودیت در قیمت فروش خودرو در بورس هم خودروسازان را به چالش کشیده و هم سهامداران را ناامید کرده است. نرخ خوراک صنایع پتروشیمی نیز معمولا در زمره مواردی است که حواشی بی‌شماری برای بازار سرمایه ایجاد کرده است. موضوع نرخ گاز پتروشیمی‌ها یکی از نکات مهم لایحه بودجه است و احتمالا دولت در تدوین لایحه بودجه نسبت به نرخ گاز پتروشیمی‌ها حساسیت نشان خواهد داد.
از این‌رو باید دید توافقات بر سر این موضوع آیا می‌تواند در راستای حمایت از بازار سرمایه باشد. عدم تعادل در منابع و مصارف بودجه فشار جدیدی به بازار سهام وارد کرده است. در نیمه اردیبهشت نیز اخبار مرتبط با قیمت‌گذاری خوراک پتروشیمی‌ها سبب شد شاخص کل کانال ۲میلیون و ۵۰۰هزار واحدی را به‌راحتی از دست بدهد. بر همین اساس می‌توان وضعیت آینده بازار سهام را این‌طور رصد کرد که نسبت به بازارهای موازی، با تعدد ریسک‌های مختلف دست به گریبان است. این مسائل در کنار دخالت در مکانیزم بازار و برخی تلاش‌‌‌ها از سوی سیاستگذار برای کنترل تالار شیشه‌ای، باعث افزایش ابهامات بورسی خواهد شد؛ اما به هر روی انتظار می‌رود با بسته شدن مباحث مربوط به لایحه بودجه در هفته‌های آینده، همه بازارها از شر ابهامات موجود خلاص شوند. در واقع اگر سایه ابهامات از سر بازار برداشته شود، سرمایه‌گذاران قادر به فعالیت در فضای منطقی‌تری خواهند بود.
وضعیت مبهم متغیرها
واقعیت امر این است که ابهام در وضعیت متغیرهای اثرگذار بر بازارها تبعات منفی برای بازار به دنبال خواهد داشت. کارشناسان اقتصادی نیز بارها بر این نکته تاکید کرده‌اند که وضعیت مبهم و غیر‌قابل‌پیش‌بینی حتی از «قوانین بد اقتصادی» هم بدتر است. در واقع سرمایه‌گذاران اگر حق انتخاب بین این دو وضعیت داشته باشند، قرارگرفتن در وضعیت مبهم را ترجیح نخواهند داد. اگر نگاهی به روند حرکتی بازار سهام طی ۳ سال اخیر بیندازیم، مشاهده می‌کنیم که چگونه وضعیت ابهام‌‌‌زا سبب سردرگمی سرمایه‌گذاران شده است و خروج پول از بورس را تسریع بخشیده است. در حال حاضر نیز سرمایه‌گذاران برای ورود پول خود به بازار سهام با ابهامات مختلفی مواجه هستند. در این وضعیت سرمایه‌گذار دلیل قانع‌کننده‌ای برای درگیر کردن پول خود در فرآیند سرمایه‌گذاری سهامی ندارد.
به همین دلیل است که در ماه‌های گذشته شاخص‌های سهامی دچار فاز فرسایشی شدیدی شده‌اند و به صورت مستمر شاهد خروج پول از بازار مذکور بوده‌ایم. در هفته‌های اخیر نیز بازارهای سهامی وارد جو فرسایشی جدی شده‌اند. کاهش ارزش معاملات در این بازار و قرار گرفتن این سنجه آماری زیر سطح ۴هزار میلیارد تومان نشان‌دهنده بی‌رغبتی سرمایه‌گذاران برای ورود پول به بورس است. اما در همین شرایط شاید بتوان گفت با برطرف شدن نکات تاریک بودجه و روشن شدن مختصات سیاستگذاریهای اقتصادی، همراه با تثبیت رفتار ارز، شاهد بهبود عملکرد در بازار سهام باشیم. بازار سهام همچنان وزن سنگینی به نوسانات قیمت ارز می‌دهد، اما به نظر می‌رسد بر سرمایه‌گذاران مسجل شده که سیاستگذار برنامه‌ای برای افزایش قیمت ارز ندارد.
اگر این مهم تا انتخابات مجلس به طول بینجامد تا حدودی تکلیف سرمایه‌گذاران مشخص خواهد شد. با توجه به کاهش انتظارات تورمی، برخی گمانه‌زنی‌ها حتی بر اعداد پایین‌تر دلار تاکید می‌کنند. همین موضوع سبب شده شاهد تردید سهامداران در خصوص نگه‌داشتن سهم‌های دلارمحور باشیم. از امروز معاملات آذرماه بازار سهام به شکلی جدی آغاز می‌شود. ممکن است تحت‌تاثیر عوامل بیرونی موثر بر روند این بازار، یعنی انتظارات تورمی، شوک‌های غیر‌منتظره مسیر قیمتی سهام را تغییر و در وضعیتی قرار دهند که فضا برای نوسانات بیشتر در این بازار فراهم شود. این در حالی است که بازار سهام، پتانسیل‌های مناسب بنیادی زیادی دارد که اکنون با بیشترین فروش حقیقی مواجه هستند. دلایل این موضوع را باید در وابستگی قابل‌توجه این صنایع به نرخ دلار و متغیرهای بیرونی جست‌وجو کرد. کما اینکه این روزها اخبار مساعدی از وضعیت اثرگذار غیر‌اقتصادی به گوش نمی‌رسد که بخواهد حاوی شوک مثبت در کوتاه‌مدت باشد.
