پس از گذشت دو ماه از پایان مردادماه، بانک مرکزی بالاخره آمار و ارقام مربوط به چک‌های مبادله‌ای در پنجمین ماه از سال 1402 را از طریق وبسایت رسمی خود منتشر کرد. داده‌های گزارش بانک مرکزی حاکی از آن هستند که با وجود افزایش تمایل مردم و کسب‌وکارها برای استفاده از چک در مبادلات، بخش بیشتری از چک‌های صادرشده، برگشت خورده‌اند و روند صعودی آمار چک های برگشتی که از ابتدای سال جاری آغاز شده بود، در مردادماه نیز ادامه یافته است.
طبق آمارهای رسمی، نسبت چک های برگشتی به مبادله‌ای از نظر مبلغ در بیشترین حد خود در دو سال اخیر قرار گرفته و این نسبت از نظر تعداد نیز به سطح مرداد ماه سال گذشته رسیده است.
روند تغییرات نسبت چک های برگشتی به چک‌های مبادله‌ای
495 همت چک در مرداد ماه رد و بدل شد
گزارش بانک مرکزی حاکی از آن است که در مرداد ماه سال 1402 در مجموع هشت میلیون فقره چک مبادله شده که ارزش آنها به بیش از 495 هزار میلیارد تومان می‌رسد. به این ترتیب استفاده از چک در این ماه، از نظر مبلغ 2.6 درصد و از نظر تعداد، 2.8 درصد نسبت به ماه گذشته افزایش یافته است.
این افزایش تمایل به استفاده از چک‌های بانکی در مبادلات در حالی رخ داده که میزان استفاده از چک در تیرماه سال جاری نسبت به خرداد ماه کاهشی شده بود.
سهم 62.4 درصدی سه استان از چک‌های بانکی
بررسی اطلاعات تعداد چک‌های بانکی به تفکیک استان‌های کشور نیز حاکی از آن است که در مردادماه امسال، بیشتر از 2.5 میلیون فقره چک معادل 31 درصد از کل چک‌ها در استان تهران مبادله شده‌اند. همچنین استان‌های اصفهان با 10.6 درصد و خراسان رضوی با هفت درصد نیز در رده‌های بعدی بیشترین استفاده از چک قرار دارند.
این آمار از دیدگاه مبلغ چک‌ها نیز نشان می‌دهد که 62.4 درصد از کل چک‌ها در این سه استان دست به دست شده که سهم تهران از این رقم 48.9 درصد و سهم اصفهان و خراسان رضوی نیز به ترتیب 8.2 درصد و 5.3 درصد ثبت شده است.
9.1 درصد از کل چک‌ها برگشت خوردند
بخشی از گزارش بانک مرکزی مربوط به آمار چک های برگشتی است که بر اساس آن، در مردادماه امسال حدود 727 هزار فقره چک معادل 9.1 درصد از کل چک‌ها برگشت خورده‌اند. از نظر مبلغی نیز در این مدت بیشتر از 65.6 هزار میلیارد تومان چک که 13.3 درصد از کل چک‌ها را شامل می‌شوند، پاس نشده‌اند. به این ترتیب، تعداد و مبلغ چک های برگشتی نسبت به تیرماه امسال به ترتیب 6.7 درصد و 7.4 درصد افزایش یافته است.
به علاوه، تعداد و مبلغ چک های برگشتی در مردادماه سال گذشته به ترتیب 9.1 درصد و 11.4 درصد بوده و این ارقام در تیرماه امسال نیز 8.8 درصد و 12.7 درصد ثبت شده‌اند.
آمار چک های برگشتی به تفکیک استان
اگر داده‌ها چک های برگشتی را به تفکیک استان‌ها بررسی کنیم نیز درمی‌یابیم که استان کردستان با 12.1 درصد، بیشترین آمار برگشت خوردن چک‌ها را به خود اختصاص داده و استان‌های آذربایجان غربی با 11.5 درصد و خراسان شمالی و لرستان، هر یک با 11.2 درصد، در ادامه این فهرست قرار دارند. از سویی دیگر نیز کمترین چک های برگشتی نیز در سه استان گیلان با 6.7 درصد، گلستان با 7.8 درصد و خوزستان با 8.1 درصد صادر شده است.
در این میان، در استان تهران نیز بیش از 220 هزار فقره چک به ارزش 28 هزار میلیارد تومان برگشت خورده است که این ارقام از نظر تعداد 8.7 درصد و از نظر مبلغ 11.6 کل چک‌های برگشت خورده هستند.
چرا چک‌ها برگشت می‌خورند؟
با اجرای کامل قانون جدید چک از سال 1400 آمار برگشت خوردن چک‌های بانکی به طور محسوسی کاهش یافت و در زمستان سال گذشته به پایین‌ترین حد خود رسید. با این وجود این روند از آغاز سال جاری صعودی شده و حالا آمار چک های برگشتی، رفته رفته به ارقام قبل از اجرای قانون چک نزدیک می‌شود.
به نظر می‌رسد که یکی از مهم‌ترین عواملی که افزایش میزان چک های برگشتی در ماه‌های اخیر را در پی داشته، سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی است. سیاستی که باعث کاهش حجم پول در دسترس بانک‌ها برای وام‌دهی شده و با کاهش پرداخت تسهیلات بانکی، بنگاه‌های اقتصادی را نیز با کمبود منابع نقد مواجه کرده است. به این ترتیب این بنگاه‌ها قادر به ایفای تعهدات خود نبوده‌اند.
