خیلی‌ها شاید آخرین قهرمانی یک تیم ایرانی را در مسابقات قهرمانی آسیا به یاد نیاورند و تصویری از آن را در ذهن نداشته باشند. آخرین بار تیم پاس تهران در سال 1371 یعنی فصل 93–1992 با شکست نماینده ژاپن در نیمه نهایی و الشباب عربستان در فینال، قهرمان جام باشگاه‌های آسیا شد. یعنی از آخرین باری که یک تیم باشگاهی از ایران توانسته است در آسیا قهرمان شود، بیش از30 سال می‌گذرد.
بعد از تغییر فرمت مسابقات و تبدیل آن از جام باشگاه‌ها به لیگ قهرمانان (در اوایل قرن بیست و یک میلادی) فوتبال ایران چهار بار (سپاهان در سال 2007، ذوب آهن در سال 2010 و پرسپولیس در سال های 2018 و 2020) توانست به فینال مسابقات راه یابد اما در هر چهار رقابت، نتیجه را به رقبا واگذار کرد اما حالا و همزمان با قدرتمندتر شدن تیم‌های آسیایی با جذب ستاره‌های روز فوتبال دنیا، رسیدن به فینال نیز برای تیم‌های ایرانی دست نیافتنی به نظر می‌رسد.
عربستان به دنبال سبقت از ژاپن، ایران در پی حفظ چهارمی
فوتبال ایران در رده باشگاهی تاکنون سه بار توانسته عنوان قهرمانی در آسیا را تصاحب کند و شش بار نیز به نایب قهرمانی رسیده و از این حیث در بین کشورهای آسیایی در رده چهارم قرار دارد.
کره جنوبی با 12 قهرمانی و هفت نایب قهرمانی بهترین عملکرد را داشته است و ژاپن با هفت قهرمانی و چهار نایب قهرمانی در رده دوم قرار دارد. رده سوم نیز به عربستان اختصاص دارد که نمایندگانش 6 بار قهرمان آسیا شدند و 9 بار نیز به مقام دوم رسیدند.
البته 4 قهرمانی عربستان توسط الهلال به دست آمده تا این تیم پرافتخارترین تیم باشگاهی آسیا لقب بگیرد و حالا سعودی ها با سرمایه گذاری عظیم و کشاندن ستاره های مطرح به تیم های خود به دنبال سبقت از ژاپن و رسیدن به رده دوم آسیا هستند. همزمان، فوتبال ایران امیدوار است که رده چهارم را از دست ندهد چراکه اگر تا امروز به خاطر تفاوت در سرمایه‌گذاری کشورها در فوتبال، توان رقابت با تیم های شرق آسیا را نداشتیم، امروز برای رقابت با تیم‌های ثروتمند غربی خصوصا نمایندگان عربستان نیز با مشکلات بزرگی مواجه شده‌ایم. تیم‌هایی که در گذشته به دنبال جذب بازیکنان مطرح اما پا به سن گذاشته خارجی بودند اما حالا فوق ستاره‌ها را با پیشنهادهای نجومی از چنگ تیم‌های مطرح اروپایی خارج کرده و به لیگ خود منتقل می‌کنند.
گرانترین‌های آسیا؛ عربستان، امارات و الهلال!
لیگ عربستان بعد از سرمایه‌گذاری عجیب صندوق سرمایه گذاری‌های عمومی که منجر به حضور 36 ستاره روز فوتبال دنبال در تیم‌های باشگاهی این کشور شد، به ارزش 983 میلیون یورو رسید تا با اختلاف، گرانترین لیگ باشگاهی آسیا لقب بگیرد.
دومین لیگ ارزشمند آسیا امارات است که 288 میلیون یورو ارزش دارد. جی لیگ ژاپن با 251 میلیون یورو، لیگ ستارگان قطر با 233 میلیون یورو، کی لیگ کره جنوبی با 158 و سوپرلیگ چین با 153 میلیون یورو در رده‌های سوم تا ششم آسیا قرار دارند.
لیگ برتر ایران نیز در حال حاضر 107 میلیون یورو ارزش داشته و در رتبه بندی ارزشمدترین لیگ‌های آسیا در رده هفتم جای گرفته است. نکته جالب اینکه در حال حاضر تیم الهلال عربستان به استناد ترانسفرمارکت 260 میلیون یورو ارزش دارد، یعنی فقط لیگ امارات در آسیا بیشتر از این تیم عربستانی می‌ارزد!
رقابت نزدیک با بازیکنان درجه دو
اگرچه دیگر لیگ‌های آسیایی هم توان رقابت با عربستانی‌ها را ندارند اما همچنان شاهد حضور خارجی‌های باکیفیت در لیگ‌های کره، ژاپن، قطر و امارات هستیم به طوری که در حال حاضر بازیکنان شناخته شده‌ای مثل میرالم پیانیچ، کاستاس مانولاس، آلان و پاکو آلکاسر در لیگ امارات عضویت دارند و حتی برخی ستاره‌های داخلی لیگ ایران مثل مهدی قایدی و احمد نورالهی نیز ترجیح داده‌اند در لیگ این کشور به میدان بروند. ستاره‌هایی مثل کوتینیو، مارکو وراتی، عبدو دیالو، لیانکو و یولیان دراکسلر نیز به لیگ ستارگان قطر ملحق شده‌اند.
اوضاع در داخل ایران اما، به صورت عکس پیش می‌رود و کیفیت نفرات خارجی که به تیم‌های ایرانی ملحق می‌شوند، روز به روز کاهش می‌یابد. فوتبال ایران در سال‌های گذشته چندان هم خالی از بازیکنان شناخته شده خارجی نبوده است. نفراتی مثل جی لوید ساموئل (با سابقه حضور در استون ویلا و بکبرن انگلیس)، مامه تیام (با سابقه حضور در یوونتوس و امپولی ایتالیا)، شیخ دیاباته (با سابقه حضور در بوردو، آژاکسیو، نانسی و متس فرانسه و بنوونتو ایتالیا) و آنتونی استوکس (با سابقه حضور در ساندرلند، شفیلد و کریستال پالاس انگلیس و سلتیک اسکاتلند)، در سال‌های اخیر عضو تیم‌های مختلف ایرانی بودند.
همچنین از دیگر نام‌های مطرح می‌توان به کوین کنستانت (بازیکن سابق میلان ایتالیا)، ایبای گومز (با سابقه بازی در اتلتیکو بیلبائو و آلاوس اسپانیا)، آلویس نانگ (بازیکن سابق لوانته اسپانیا)، آرماندو سا (با سابقه حضور در بنفیکا پرتغال، ویارئال و اسپانیول اسپانیا و لیدز انگلیس) مانوئل فرناندز (دروازه‌بان پیشین لاکرونیا اسپانیا)، هروویه میلیچ (با سابقه حضور در فیورنتینا، ناپولی و کروتونه ایتالیا)، اشاره کرد.
رودی ژستد (بازیکن پیشین استون ویلا، بلکبرن و میدلزبورو انگلیس)، مانوئل فرناندز (ستاره اسبق والنسیا اسپانیا و اورتون انگلیس)، یورگن لوکادیا (ملی‌پوش هلندی با سابقه حضور در آیندهوون هلند، برایتون انگلیس و بوخوم آلمان) و برخی ستاره‌های آسیایی از جمله سرور جباروف، جاسم کرار، بشار رسن و … نیز دیگر اسامی شناخته شده در فوتبال ایران بودند. با وجود اینکه این بازیکنان هم سطح چهره‌های مطرح حاضر در برخی لیگ‌های آسیایی نبودند اما کمک کردند که تیم‌های ایرانی در رقابت‌های داخلی یا برون مرزی عملکرد مناسبی داشته باشند.
کاهش بودجه و جدایی بازیکنان خارجی
با این حال، تعیین سقف مشخص بودجه برای تیم‌های لیگ برتری در فصل بیست و سوم باعث شده تیم‌ها حتی برای جذب بازیکنان متوسط خارجی هم با مشکل مواجه شوند و سراغ نفراتی کاملا ناشناخته با قیمت پایین بروند. البته تعداد بازیکنان خارجی تیم‌ها نیز رو به کاهش است.
بر اساس دستورالعمل جدید سازمان لیگ فوتبال، سقف بودجه برای تیم‌های لیگ برتری به صورت معمول 250 میلیارد تومان تعیین شد اما آپشن‌هایی نیز (شامل افزایش 50 میلیاردی بودجه تیم‌های اول تا چهارم، افزایش 25 میلیاردی در صورت کسب مجوز حرفهای و افزایش 50 درصدی در صورت افزایش درآمد باشگاه‌ها) در نظر گرفته شد که کمک می‌کند سقف بودجه باشگاه ها به 325 میلیارد تومان افزایش یابد.
در این میان، قیمت بازیکنان داخلی نیز به طرز قابل توجهی افزایش یافته و سهمیه بازیکنان بزرگسال نیز به خاطر حذف سهمیه زیر 25 سال کاهش یافته است تا مجموع این عوامل باعث کمتر شدن تعداد بازیکنان خارجی تیم‌ها شود، آن هم در حالی که هیات رییسه سازمان لیگ برای فصل جدید تعداد بازیکنان خارجی را از 3+1 به 6+1 افزایش داده است.
جذب 14 بازیکن جدید؛ هجوم عراقی‌ها
در فصل پیشین لیگ برتر، 43 بازیکن خارجی با تیم‌های ایرانی قرارداد بستند؛ از جمله گولسیانی، لوکادیا، وحدت هنانوف، دیاباته و لئاردو پریرا (پرسپولیس)، رافائل سیلوا، کوین یامگا و عزیزبک آمانوف (استقلال)، مانوئل فرناندس، کامسوبا، کاتاتائو، رناتو داسیلویرا و نیلسون جونیور(سپاهان) و گوستاوو واگنین، ریکاردو آلوس، صفا هادی و خایمه رومرو (تراکتور).
همچنین روبرتو تورس، کنت، کولیبالی، پاتوسی، سوگیتا و الکس آلگریا (فولاد)، موخیدینوف، پیریز، فریدون، محمد جلیل مزهر و بوبوئف (نفت آبادان)، لوسیانو پریرا، گادوین منشا و جفرسون باهیا (مس رفسنجان) و وسلی، اریک بایناما و کی‌روش استنلی (گل‌گهر سیرجان)، از دیگر بازیکنان خارجی فصل بیست و دوم بودند.
ران تونگیک و بورا نوگیرا(مس کرمان)، احسان پنجشنبه و دراکو بیدوف (ذوب آهن)، هانسل زاپاتا و والنتیل یوئل (آلومینیوم اراک)، تیتو اوکلو و شرزود تمیروف (پیکان) و آداما نیان (نساجی مازندران) نیز دیگر نفرات خارجی لیگ گذشته بودند. اما در پایان فصل شاهد جدایی 25 تن از این بازیکنان بودیم و به جای آنها تا این لحظه 14 بازیکن جدید به تیم‌های مختلف ملحق شده‌اند.
در بین تیم‌های مدعی، پرسپولیس بعد از جدایی لوکادیا، دیاباته و پریرا تنها یک خارجی به نام نبیل باهویی را با قیمتی کمتر از 500 هزار دلار به خدمت گرفته است. استقلال هم سیلوا و آمانوف را از دست داده و خرید جدیدش از لالیگا دو به نام بلانکو با قراردادی حدودا 600 هزار دلاری به این تیم پیوسته است. سپاهان به عنوان ضلع سوم مثلث مدعیان نیز از بین 5 خارجی فصل گذشته تنها نیلسون جونیور را حفظ کرده و به جای چهار بازیکن جدا شده اقدام به خرید یک خارجی به نام برایان دابو کرده است/ رقم قرارداد او نیز حدود یک میلیون دلار اعلام شده.
جالب اینکه از بین 14 خارجی جدید تیم‌های لیگ برتری، نیمی از آنها یعنی 7 بازیکن از عراق هستند که دلیل اصلی آن پایین بودن قیمت این بازیکنان است.
شروع نسبتا بد فوتبال ایران در آسیا
تضعیف تیم‌های داخلی و محرومیت آنها از جذب بازیکن خارجی کارآمد و همزمانی این رخداد با تقویت رقبای آسیایی، باعث شده وضعیت نمایندگان ایران در لیگ قهرمانان آسیا چندان چنگی به دل نزند. پرسپولیس به عنوان قهرمان ایران کارش را با یک شکست خانگی مقابل النصر عربستان و یاران رونالدو آغاز کرد. نساجی هم دیگر تیمی بود که در ایران از یک تیم عربستانی میزبانی کرد و با سه گل مغلوب الهلال شد تا رسانه‌های عربستانی روی افزایش تعداد پیروزی‌های باشگاهی مقابل تیم‌های ایرانی در تاریخ مانور بدهند.
نساجی البته در بازی اول برابر رقیب هندی خود که یکی از ارزانترین تیم‌های حاضر در لیگ قهرمانان است، به برتری رسید. سپاهان نیز در بازی نخست نتوانست از پس تیم نه چندان قدرتمند نیروی هوایی عراق بربیاید و با تساوی متوقف شد و دیدار خانگی‌اش برابر الاتحاد عربستان هم لغو شد، دیداری که پیش‌بینی می‌شد منجر به سومین برد سعودی‌ها مقابل تیم‌های ایرانی آن هم در خاک ایران شود.
البته پرسپولیس در دومین بازی توانست الدحیل را در قطر شکست دهد تا برای صعود به مرحله حذفی امیدوار بماند (تیم‌های اول گروه‌های پنجگانه به همراه سه تیم برتر که در رده دوم گروه‌ها قرار بگیرند راهی مرحله حذفی می‌شوند).
این شروع نه چندان خوب در لیگ قهرمانان نشان داد که کار نمایندگان ما برای حفظ اعتبار فوتبال ایران و رقابت با تیم‌های آسیایی سخت‌تر از همیشه شده و مشخص نیست چرا همزمان با سرمایه‌گذاری کشورهای عربی، ما با تعیین سقف بودجه و قوانین سختگیرانه گل به خودی زده‌ایم!
