به گزارش ایران اکونومیست به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، بابک نگاهداری در رویداد الزامات و سازوکارهای تقویت مرجعیت رسانهای در ایران، ضمن خیر مقدم به مهمانان این رویداد و با بیان اینکه رویداد امروز حاصل چندین ماه بررسی ابعاد مختلف موضوع مرجعیت رسانهای است، اظهار کرد: چندین ماه تلاش و پژوهش، بهعنوان پشتوانههای علمی این رویداد، به قدری ارزشمند است که مطمئن هستم مستندات و یادداشتهای سیاستی ارائه شده به دبیرخانه رویداد، برای تمام پژوهشگران و علاقهمندان این حوزه تا مدتها مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت.
رئیس مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه امیدوارم دانش انباشته خوبی برای ارتقای مرجعیت رسانهای فراهم شده باشد، افزود: این رویداد ما را با فرهیختگان رسانه و فضای مجازی آشنا کرد و راهاندازی شبکه نخبگان را پس از این رویداد، حتماً در دستور کار قرار میدهیم. روز برگزاری این رویداد، نه پایان مسیر، که نقطه عطفی برای تداوم آن در راهی روشن خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه اتفاقات سال گذشته در نمایانسازی مشکلات و خلأهای این حوزه اثرگذار بود، گفت: نیازمند انجام مطالعه و تجمیع نظرات متخصصان و دلسوزان رسانهای هستیم و بسیار خوشبین هستیم آنچه که از این رویداد بهجا خواهد ماند، نکات عملیاتی ارزشمندی است که برای سیاستگذاران و کنشگران رسانهای، راهگشا است.
مرجعیت رسانه بدون توجه به فناوریهای نوین امکانپذیر نیست
نگاهداری با اشاره به اینکه دوران برنامهریزی و سیاستگذاری ساده به پایان رسیده و زمان سیاستگذاریهای پیچیده فرارسیده است، گفت: امروز نمیتوان از موضوع مرجعیت رسانهای بدون پرداختن به پدیدههای نوظهور، فناوریهای نوین، هوشمصنوعی، فرهنگ، و تغییرات فرهنگی، ارتباطات میانفرهنگی، لزوم بررسی سبد مصرف فرهنگی خانوار، زیستپذیری رسانهای و بالاتر از اینها لزوم ورود قانون و قانونگذاری، سخن گفت.
وی ادامه داد: با شناخت دقیق این موضوعات و با استفاده قانون، ایجاد فرآیندها و سازوکارهای قانونی و در سایه حکمرانی، میتوان مشارکت جمعی را هموار کرد.
بیتوجهی به شبکههای مجازی باعث کاهش مرجعیت رسانهای شد
رئیس مرکز پژوهشهای مجلس با اشاره به اینکه گزارشها و آمار و ارقام مطرح شده در پیش نشستهای این رویداد، برای تصمیم گیریهای آینده راهگشا است، گفت: برای مثال آنچه از مصرف رسانهای ایرانیان در یکی از نشستها مطرح شد، بیانگر آن بود که در اتفاقات سال گذشته بهجای صداوسیما یا ماهواره، شبکههای اجتماعی و فضای مجازی، مرجع رسانهای نوجوانان بودهاند.
وی بیان کرد: همین یک نتیجه مبتنی بر پژوهش، میتواند منبع اصلی برنامهریزی کوتاه مدت و بلند مدت برای استخراج کاستیهای رسانههای جمعی و شناخت توانمندیهای شبکههای مجازی باشد که پیش از آن غافل بودیم.
نگاهداری به بیانات رهبر معظم انقلاب در خصوص جنگ ترکیبی و جنگ شناختی اشاره کرد و گفت: سالهای زیادی است که ما در معرض دشمنی استکبار جهانی هستیم و آنان در دشمنی خود نوآوری میکنند که آخرین آن ایجاد جنگ ترکیبی است.
نقش رسانههای نوین در جنگ شناختی
وی با بیان اینکه اولین مرحله جنگ ترکیبی، جنگ شناختی است، گفت: رسانههای نوین در این نوع جنگ از همه بیشتر کاربرد دارند و مهمترین ابزار، این رسانهها هستند. در ادامه و در صورتیکه این مرحله جنگ با موفقیت انجام شود و ذهن نخبگان کشور به اسارت این رسانهها درآید، طبیعی است که ذهن عامه مردم نیز به اسارت درمیآید و بهدنبال آن، با حمایت از اغتشاشگران و پیگیریهایی که انجام میدهند، جنگ را وارد عرصه دیپلماسی میکند.
رئیس مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: برای آنان مطلوب بود که خروجی نهایی جنگ ترکیبی در ناآرامیهای ۱۴۰۱، تغییر محاسبات ملت و حکومت ایران و پذیرش خواستههای آمریکا در یک توافق باشد.
وی با بیان اینکه جنگ رسانهای ابزار مهم جنگ شناختی است، گفت: استراتژی فریب و گمراه کردن افکار عمومی، عمدتاً از طریق رسانهها، پیاده سازی میشود.
نگاهداری گفت: در جنگ شناختی، ذهن مخاطب اسیر میشود و باید تلاش کنیم که گرفتارشدگان را آزاد کنیم و راه آزاد کردن آنان، جهان تبیین است.
وی توضیح داد: هرچقدر جهاد تبیین بهدرستی انجام شود و دروغهای دشمن در جنگ شناختی برملا شود و هرچقدر رسانههای مهاجم جنگ شناختی، بیاعتبار شوند به آزادسازی اذهان مردم بهویژه نوجوانان و جوانانی که امروز بیش از هرکس دیگری اسیر این جنگ شناختی شدهاند، کمک میشود.
اهمیت قدرت تأثیرگذاری رسانه در افزایش مرجعیت
رئیس مرکز پژوهشهای مجلس به توضیح مفهوم مرجعیت رسانهای پرداخت و گفت: مرجعیت رسانهای در حقیقت به قدرت و تأثیری گفتهمیشود که رسانهها در جامعه دارند و این قدرت میتواند بر تعیین جریانهای اطلاعاتی و فرهنگی و تشکیل نظرات و افکار عمومی اثرگذار باشد.
وی با بیان اینکه مرجعیت رسانهها بر پایه چندین عامل شکل میگیرد، گفت: رسانههایی که توانایی تأثیرگذاری بیشتری بر جامعه و مخاطبان خود دارند، معمولاً مرجعیت بیشتری نیز خواهند داشت. این تأثیر میتواند به وسیلهی پوشش خبری فعال، تحلیلهای متفکرانه، یا تأثیر در تشکیل نظر عمومی صورت گیرد.
نگاهداری معتبر بودن و اعتمادسازی را دومین پایه شکل گیری مرجعیت رسانه دانست و گفت: اعتمادسازی در رسانهها میتواند از طریق استفاده از منابع معتبر، ارائه اطلاعات دقیق و مستند، و رعایت قوانین رسانهای صورت گیرد.
وی بهضرورت توجه به تنوع و پوشش گسترده رسانهای در مرجعیت رسانهای اشاره کرد و گفت: تنوع در پوشش موضوعات مختلف، اطلاعات منصفانه و جامع را به مخاطبان ارائه میدهد و مرجعیت را بالا میبرد.
ضرورت شفافیت منابع و مسئولیتپذیری رسانهها
رئیس مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در ادامه به شفافیت و مسئولیت پذیری رسانهها اشاره کرد و گفت: رسانههایی که در فرآیند تولید خبر و انتشار آنها شفافیت و مسئولیتپذیری را رعایت میکنند، معمولاً توانایی ایجاد اعتماد و مرجعیت بیشتری را دارند. این شامل اعلام منابع و تحقیقات، اصلاح خطاها و پاسخگویی به نقدها و شکایات مخاطبان است.
وی تصریح کرد: با توجه به این عوامل، مرجعیت رسانهها بهعنوان منابع اطلاعاتی و تشکیل دهنده نظرات عمومی در جامعه بسیار حائز اهمیت است. حفظ چنین مرجعیت میتواند به تقویت ارتقای شفافیت و اطلاع رسانی مؤثر در جامعه کمک کند.
نگاهداری بیان کرد: همایش امروز از میان محورهای یاد شده با تمرکز بر چهار عنوان اعم از وضعیت حال و آینده نظام ارتباطی رسانهای کشور، هوشمصنوعی و حوزه محتوا، تجربیات موفق مرجعیت رسانهای و شاخصهای ترکیبی سنجش و پایش مرجعیت رسانهای برگزار میشود.
مرجعیت رسانه در دستورکار دستگاه قانونگذاری قرار گیرد
وی ادامهداد: مرکز پژوهشهای مجلس همبر اساس اهداف و مسئولیتهای خود، حتماً تلاش میکند نکات مطروحه را در چارچوب شفافسازی، کارآمدسازی، هوشمندسازی و مردمیسازی، طبقه بندی کرده و در همه مراتب تقنین در دستور کار دستگاه قانونگذاری کشور قرار دهد.
رئیس مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی گفت: معتقدم که در اتفاقات گذشته، حضور پررنگ رسانههای معاند در جزئیات اتفاقات، اطلاعرسانی دیرهنگام رسانههای داخلی و مواردی از این دست، موجب کاهش مرجعیت رسانههای داخلی شد.
وی بیان کرد: سوءاستفاده رسانههای معاند از خلاءهای ما، حتی بر اطلاعرسانی از امور جاری گرفته تا پیشرفتها نیز سایه انداخت و وضعیت ناپایدار را به بحران بدل کرد و در حالی که با کمی درایت، اطلاع رسانی درست و دقیق و بهکارگیری نظرات اندیشمندان، میتوانستیم جلوی آن را بگیریم.
نگاهداری بیان کرد: معتقدم با بهکارگیری تمام ابزار رسانهای و هنری و بهرهگیری از نمایش خانگی، تئاتر، ادبیات و شبکههای اجتماعی میتوانیم برای بازپسگیری مرجعیت رسانهای و جلب دوباره اعتماد مخاطبان به رسانههای داخلی تلاشهایی داشتهباشیم.
وی تصریحکرد: اگر ارتباط متقابل بین نظام حکمرانی و قانونگذاری با نظام رسانهای شکل بگیرد، مطمئناً دستاورد مرجعیت رسانههای داخل خواهد بود.
ضرورت توجه به هوشمندسازی در عرصه رسانه
رئیس مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه پیشران تحولات، فناوری است و رسانه از این امر مستثنی نیست، گفت: هر چقدر ما از هوشمندسازی و فناوریهای نوین در عرصه رسانه غفلت کنیم، مطمئناً میتواند حرکت ما را در مسیر دستیابی به مرجعیت رسانهای با مخاطراتی همراه کند.
وی به آموزش سواد رسانهای برای مردم اشاره کرد و گفت: آگاهی بخشی و افزایش توانمندیها و مهارتهای مردم در مقابله با خبرهای جعلی اهمیت زیادی دارد. شیوع اینگونه اخبار در فضای جامعه، باعث میشود ذهن مردم با مخاطرات و اخبار غیرواقعی مواجه شود.
نگاهداری با بیان اینکه بین جبهه رسانهای انقلاب با امپراتوری دروغ و بزرگ استکبار جهانی، تفاوتهایی وجود دارد، گفت: این روزها میبینیم که در بمباران شدیدی که علیه مردم مظلوم غزه رخ میدهد، هیچ پشتیبانی رسانهای از این اتفاقات صورت نمیگیرد. البته انتظاری هم نداریم چراکه نظام استکبار جهانی، ارجاعات خود را به منافع اقتصادی و نظامی خود قرار داده است.
رسانه باید بهدنبال بازتولید شرافت اخلاقی باشد
وی با بیان اینکه نظام اسلامی بهدنبال رشد و تعالی انسان است، گفت: ما مدعی اخلاق و رشد هستیم و این فضا باید بر رسانههای ما نیز سایه بیندازد و رسانههایی که در جریان انقلاب فعالیت میکنند، باید با تکیهبر این رویکرد وحدت رسانهای در کشور ایجاد کنند و از هم افزاییهای بیرونی غافل نشوند.
رئیس مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه ما پیروان پیامبری هستیم که فلسفه رسالت خود را تکریم شرافتهای اخلاقی قرار داد، گفت: پیامبر اکرم(ص) میگوید که «انما بعثت لأتمم مکارم الاخلاق». بنابراین ما بهعنوان پیروان آن حضرت باید در رسانه بهدنبال بازتولید شرافت اخلاقی باشیم.
وی ادامهداد: اعتقاد دارم که شرافت یک رسانه در استقلال حقمدارانه آن است. یعنی در جبهه حق با استقلال برای احیای حق قیام کند.
در رسانههای انقلاب باید با استقلال حق مدارانه بهدنبال تولید شرافت رسانهای باشیمنگاهداری با بیان اینکه ما در رسانههای انقلاب باید با استقلال حق مدارانه بهدنبال تولید شرافت رسانهای باشیم، گفت: به نظر من شرف یک فعال رسانهای و خبرنگار، در صداقت و امانت داری او است. اینکه اگر با خبری جعلی مواجه میشود یا خبری که منجر به تخریب اخلاق میشود، آن را اشاعه ندهد و خداوند وعده داده که عزت و سربلندی نصیب کسانی میشود که به سنتهای الهی پایبند باشند.
رویداد الزامات و سازوکارهای تقویت مرجعیت رسانهای در ایران، امروز (سهشنبه ۱۸ مهر ماه ۱۴۰۲) با حضور و سخنرانی، نخبگان و صاحبنظران حوزه رسانه و با سخنرانی رییس مرکز پژوهشهای مجلس، محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و بیژن نوباوه وطن، نایب رییس کمیسیون فرهنگی مجلس، در مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، برگزار شد.
پیام رسان های داخلی موفق عمل کردند
همچنین محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این رویداد گفت: وضعیت عمومی ما در حوزه رسانه ای از نظر حکمرانی مطلوب نیست. هم در بحث مخاطبین دچار مشکل هستیم هم در بحث همراهی و اعتماد که هر دو این موارد بسیار مهم است و باید نسبت به افزایش آن ها تلاش کنیم.
اسماعیلی با اشاره به پیروزیهای اخیر جبهه مقاومت گفت: اتفاقات امروز چند دهه پیش شبیه یک رویا بود و این اتفاق اسباب عزت جبهه مقاومت را به ارمغان آورد. از طرف دیگر میبینیم که این روزها رژیم صهیونسیتی جنایتهای انسانی فراوانی را در یک محیط محدود، اما پرتراکم انجام میدهد. دیروز بیش از ۱۵۰ حمله ددمنشانه هوایی و بمباران در این منطقه صورت گرفته تا جایی که فلسطینیها حتی فرصت نکردند پیکر شهدای خود را از زیر آوار بیرون بیاورند. اهالی رسانه و هنرمندان باید به این جنایتها واکنش درست نشان دهند.
وی با اشاره به مسئله مرجعیت رسانه نیز گفت: الزامات فرهنگی و هنری و رسانهای از موضوعات مهم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. یک جریانی در تلاش بود که حکمرانی فرهنگی و رسانهای نظام در سالهای گذشته تضعیف شود. بخشی از این تضعیف برای فناوریهای نوین است که ما این الزامات را قبول داریم و معتقدیم در این میان باید در رابطه با تهدیدات و فرصتهای هوش مصنوعی تحقیق شود. مورد دیگر بحث اخبار جعلی است که یک تهدید جدی برای امنیت ملی ما محسوب میشود.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، افزود: وضعیت عمومی ما در حوزه رسانهای از نظر حکمرانی مطلوب نیست و شیب آن کند شده است. هم در بحث مخاطبین دچار مشکل هستیم هم در بحث همراهی و اعتماد که هر دو این موارد بسیار مهم است و باید نسبت به افزایش آنها تلاش کنیم. یکی از اصلیترین مأموریتهای ما در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همین مسئله است. «بازآرایی رسانهای» عبارتی است که مقام معظم رهبری در اولین رودررویی با رئیس جمهور در حوزه مسائل فرهنگی مطرح فرمودند. ما باید بدانیم با چه تمهیداتی میتوانیم به وضعیت مطلوبتری در حوزه رسانه برسیم.
موفقیت پیامرسانهای داخلی با ۵۰ میلیون کاربر
وی با اشاره به عملکرد موفق پیامرسانهای داخلی در یکی دو سال اخیر اضافه کرد: بحث مهاجرت مخاطبان از نرمافزارهای خارجی به سکوهای داخلی اتفاق مثبتی بود. در حال حاضر در پیامرسانهای داخلی ما مثل ایتا، بله و روبیکا بیش از ۵۰ میلیون نفر عضو هستند. میزان مراجعه به پیامرسانهای خارجی در سالهای گذشته بسیار زیاد بود، اما در حال حاضر تعداد زیادی از مردم از سکوهای داخلی استفاده میکنند. این طرح یک بار در اواسط دهه نود شکست خورد، اما این بار دولت پای کار بود و نتیجه آن را دیدید. حضور ۵۰ میلیون کاربر ایرانی در پیامرسانهای داخلی بسیار مهم است و این به ما نشان میدهد میتوانیم مرجعیت رسانهای را به داخل کشور منتقل کنیم.
اسماعیلی ادامه داد: ما امکان حذف تمام رقبا را نداریم و باید تنوع را بپذیریم و با پذیرش اصل تنوع، مرجعیت رسانهای را به سمت رسانههای داخلی تغییر دهیم. هنوز بالاترین مرجع برای دسترسی به اخبار و اطلاعات رسانه ملی است. درست است که مخاطبانش کاهش پیدا کرده، اما هنوز با اختلاف از دیگر رسانهها جلوتر است. کاهش اتفاق افتاده، اما هنوز مرجعیت رسانهای در اختیار ما قرار دارد. ما باید از همه راههای ارتقا وضعیت استفاده کنیم. امروز هوش مصنوعی در حال ورود به این فضاست و مبارزه با اخبار جعلی از مهمترین طرحهای ماست. تقویت رسانههای داخلی و تلاش برای رقابت سالم در حال رخ دادن است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: شبکه نمایش خانگی در سالهای اخیر رشد خوبی داشته و صوت و تصویر فراگیر وارد عرصههای خبری هم شده و خیلی از خبرگزاریهای داخلی پوشش خبری زنده رویدادهای مختلف را هم به بخش خبری خود اضافه کردند، به نظرم این موارد اتفاقات خوبی است و باید این مسیر را تقویت کنیم. ما در کشورمان مجوز ۴۸ خبرگزاری داریم که برخی از آنها ابتداییترین امکانات یک خبرگزاری را هم ندارند. کاهش و مدیریت این شرایط را در وزارتخانه خودمان آغاز کردیم و قرار شد پنج خبرگزاری مرتبط با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را به یک رسانه تغییر دهیم، البته این طرح به معنی کاهش نیروی انسانی نیست.
وی ادامه داد: ما باید از الگوهای موفق در حوزه صوت و تصویر فراگیر استفاده کنیم. ما با همکاران در صداوسیما تفاهمنامه جدیدی را امضا میکنیم و میدانیم عزیزان کمیسیون فرهنگی مجلس هم به این اتفاق نگاه مثبتی دارند. یکی از مشکلات این است که خودمان در برخی مباحث دچار ابهام هستیم و این باید حل شود. اقتضائات جدید را باید ببینیم و آیندهنگری داشته باشیم. ما سه نوع حمایت رسانهای داریم، یکی توزیع آگهیهای دولتی است که اغلب در حوزه روزنامهها و رسانههای مکتوب انجام میشود. اما در حال حاضر در حوزه روزنامهنگاری عدد مراجعه مردم به یک یا دو درصد رسیده و مطبوعات در حال حذف از سبد رسانهای مردم است. کار دوم یارانه کاغذ است که سال گذشته تا دقیقه نود تلاش کردیم تا از ارز ترجیحی برای مطبوعات استفاده کنیم. مورد سوم نیز یارانههاست. این موارد نیاز به بازنگری و بازمهندسی دارد. ما تمام آییننامهها را به روز رسانی کردیم. این حرکت را شروع کردیم با این ویژگی که در حوزه رسانهها نگاه دولتی نداریم.
نگاه سیاسی رسانهها در حمایت ما اثر ندارد
اسماعیلی با اشاره به عضوگیری چند هزار نفری صندوق اعتباری هنر از اهالی رسانه گفت: در سالهای قبل ۴۰۰۰ روزنامه نگار در صندوق اعتباری هنر بیمه شده بود که این عدد امروز به ۱۲ هزار و ۵۰۰ نفر رسیده است و روزبه روز نیز بیشتر میشود. در حقیقت حمایت ما از اهالی رسانه بیش از ۲۰۰ درصد رشد داشته، آن هم بدون توجه به جهتگیری رسانهها. یک نفر اگر توانست ادعا کند که به دلیل جهتگیری سیاسی عضویتش در صندوق اعتباری هنر لغو شده به ما بگوید، چون اصلا چنین اتفاقی رخ نداده است و ما به هیچ عنوان نگاه سیاسی به خبرنگاران نداریم.
وی ادامه داد: از طرف دیگر ماده بیست قانون مطبوعات را که الزام مدیران مسئول به بیمه کردن نیرو است عملی کردیم. ما امسال برای اولین بار مبتنی بر سیاستگذاری رهبر معظم انقلاب در حوزه مدیریت فرهنگی شاخصهای فرهنگی و هنری را ابلاغ کردیم و از رسانههایی حمایت میکنیم که به ارتقای شاخصهای کشور کمک کنند، این در عملکرد دوساله ما نیز وجود دارد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان سخنانش گفت: ما روستا به روستا و شهر به شهر در حرکتیم. من بیش از دویست سفر استانی داشتم و هربار با خبرنگاران و مدیران رسانهای هر شهر جلسه داشتیم تا مشکلات موجود در این مسیر را حل کنیم. ما به موضوع بازآرایی رسانه که مطالبه رهبر انقلاب است باید ورود کنیم و بهتر است که با همراهی مجلس شورای اسلامی زیرساختهای قانونی این مسئله فراهم شود.
رویداد الزامات و سازوکارهای تقویت مرجعیت رسانهای در ایران، امروز (سهشنبه ۱۸ مهر ماه ۱۴۰۲) با حضور و سخنرانی، نخبگان و صاحبنظران حوزه رسانه و با سخنرانی رییس مرکز پژوهشهای مجلس، محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و بیژن نوباوه وطن، نایب رییس کمیسیون فرهنگی مجلس، در مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، برگزار شد.
اختتامیه این رویداد یک روزه، پس از برگزاری چهار پنل تخصصی شامل وضعیت حال و آینده نظام ارتباطی-رسانه ای کشور، هوش مصنوعی، خبر جعلی و حوزه محتوا، تجربیات موفق مرجعیت رسانه ای در ایران و شاخص های ترکیبی سنجش و پایش مرجعیت رسانه ای، عصر امروز، برگزار خواهد شد.