مهدی هاشم‌زاده در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، اظهار کرد: توسعه تجارت نفت مفهوم بسیار کلانی است که با بخش‌های مختلف سیاسی و اقتصادی کشور مرتبط است. دولت قبل تصمیم گرفت راه مذاکره را برای توسعه تجارت نفت پیش ببرد، اما دولت سیزدهم با فرض ماندگاری تحریم‌ها و مقابله هدفمند با تحریم‌های غرب، توسعه تجارت نفت را پیش برد و توانست تجارت نفت را بازطراحی و بازمعماری کند.
وی درخصوص سازوکارهای جدید دولت سیزدهم برای صادرات نفت، افزود: یکی از مهم‌ترین سازوکارها که تقریباً بی‌استفاده مانده بود و در دولت سیزدهم مطرح شد بحث پالایشگاه‌های فراسرزمینی است. سیاست «خرید تقاضا» که براساس آن کشورهای نفتخیز، زیرساخت‌های پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی کشورهای هدف را ایجاد و بعد نفت خام خود را به کشور هدف و به پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌های آن صادر می‌کنند.
این پژوهشگر حوزه اقتصادی بیان کرد: با توجه به اینکه در کشور، توان سرمایه‌گذاری اولیه برای ساخت پالایشگاه نداشتیم و این کار زمان زیادی را نیازمند بود، برای نوسازی زیرساخت‌های پالایشگاه‌های مستهلک، سرمایه‌گذاری شد که در کشورهای مختلف دنیا قرار داشتند.
نوسازی پالایشگاه‌های فراسرزمینی
هاشم‌زاده درخصوص نوسازی پالایشگاه‌های فراسرزمینی، توضیح داد: در اوراسیا به سراغ ازبکستان رفتیم تا خدمات فنی مهندسی صادر کنیم؛ یعنی پالایشگاه این کشور را با تجهیزات ایرانی بازسازی می‌کنیم و به ظرفیت اصلی آن می‌رسانیم. پالایشگاه ازبکستان در حال حاضر با ۵۰ درصد ظرفیت کار فعالیت می‌کند و بعد از نوسازی، ظرفیت آن به ۱۰۰ درصد می‌رسد و به عنوان مابه‌التفاوت هزینه نوسازی، آن واحد می‌تواند نفت خام ایران را پالایش کند؛ با این کار، علاوه بر اینکه خدمات فنی‌مهندسی صادر می‌کنیم و از آن محل، سهامدار پالایشگاه فراسرزمینی می‌شویم، نفت خام ما نیز به این پالایشگاه ورود می‌کند.
مدیر گروه انرژی اندیشکده ماهد بیان کرد: سه پالایشگاه در ونزوئلا و نیکاراگوئه، پنج پالایشگاه نیمه‌فعال در آفریقا (در سفر اخیر رئیس‌جمهور قرار شد ایران آنها را بازسازی کند)، دو پالایشگاه در ازبکستان، یک پالایشگاه در سوریه و یک پالایشگاه در نیجریه (که هنوز قرارداد نهایی آن انجام نشده) جزو این پالایشگاه‌ها هستند. با این سازوکار صادرات نفت خام و میعانات افزایش یافت یعنی یک تقاضای بسیار جدی برای صادرات نفت و میعانات پیدا کردیم.
میعانات گازی ذخیره‌شده روی آب، صفر شد
وی در خصوص بازاریابی برای پالایشگاه‌های خصوصی، گفت: در کشورهای شرق آسیا، از جمله مالزی و فیلیپین، برای پالایشگاه‌های خرد و شخصی و خصوصی بازاریابی انجام و از این محل، صادرات نفت و میعانات را افزایش دادیم؛ به صورتی که میعانات گازی ذخیره‌شده روی آب به صفر رسید و نفت ذخیره روی دریا هم تقریباً به صفر رسیده و آن را به صورت کامل می‌فروشیم.
هاشم‌زاده درخصوص صادرات نفت خام توضیح داد: آمارها نشان می‌دهد که بالغ بر دو میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی صادر می‌کنیم یعنی در حال حاضر به صورت کامل ظرفیتمان صادر می‌شود و از طرف دیگر هم در حال احصای درآمدهای نفتی خود هستیم؛ در نتیجه در این زمینه، وضعیتی بسیار پایدار و خوب داریم.
عملکرد فعالانه دیپلماسی انرژی در دولت سیزدهم
مدیر گروه انرژی اندیشکده ماهد ادامه داد: در دو ماه اخیر صادرات نفت ایران به بیش از دومیلیون بشکه در روز رسیده و بسیار بالاتر از چیزی است که در بودجه هم پیش‌بینی شده بود و این نشان می‌دهد که در زمینه دیپلماسی انرژی بسیار خوب و فعالانه عمل کرده و توانسته‌ایم در صادرات نفت و بازطراحی تجارت نفت خام خوب عمل کنیم؛ این در حالی است که بازسازی پالایشگاه نیمه‌فعال هم همچنان ادامه دارد.
مدیر گروه انرژی اندیشکده سیاست‌گذاری ماهد توضیح داد: پاراگوانا، بزرگ‌ترین پالایشگاه مستهلک‌شده آمریکای جنوبی است که در ونزوئلا قرار دارد و ۹۵۵ هزار بشکه در روز ظرفیت پالایشی دارد. این پالایشگاه با توجه به تحریم‌های آمریکا کاملاً مستهلک شده بود و ما در حال حاضر در حال بازسازی آن هستیم و اگر این اتفاق بیفتد در صادرات نفت خام ایران جهشی جدی صورت می‌گیرد.
وی تاکید کرد: ال‌پالیتو که به مرحله اجرایی رسیده و دو پالایشگاه دیگر هم در آمریکای جنوبی است. یک پالایشگاه هم در کوبا وجود دارد که البته هنوز قرارداد نهایی آن را امضا نکردیم. از زمان نوشتن قرارداد نهایی تا بازسازی آن حدود دو سال طول می‌کشد؛ در آفریقا هم همین‌طور. برای پالایشگاه‌های سوریه و ازبکستان و ونزوئلا، قراردادهای نهایی نوشته شده و در حال انجام کارهای مربوط به بازسازی پالایشگاه‌ها هستیم.
«بازارسازی» و «بازاریابی» در تجارت نفت خام
هاشم‌زاده درخصوص «بازارسازی» و «بازاریابی» در بحث تجارت نفت خام گفت: در شرق آسیا بازاریابی کرده‌ایم و در آمریکای جنوبی و آفریقا و ازبکستان و سوریه، بازارسازی کرده‌ایم. بازارسازی موفق با سیاست خرید تقاضا و سرمایه‌گذاری مستقیم روی زیرساخت‌های مستهلک‌شده و صادرات خدمات فنی‌مهندسی رقم خورد.
این پژوهشگر اقتصادی درخصوص شرکت‌های دانش‌بنیان، گفت: در این میان، شرکت‌های دانش‌بنیان کمک زیادی کردند؛ به خصوص دانش‌بنیان‌های فعال در حوزه پالایشگاهی که با محصولات تولید بار اول به صادرات کمک کردند و توانستیم جانشینی و جانمایی را در پالایشگاه‌های مذکور انجام دهیم و آنها را بازسازی کنیم و فقط به پالایشگاه ال‌پالیتو دومیلیون قطعه صادر کرده‌ایم.
فروش نفت ایران با قیمت اصلی و بدون تخفیف
هاشم‌زاده برخی ادعاها گفت: آنچه در خصوص تخفیف ۳۰ دلاری برای هر بشکه نفت خام ایران گفته می‌شود، غیرواقعی و خنده‌دار است. در وضعیت فعلی با توجه به کاهش ظرفیت صادرات عربستان و روسیه و در کل کشورهای عضو اوپک، قطعاً اگر نفت ایران هم نبود قیمت نفت بسیار بالاتر می‌رفت.
مدیر گروه انرژی اندیشکده ماهد توضیح داد: در بحث بازارسازی در آمریکای جنوبی، خروجی پالایشگاه‌ها (بنزین و نفتا) را تحویل می‌گیریم و می‌فروشیم و در شرق آسیا هم پول را نقد و کامل دریافت می‌کنیم. این موضوع در تخصیص بانک مرکزی هم کاملاً مشخص است. در ابتدای سال، ۱.۴ میلیون بشکه برای صادرات نفت خام و میعانات (۸۰ دلار برای هر بشکه) در نظر گرفته شده بود که تقریباً چهل، پنجاه درصد بیشتر از آن انجام شده و آمار بانک مرکزی کاملاً این موضوع را نشان می‌دهد.
وی تاکید کرد: باید میادین مشترک را فعال کنیم و برای آن مشتری داشته باشیم. همسایگان ما مشغول بهره‌برداری از این میادین هستند. وقتی ظرفیت داخلی نداریم، هر بشکه‌ای که آنها می‌برند ضرری است که به ما وارد می‌شود.
هاشم‌زاده گفت: به هیچ کشوری تخفیف سنگین نمی‌دهیم و عمده نفت خام را با قیمت اصلی و بدون تخفیف می‌فروشیم و بخش کوچکی از ظرفیتی که به تازگی اضافه شده تخفیف داشته است.
