به‌گزارش ایران اکونومیست، سالانه افزون بر ۱۵۰ میلیارد مترمکعب گاز در مشعل‌های بالای چاه‌های نفت در جهان به مواد آلاینده تبدیل می‌شود که بر اساس آمارهای بانک جهانی این رقم معادل یک‌سوم مصرف گاز کل اروپاست. بر اساس آمارهای بانک جهانی، ایران تا سال ۲۰۱۸ سومین کشور بعد از روسیه و عراق در میان تولیدکنندگان این گازها بوده است، با این حال گفته می‌شود میزان مشعل‌سوزی در کشورمان از ۱۷ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۸ به ۱۳.۷۸ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۹ رسیده، این یعنی حدود روزانه ۳۸ میلیون مترمکعب گاز در حال سوختن است.
دولت سیزدهم در طول عمر دو ساله خود توانسته است ۲۸ قرارداد به ارزش بیش از یک میلیارد دلار در زمینه جمع‌آوری گازهای مشعل را که بیشتر با شرکت‌های خصوصی امضا شد نهایی کند. افزون بر این متعهد شده است پرونده بیشتر پروژه‌های جمع‌آوری گازهای همراه نفت کشور را تا پایان عمر خود ببندد.
این موضوع حکایت از آن دارد که عزم دولت سیزدهم برای تحقق هدف یادشده تا حدی جدی است که وزیر نفت از آمادگی وزارت نفت برای واگذاری توسعه میدان‌های نفت و گاز کشور به‌صورت صفر تا صد به پتروشیمی‌ها سخن به میان آورده و معتقد است این معامله وزارت نفت و پتروشیمی معامله‌ای برد - برد برای دو طرف است زیرا پتروشیمی‌ها می‌توانند با توسعه میدان‌های نفتی در کمتر از سه سال حداقل تا ۳۰ سال تأمین خوراک گاز و خوراک مایع واحدهای خود را تضمین کنند.
برای جمع‌آوری همه گازهای همراه و مشعل در سطح شرکت ملی نفت ایران ظرفیت جمع‌آوری و فرآورش گازهای همراه و مشعل حدود ۲ میلیارد فوت‌مکعب معادل ۵۷ میلیون مترمکعب در روز در قالب ۵ طرح بلندمدت و ۱۴ مزایده فروش برنامه‌ریزی شده است. سال ۱۴۰۱ به‌طور میانگین روزانه حدود ۱۱۳.۶ میلیون مترمکعب گاز همراه نفت در شرکت ملی نفت ایران تولید شد که از این مقدار حدود ۶۵ درصد آن معادل ۷۴.۶ میلیون مترمکعب در روز به‌وسیله ایستگاه‌های تقویت فشار گاز و کارخانه‌های موجود جمع‌آوری شد، حدود ۵ درصد معادل ۵ میلیون مترمکعب در روز با راه‌اندازی پروژه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت جمع‌آوری شد.
ارسال به مشعل حدود ۳۰ درصد کل گازهای تولیدی معادل ۳۴ میلیون مترمکعب در روز بود که تا پایان سال ۱۴۰۴ این مقدار نیز جمع‌آوری خواهد شد. شایان ذکر است که روزانه ۳۷.۴ میلیون مترمکعب از گازهای جمع‌آوری‌شده به شبکه سراسری تزریق می‌شود.
طرح‌های جمع‌آوری گازهای مشعل در دو بخش اصلی به‌صورت طرح‌های بلندمدت و طرح‌های کوتاه‌مدت برنامه‌ریزی و در حال اجراست، طرح‌های بلندمدت (احداث کارخانه‌های گاز و گاز مایع و ایستگاه‌های جمع‌آوری گازهای همراه و مشعل) طبق برنامه‌ریزی و اقدام‌های انجام‌شده، این طرح‌ها تا پایان سال ۱۴۰۴ با تکمیل ظرفیت به بهره‌برداری کامل خواهند رسید.
فاز نخست کارخانه گاز و گاز مایع ۳۲۰۰ در حوزه جغرافیایی غرب کارون به بهره‌برداری رسید، برای تأمین خوراک کارخانه یادشده پروژه خط لوله انتقال گازهای مازاد دارخوین و ایستگاه جمع‌آوری گازهای واحد غرب کارون نیز با حجم تقریبی ۱۰۰ میلیون فوت‌مکعب در روز در مرحله اول و به مبلغ ۷۲ میلیون یورو به‌صورت بیع متقابل به هلدینگ خلیج فارس واگذار شده است.
کارخانه گاز و گاز مایع ۳۱۰۰ با ظرفیت ۲۴۰ میلیون فوت‌مکعب در روز در حوزه جغرافیایی دهلران، دزفول شمالی که هم‌اکنون ۸۵.۳۸ درصد پیشرفت داشته است و تا پایان امسال به بهره‌برداری کامل خواهد رسید. برای تأمین پایدار خوراک کارخانه گاز و گاز مایع ۳۱۰۰ پروژه احداث ایستگاه تقویت فشار گاز دهلران به ظرفیت ۸۵ میلیون فوت‌مکعب در روز و مبلغ ۱۲۸ میلیون یورو و خط لوله دهلران به مبلغ ۸۵ میلیون یورو به سرمایه‌گذار واگذار شده که تا پایان امسال به بهره‌برداری خواهند رسید، همچنین پروژه تکمیل ایستگاه تقویت فشار گاز چشمه‌خوش و پایدار غرب نیز به‌صورت EPCF و با مبلغ ۵۳ میلیون یورو به سرمایه‌گذار واگذار شده است.
کارخانه گاز و گاز مایع خارک، با ظرفیت ۳۰۰ میلیون فوت‌مکعب در روز در حوزه جغرافیایی جزیره خارک هم‌اکنون ۶۷.۱ درصد پیشرفت دارد و تا پایان سال ۱۴۰۴ راه‌اندازی کامل خواهد شد. طرح جمع‌آوری گازهای مشعل در شرق کارون در حوزه جغرافیایی آغاجاری، گچساران با ظرفیت ۵۹۳ میلیون فوت‌مکعب در روز و مارون با ظرفیت ۲۴۹ میلیون فوت‌مکعب در روز در قالب دو قرارداد با هلدینگ خلیج فارس و پتروشیمی مارون تا پایان سال ۱۴۰۴ راه‌اندازی خواهد شد.
۱۵ طرح کوتاه‌مدت جمع‌آوری گازهای همراه نفت
طرح‌های تعریف‌شده کوتاه‌مدت جمع‌آوری گازی‌های مشعل شامل پارسی کلاستر، مارون۳، منصوری، مارون ۶، چشمه‌خوش، سروستان و سعادت‌آباد، مسجدسلیمان - نفت سفید - تمبی - پرسیاه، زیلایی، هفت شهیدان و نرگسی، عنبر و لالی، قلعه نار، خشت، سکوی سلمان، سرکان و ماله کوه است.
طرح‌های پارسی کلاستر با ظرفیت ۳.۵ میلیون فوت‌مکعب در روز، مارون۳ با ظرفیت ۱۵ میلیون فوت‌مکعب در روز، منصوری با ظرفیت ۱۰ میلیون فوت‌مکعب در روز، مارون ۶ با ظرفیت ۲۲ میلیون فوت‌مکعب در روز و چشمه‌خوش با ظرفیت ۶۰ میلیون فوت‌مکعب در روز تا پایان سال ۱۴۰۱راه‌اندازی شده‌اند.
طرح‌های سروستان - سعادت‌آباد، خشت، نفت‌شهر و سومار، مسجدسلیمان، نفت سفید، پرسیاه و زیلایی، هفت شهیدان و نرگسی، عنبر و لالی و قلعه نار با ظرفیت ۱۰۱ میلیون فوت‌مکعب در روز در حال اجرا هستند. طرح‌های سکوی سلمان و سرکان/ ماله‌کوه نیز با ظرفیت ۱۰۴ میلیون فوت‌مکعب در روز در حال برگزاری مزایده جدید و حدود ۶۴ – ۶۰ میلیون فوت‌مکعب در روز گازهای همراه باقیمانده با پیش‌بینی طرح‌های مذکور (پازنان - مارون۴ - مارون۳، بنگستان و آسماری شیرین، منصوری- آسماری شیرین، منصورآباد - رامشیر، کوپال آسماری و کوپال بنگستان تا پایان سال ۱۴۰۴ نیز در مرحله دریافت مجوز واگذاری هستند.
انجام مزایده‌های جمع‌آوری و فروش گازهای مشعل میدان‌های سروستان و سعادت‌آباد با ظرفیت ۱۴ میلیون فوت‌مکعب در روز آذرماه سال ۱۴۰۲ راه‌اندازی خواهد شد، فاز نخست طرح جمع‌آوری گازهای همراه نفت چشمه‌خوش با ظرفیت ۱۰ میلیون فوت‌مکعب در روز شهریور ۱۴۰۱ راه‌اندازی شده است. جمع‌آوری گازهای همراه نفت از تأسیسات سه استان خوزستان، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد با امضای قراردادی به ارزش ۱.۱میلیارد دلار با شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس از دیگر طرح‌ها است که در نتیجه این طرح ۵۹۳ میلیون فوت‌مکعب در روز گاز همراه جمع‌آوری و سالانه حدود ۱.۵ میلیون تن به خوراک پالایشگاه‌ها افزوده می‌شود.
تاکنون اقدامات فعالیت‌های پرشماری برای انجام مصوبه هیئت وزیران و بهبود وضع محیط زیست منطقه انجام شده است که اهم آن در محورهای تکالیف مصوب یادشده، شامل مستندسازی کیفیت هوای محیط، کاهش ۵۰۱.۵ هزار تن انتشار دی‌اکسید گوگرد، کاهش مشعل سوزی به میزان ۲ هزار و ۳۴۴ میلیون مترمکعب، کاهش انتشار ترکیبات BTEX (به میزان ۹ میکروگرم در مترمکعب در مرز صنایع)، احداث تصفیه‌خانه‌های پساب تولیدی پالایشگاه‌های گازی و مجتمع‌های پتروشیمی فاز ۲ و مدیریت پسماندهای ویژه و صنعتی است.
ظرفیت تولید روزانه نفت خام کشور ۴ میلیون بشکه است که ۳ میلیون آن در مناطق نفت‌خیز جنوب تولید می‌شود. گازهای همراه نفت خوراک مهمی برای پتروشیمی‌ها هستند و می‌توان از این گازها برای مصارف داخلی کشور استفاده کرد با اجرای طرح آماک، هم‌اکنون حدود ۸۶ درصد گازهای همراه نفت در مناطق نفت‌خیز جنوب جمع‌آوری می‌شود که به مصرف داخلی یا تزریق در مخازن نفتی برای صیانت از توان تولید، اختصاص می‌یابد. برای بقیه گازهای همراه نفت این شرکت نیز طرح‌هایی با مشارکت شرکت‌های پتروشیمی در حال اجراست تا ضمن تأمین خوراک این شرکت‌ها، از سوزاندن گازهای همراه در مشعل‌ها جلوگیری شود.
اجرای پروژه جمع‌آوری گازهای مشعل در حوزه شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب ۱۸ تا ۲۰ میلیون مترمکعب در روز در قالب سرمایه‌گذاری شرکت‌های پتروشیمی مارون و پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس با هدف تأمین خوراک صنایع پتروشیمی، همچنین پیگیری اجرای قرارداد واحدهای جمع‌آوری و فرآورش گاز و گاز مایع ۳۲۰۰ و ۳۱۰۰ به‌ترتیب در حوزه جنوب غرب و غرب کشور با هدف جمع‌آوری حدود ۱۲ میلیون مترمکعب در روز گازهای مشعل به‌عنوان خوراک صنعت پتروشیمی انجام می‌شود.
هم‌اکنون پروژه‌های متعددی در مدیریت برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران برای جلوگیری از سوزاندن گاز در مشعل تعریف شده است، به‌نحوی که بعضی از آنها بهره‌برداری شده‌اند و برخی نیز در مرحله اجرا هستند. از طرفی از طریق جلب سرمایه‌گذار، پروژه‌هایی با عنوان جمع‌آوری گازهای همراه آغاجاری و گچساران به میزان ۵۹۳ میلیون فوت‌مکعب در روز در قالب پروژه بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل (سرمایه‌گذار پالایشگاه گاز بیدبلند) و طرح جمع‌آوری گازهای همراه کارون و مارون ۲۴۹ میلیون فوت‌مکعب در روز در قالب پروژه بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل (سرمایه‌گذار پتروشیمی مارون) تعریف شده و در مرحله اجرا قرار دارند.
همچنین از ظرفیت بخش خصوصی نیز در دو پروژه طرح جمع‌آوری گازهای مشعل واحد بهره‌برداری پارسی کلاستر به مقدار روزانه ۳.۵ میلیون فوت‌مکعب و مارون ۶ به مقدار ۲۲ میلیون فوت‌مکعب در قالب مزایده از سوی شرکت تامکار گاز و طرح جمع‌آوری گازهای مشعل واحد بهره‌برداری مارون ۳ به مقدار روزانه ۱۲ میلیون فوت‌مکعب و منصوری به مقدار ۱۰ میلیون فوت‌مکعب در قالب مزایده از سوی شرکت هیربد نیرو نیز اجرایی شده‌اند.
