با گذشت بیش از ۲۴ ساعت از آغاز موعد رسمی احراز صلاحیت‌ها، آرام آرام از روز شنبه سایه‌روشن‌های ردصلاحیت‌ها بیشتر نمایان شد. جدا از نمایندگان فعلی مجلس دامنه وسیعی از چهره‌های سیاسی میانه‌رو و اصلاح‌طلب دیروز در لیست رسمی ردصلاحیت‌ها قرار گرفتند. مهم‌ترین نامی که در ساعات ابتدایی روز شنبه خبر از ردصلاحیت خود داد، علی مطهری، نایب‌رییس مجلس دهم و فرزند آیت‌الله مرتضی مطهری یکی از بزرگان انقلاب بود.
علی مطهری دیروز ضمن تایید ردصلاحیت خود گفت: «حدود ساعت ۲ بعدازظهر شنبه بود که از ردصلاحیت خود مطلع شدم. متولیان اعلام کردند ردصلاحیت من به استناد بند ۲ و ۴ ماده ۳۱ قانون انتخابات مجلس انجام شده است.» مطهری در پاسخ به این پرسش که آیا روند اعتراض به این ردصلاحیت را دنبال می‌کنید؟ گفت: «هنوز رسما تصمیم نگرفته‌ام، فکر می‌کنم و بعد تصمیم می‌گیرم.» او در پاسخ به پرسش دیگری در این زمینه که روند بررسی صلاحیت‌ها برای مجلس دوازدهم را چگونه ارزیابی کردید؟ گفت: «احتمالا در آینده طی مصاحبه‌ای به این موضوع می‌پردازم. فعلا قصد مصاحبه ندارم.»
پس از علی مطهری سایر اسامی ردصلاحیت شده هم یکی یکی از راه رسیدند؛ چهره‌هایی، چون «دکترمسعود پزشکیان»، «دکتر محبوب حضرتی»، «علی باقری» معاون وزیر کشور در دولت اصلاحات، «سیدفرید موسوی» عضو فراکسیون امید مجلس دهم، «جعفرزاده ایمن‌آبادی»، «محمدعلی نمازی» عضو حزب کارگزاران، «مهدی شیرزاد»، «میترا جلوداری» همگی از حزب اتحاد ملت، «سجاد سالک» از حزب ندا، «پیام فیض» از حزب اراده ملت و... بخشی از نام‌هایی بودند که اسامی آن‌ها ذیل ردصلاحیت شده‌ها قرار گرفت. هر چند از گوشه و کنار برخی شایعات درباره ردصلاحیت چهره‌های اصولگرایی، چون حمید رسایی و... هم شنیده می‌شود، اما واقع آن است که اغلب چهره‌های ردصلاحیت شده از اردوگاه اصلاح‌طلبی و میانه‌رو هستند. رویکردی که باعث گسترش این زمزمه شد که دیدگاه‌های جناحی و سیاسی در روند احراز صلاحیت‌ها در هیات‌های اجرایی روند غالب بوده است.
پلیس خوب؛ پلیس بد
پس از تکمیل شدن نسبی پازل ردصلاحیت‌ها بسیاری از تحلیلگران به دنبال رمزگشایی از آینده روند احراز صلاحیت‌ها هستند. احتمالات مختلفی از سوی تحلیلگران درخصوص روند کلی بررسی صلاحیت‌ها مطرح می‌شود. احتمال نخست) برخی پیش‌بینی می‌کنند رویکرد‌های سلبی در روند بررسی صلاحیت‌ها در هیات‌های نظارت هم ادامه خواهد داشت و شورای نگهبان و هیات‌های نظارت، تیغه تیز ردصلاحیت‌ها را متوجه معدود چهره‌های باقیمانده در طیف‌های اصلاح‌طلب و میانه‌رو خواهند کرد. در عین حال برخی افراد متقاضی کسب کرسی نمایندگی از احزاب اصولگرا و جناح راست هم ردصلاحیت می‌شوند تا درنهایت نهاد‌های نظارتی اعلام کنند، تیغه تیز ردصلاحیت‌ها همه جناح‌های کشور را دربر‌گرفته است.
احتمال دوم) دسته دیگری از تحلیل‌ها هم مبتنی بر این استدلال کلی است که شورای نگهبان، تلاش می‌کند دیدگاه هیات‌های اجرایی را تایید کرده و جز برخی موارد خاص، دیدگاه هیات‌های اجرایی درخصوص صلاحیت‌ها را تایید کرده و تغییری در استعلامات پنج‌گانه نمی‌دهد.
احتمال سوم)، اما یکی دیگر از پیش‌بینی‌ها مبتنی بر نظریه پلیس خوب، پلیس بد مطرح می‌شوند. گروهی از تحلیلگران معتقدند در این انتخابات شورای نگهبان تلاش خواهد کرد، لباس پلیس خوب را به تن کرده و با دیدگاهی ایجابی، روند بازگشت برخی ردصلاحیت‌شدگان به عرصه انتخابات را فراهم سازد. مبتنی بر این مدل تحلیلی، شورای نگهبان، زمینه بازگشت برخی اسامی برجسته به انتخابات را فراهم می‌کند تا درنهایت افکار عمومی با این ذهنیت که گشایشی نسبی در روند احراز صلاحیت‌ها ایجاد شده مهیای حضور در انتخابات شوند. هر چند این تحلیل به اعتقاد بسیاری از فعالان سیاسی خوش‌بینانه است، اما برای خود طرفدارانی دارند، اما اغلب تحلیل‌ها حاکی از تداوم پیاده کردن فعالان سیاسی اصلاح‌طلب و میانه‌رو از قطار انتخابات است.
استنادات قانونی ردصلاحیت‌ها کدام است؟
اغلب ردصلاحیت‌ها مبتنی بر ماده ۳۳ و ۳۱ قانون جدید انتخابات است؛ قانونی که در زمان تصویب با انتقادات و اعتراضات فراوانی مواجه شد و بسیاری از کارشناسان اجرای آن را باعث شکل‌گیری مناقشات بسیاری دانستند. اما ماده ۳۳ قانون جدید انتخابات که محور بسیاری از ردصلاحیت‌هاست، شامل ۱۳ بند کلی و یک تبصره است. اغلب ردصلاحیت‌ها ذیل این بند‌ها اجرایی شده است. به عنوان نمونه در بند ۴ ماده ۳۳ آمده: «کسانی که به جرم اقدام علیه امنیت داخلی و خارجی جمهوری اسلامی ایران محکوم شده‌اند» نمی‌توانند در انتخابات شرکت کنند و صلاحیت آن‌ها احراز نخواهد شد. در ماده ۳۱ قانون جدید انتخابات هم به شرایط انتخاب‌شوندگان اشاره شده است.
این ماده شامل ۱۰ بند است؛ بند ۱ این ماده «اعتقاد و التزام عملی به اسلام» است. در بند ۲ «التزام عملی به نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران» و بند ۴ «ابراز وفاداری به قانون اساسی و اصل مترقی ولایت مطلقه فقیه» است. اغلب ردصلاحیت‌ها مبتنی بر این مواد و بند‌های ذیل آن صورت گرفته است.
روند پیگیری شکایات چگونه خواهد بود؟
همزمان با انتشار اسامی ردصلاحیت‌شدگان موضوع چگونگی پیگیری اعتراض به روند ردصلاحیت‌ها هم در فضای عمومی جامعه گرم شد. وزارت کشور طی بیانیه‌ای اعلام کرد: به استناد تبصره ماده ۶۱ قانون انتخابات و در راستای رعایت حقوق داوطلبان مجلس شورای اسلامی، اشخاصی که صلاحیت آن‌ها در هیات‌های اجرایی مراکز حوزه‌های انتخابیه، مورد تایید قرار نگرفته یا احراز نشده، می‌توانند به مدت چهار روز از تاریخ ۲۱ آبان ماه ۱۴۰۲ تا ۲۴ آبان ماه ۱۴۰۲ از ساعت ۸ تا ۱۸ تنها از طریق مراجعه به نشانی الکترونیکی Keshvar.moi.ir اعتراض خود را به صورت مستدل ثبت کنند. با پایان مهلت بررسی صلاحیت داوطلبان ورود به مجلس دوازدهم همان‌گونه که مراجع رسمی اعلام کردند نتیجه صلاحیت این افراد برای آنان ارسال و ابلاغ خواهد شد.
به گفته اسلامی، رییس ستاد انتخابات کشور این روند تا ۲۰ آبان ادامه خواهد داشت و نتایج اعلام می‌شود. همچنین براساس اطلاعیه شماره ۲ هیات نظارت بر انتخابات معترضان به نتیجه بررسی می‌توانند ظرف چهار روز اعتراض خود را به صورت مستدل ثبت کنند. از روز ۲۵ آبان رسیدگی به صلاحیت داوطلبان توسط هیات نظارت استان با کسب نظر از هیات مرکزی نظارت بر انتخابات آغاز می‌شود.
چند نفر در تهران تایید صلاحیت شدند؟
براساس بیانیه فرمانداری تهران، تمامی نمایندگان فعلی تهران برای انتخابات دوره دوازدهم تایید صلاحیت شده‌اند. جدا از این اسامی، اما بسیاری از نمایندگان تهران در دوره‌های قبلی مجلس ردصلاحیت شده‌اند.
چهره‌هایی، چون سید فرید موسوی، علی مطهری و... در گفتگو‌های جداگانه‌ای از ردصلاحیت خود خبر دادند.
علی مطهری، نماینده ادوار مجلس اعلام کرد که نامه ردصلاحیت خود را ظهر روز شنبه دریافت کرده است. نایب‌رییس مجلس در دوره دهم افزود که در نامه ردصلاحیتش آمده که به استناد بند ۲ و ۴ ماده ۳۱ قانون انتخابات مجلس این اقدام انجام شده است. او با تاکید بر اینکه اعتراض خود را در سامانه ثبت خواهد کرد، گفت: تصور می‌کردم که در مراحل بعدی ردصلاحیت شوم، اما ردصلاحیت از سوی هیات‌های اجرایی را پیش‌بینی نمی‌کردم. علی باقری، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و عضو جبهه اصلاحات در گفتگو با «اعتماد» از دریافت نامه ردصلاحیت خود توسط هیات‌های اجرایی خبر داد.
وی علت ردصلاحیت خود را استناد بند ۳ ماده ۳۳ در مورد عضویت در گروه‌های غیرقانونی عنوان کرد. محمدرضا خباز، عضو حزب اعتماد ملی و فعال سیاسی اصلاح‌طلب در گفتگو با ایلنا درباره نتیجه بررسی صلاحیت خود در هیات‌های اجرایی گفت: صلاحیت من طبق استناد به بند ۲ ماده ۳۱، به دلیل عدم التزام به نظام مقدس جمهوری اسلامی رد شده است.
جدول مراحل اجرای انتخابات مجلس شورای اسلامی به شرح زیر است:
۱۹ آبان تا ۲۰ آبان: ابلاغ مراتب عدم تایید یا عدم احراز به داوطلبان
۲۱ آبان تا ۲۲ آبان: درخواست کتبی داوطلبان مبنی بر دریافت دلایل عدم تایید یا عدم احراز به هیات اجرایی
۲۳ آبان تا ۲۶ آبان: ابلاغ دلایل به داوطلب توسط هیات اجرایی با رعایت قانون
۲۱ آبان تا ۲۴ آبان: شکایت داوطلبانی که صلاحیت آنان در هیات اجرایی مورد تایید قرار نگرفته به هیات نظارت استان ارسال می‌شود.
۲۵ آبان تا ۱۴ دی: رسیدگی به صلاحیت داوطلبان توسط هیات نظارت استان با کسب نظر از هیات مرکزی نظارت بر انتخابات
لیست افراد ردصلاحیت شده به شرح ذیل است:
۱- علی مطهری، نماینده ادوار
۲- اسماعیل گرامی‌مقدم
۳- مسعود پزشکیان
۴- محبوب حضرتی
۵- محمدرضا خباز
۶- غلامرضا نوری‌قزلجه
۷- علی باقری، فعال سیاسی اصلاح‌طلب
۸- جلال محمودزاده
۹- علیرضا منادی، نماینده تبریز
۱۰- جلیل رحیمی‌جهان‌آبادی، نماینده تربت‌جام
۱۱- محمدعلی نمازی، حزب کارگزاران
۱۲- احمد علیرضابیگی
۱۳- هدایت خادمی
۱۴- زهرا شیخی، نماینده اصفهان
۱۵- سمیه محمودی، نماینده اصفهان
۱۶- سید ناصر موسوی‌لارگانی
۱۷- رحمت‌الله فیروزی‌پور، نماینده نطنز
۱۸- رجب رحمانی، نماینده تاکستان
۱۹- احمد رسولی‌نژاد، نماینده دماوند و فیروزکوه
۲۰- محمد خدابخشی، نماینده الیگودرز
۲۱- مصطفی نخعی، نماینده نهبندان و سربیشه
۲۲- جلیل مختار، نماینده آبادان
۲۳- اله‌وردی‌دهقانی، نماینده ورزقان
۲۴- غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی
۲۵- علی رضایی، نماینده کنگاور
۲۶- محسن زنگنه، نماینده تربت‌حیدریه
۲۷- اکبر احمدپور، نماینده خواف
۲۸- وحید شیبانی، حزب اعتمادملی
۲۹- مهدی شیرزادی، اتحادملت
۳۰- پیام فیض، حزب اراده ملت
۳۱- میترا جلوداری، اتحاد ملت
۳۲- سجاد سالک، حزب ندا
۳۳- سید فرید موسوی، حزب اتحاد ملت
۳۴- کامبیز مهدی‌زاده
۳۵- عادل نجف‌زاده، نماینده خوی
۳۶- هاجر چنارانی، نماینده نیشابور
۳۷- اردشیر مطهری، نماینده گرمسار
۳۸- سید محمد مولوی، نماینده آبادان
۳۹- محمدکعب عمیر، نماینده شوش
۴۰- شریعتی، نماینده سابق بهبهان در مجلس
۴۱-احمدتنوری، حزب اراده ملت
۴۲- غلامحیدر ابراهیم بای‌سلامی
۴۳- احسان مازندرانی
۴۴- علی سبحانی فر
۴۵-سید علی آقازاده
۴۶-حبیب اله خجسته پور
