به گزارش ایران اکونومیست، سید حمیدرضا رئوف به مناسبت فرارسیدن هفته دفاع مقدس در رابطه با پروژه تاریخ شفاهی «بررسی نقش و عملکرد جهاد دانشگاهی در دوران دفاع مقدس» گروه الهیات پژوهشکده علوم انسانی این پژوهشگاه، اظهار کرد: جنگ در هر ملتی با مفاهیم هویتی، دینی و فرهنگی گره می‌خورد و این واقعه به دلیل جوانب متعدد آن، کلیت جامعه را به خود مشغول می‌کند. انقلاب اسلامی که با محوریت مقابله با ظلم‌ستیزی و حکومت جابرانه رشد کرده و بالنده شد، در سال‌های اول پس از پیروزی، با واقعه جنگ روبه‌رو شد که به شکلی تحمیلی و تخاصم‌جویانه از سوی عراق بر جامعه و حکومت اسلامی و انقلابی تحمیل شد. در طول هشت سال جنگ تحمیلی، مفهوم جهاد انقلابی در جهاد ایثار و ایستادگی، جهاد مقاومت، جهاد علمی و مفاهیم دیگری از این‌دست متجلی شد و سبب شد تا نهادهای انقلابی دوشادوش دیگر نهادهای مستقیم درگیر در جنگ به خدمت و ایستادگی بپردازند. جهاد دانشگاهی نیز که حلقه وصل فرهنگ انقلابی و دانشگاه بود نیز سهم خود را ادا کرد و در این عرصه حضور یافت و توانست با تلاشی بی‌وقفه به نتایج چشم‌گیری دست یابد.
وی افزود: توجه به نقش و عملکرد جهاد دانشگاهی در دفاع مقدس، مستلزم توجه به جوانب متنوعی است از جمله حیثیت علمی ـ دفاعی که جهاد دانشگاهی به‌عنوان رویکرد غالب خود نسبت به جنگ اتخاذ کرده بود. این رویه مشتمل بر دو حوزه دفاع سخت و دفاع نرم است. حوزه دفاع سخت از تهیه و طراحی قطعات نظامی تا تولید و ارتقاء توان دفاعی در برابر دشمنان را شامل می‌شود.
رئوف اظهار کرد: در کنار این مشارکت‌ها، تلاش در جهت مدیریت و اقدام مؤثر در جنگ نیز در برنامه‌های جهاد دانشگاهی قرار داشت که در زمره دفاع نرم جای می‌گیرد. علاوه بر آن، تلاش جهادگران در عرصه‌های مختلف دفاعی نیز لازم به توجه است. اگرچه این‌همه تلاش و سهم جهاد در کلیت نظام مقدس جمهوری اسلامی، سهمی اندک است و جهاد دانشگاهی کوشش و همتی بیش از این را برای خود در نظر داشته و دارد؛ با این‌حال، پرداختن به این اقدامات، علاوه بر ارج نهادن به همت جهادگران و گرامیداشت یاد و خاطره شهیدان، ثبت و انتقال تجارب ارزشمندی است که در اوج محدودیت‌ها و کمبودها و تنها به لطف الهی و عزم و اراده جهادی و انقلابی میسر شده است.
وی ادامه داد: با توجه به این جایگاه ویژه و کسب اندوخته‌ها و مطالعات علمی در حوزه پژوهش در دفاع مقدس و ارتباط با نهادهای پژوهشی و انقلابی در حوزه دفاع مقدس (مانند: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و بنیاد شهید) در گروه الهیات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، لازم آمد که توجه ویژه‌ای نسبت به بررسی عملکردها و نقش برجسته جهاد دانشگاهی در طول دفاع مقدس صورت گیرد. همچنین، توصیه‌های هوشمندانه رهبر انقلاب مبنی بر ضرورت توجه به تاریخ خصوصاً در حوزه دفاع مقدس و ثبت و ضبط آن، سبب شد تا اقدام به پژوهشی علمی با عنوان «بررسی نقش و عملکرد جهاد دانشگاهی در دوران دفاع مقدس» در حوزه تاریخ شفاهی در گروه الهیات پژوهشگاه علوم انسانی جهاد دانشگاهی صورت گیرد.
بررسی سطح اقدامات ۹ واحد جهاد دانشگاهی در جنگ در فاز اول
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی تأکید کرد: بر این اساس، پس از پژوهش‌ها و مطالعات گسترده، در فاز اول این طرح کلان، ۹ واحد جهاد دانشگاهی (۱. گروه علوم انسانی دفتر مرکزی؛ ۲. جهاد دانشگاهی شریف؛ ۳. جهاد دانشگاهی علم و صنعت؛ ۴. جهاد دانشگاهی امیرکبیر؛ ۵. جهاد دانشگاهی علوم پزشکی؛ ۶. جهاد دانشگاهی تهران؛ ۷. جهاد دانشگاهی خوزستان؛ ۸. جهاد دانشگاهی کرمانشاه؛ ۹. جهاد دانشگاهی صنعتی اصفهان) بررسی و سطوح متعدد اقدامات و تلاش جهادگران این بخش‌ها ارزیابی شد. سطوح متعددی که چهار سطح «مواجهه با جنگ و تجاوز به خاک ایران»، «خودسازی و بازسازی مأموریت‌ها در قالب کمک به جریان دفاع از تمامیت کشور»، «شکوفایی و مشارکت در دفاع و جنگ در عرصه‌های مختلف»، و «به‌کارگیری دانش اندوخته شده در حوزه‌های مختلف دفاعی و صنعتی کشور» را شامل می‌شود.
وی اظهار کرد: بررسی این اقدامات که از لابه‌لای اسناد، گزارش‌ها، تصاویر و البته مصاحبه با افراد مطلع به دست آمد، منجر به انجام حدود ۳۰ مصاحبه عمیق، جمع‌آوری اسناد و مدارک موجود از اقدامات واحدهای جهاد دانشگاهی تا حد ممکن و بررسی اسناد جهاد دانشگاهی و ارائه گزارش‌های اجمالی از طرح‌ها و اقدامات مهم جهاد دانشگاهی در حوزه‌های پژوهشی (بویژه در حوزه علوم انسانی) در دوران دفاع مقدس شده است.
حرکت جهاد دانشگاهی دوشادوش جامعه انقلابی در زمان جنگ
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی با اشاره به این‌که آنچه از سخنان و مستندات آشکارا به چشم می‌آید، تلاشی همه‌جانبه و مشارکتی گسترده است که سطوح مختلف فرهنگی، ستادی و عملیاتی ـ پژوهشی را شامل می‌شود، گفت: در سطح فرهنگ عمومی، جهاد دانشگاهی دوشادوش جامعه انقلابی به برگزاری برنامه‌های فرهنگی، کمک و حمایت از خانواده‌های رزمندگان، برگزاری مراسم تکریم و تجلیل از شهدا و تقویت و حفظ بنیه دفاعی و انقلابی می‌پرداخت. در سطح علمی و دانشگاهی، در کنار فعالیت‌های ستادی علمی رزمندگان و فرهنگی در فضای دانشگاه، ارتباط میان دانشگاه، انقلاب و جنگ را حفظ کرده و تداوم می‌بخشید.
وی افزود: در سطح نظامی نیز با ارتباط مستقیم با خط مقدم جنگ و قرارگاه‌های پشتیبانی و لجستیکی، نیازها و اولویت‌های دفاعی کشور را در حوزه‌های آفندی و پدافندی تدارک می‌دید. این اقدامات شامل تعمیر قطعات، تجهیز و ارتقاء مهمات و توان دفاعی، افزایش برد و توان لجستیکی رزمی و ارتقاء توان دفاعی و دفاع از زیرساخت‌های حیاتی کشور می‌شود. همچنین، تلاشی گسترده در حوزه سلامت و اعزام پزشک و پرستار که نیاز مهم جنگ و حفظ جان رزمندگان محسوب می‌شد را در کنار ایجاد مراکز سلامت برای عموم جامعه در بخش‌های کم‌بضاعت‌تر پیگیری می‌کرد.
توجه جهاد دانشگاهی به پژوهش‌های علمی در جهت تقویت بنیه روانی رزمندگان
رئوف با اشاره به این‌که در کنار این اقدامات عملیاتی، پژوهش‌های علمی در جهت تقویت بنیه روانی رزمندگان و شناسایی نقاط مؤثر در جنگ روانی نیز جزو پژوهش‌های مهم و در دستور کارگروه علوم‌انسانی جهاد دانشگاهی بود، بیان کرد: پژوهشی که علاوه بر دانش نظری، بر حضور فیزیکی پژوهشگران و مصاحبه و گفتگو با رزمندگان و اسرای دشمن را طلب می‌کرد. در خلال همین پژوهش‌ها و حضور پژوهشگران در خط مقدم جنگ (منطقه عملیاتی کربلای یک ـ مهران ـ) بود که جهادگرِ پژوهشگر، شهید علی‌اکبر همتی مقدم در حین انجام پژوهش مورد اصابت ترکش قرار گرفته و به درجه رفیع شهادت رسید.
وی با بیان این‌که عمده فعالیت‌های جهاد دانشگاهی در طول دفاع مقدس را می‌توان به اختصار در سه سطح تقسیم کرد، گفت: سطح اول فعالیت‌های فرهنگی ـ اجتماعی است که در این فعالیت‌ها، بازوی فرهنگی کشور در دانشگاه و ارتباط آن با جامعه، جهاد دانشگاهی بوده که همه توان خود را در جهت خدمت به انقلاب اسلامی و دفاع مقدس بکار برده است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، تصریح کرد: جهاد دانشگاهی به‌عنوان بازوی فرهنگی کشور در نسبت با دانشگاه‌ها و ترویج فرهنگ انقلاب و دفاع مقدس در عموم جامعه، این فعالیت‌ها را در دو سطح «اقدامات فرهنگی ـ دانشگاهی، همچون فعال کردن ظرفیت‌های دانشگاهی در جهت ترویج و رشد فرهنگ انقلاب و دفاع مقدس؛ برگزاری یادبودها و مراسم فرهنگی مرتبط با شهدا؛ برگزاری شب‌شعر و تئاتر دانشجویی با موضوع دفاع مقدس در کشور» و «اقدامات فرهنگی ـ اجتماعی، همچون دیدار از خانواده شهدا و پیگیری وضعیت خانواده رزمندگان دانشجو؛ برگزاری راهپیمایی و حضور اجتماعی متناسب با مناسبت‌های جبهه و دفاع؛ برگزاری اردوهای زیارتی (مشهد) برای خانواده‌های شهدا» به انجام رسانده است.
وی اظهار کرد: سطح دوم فعالیت‌های مهارتی، فنی و تخصصی است که در این فعالیت‌ها، به‌واسطه دسترسی مستقیم جهاد دانشگاهی به ظرفیت علمی و تخصصی در کشور (دانشگاه‌ها)، بازوی مشورتی و عملیاتی صنایع مختلف (حوزه اقتصاد و نظامی) بوده و جهاد همه این توانمندی را در خدمت انقلاب و دفاع مقدس عرضه کرده است. جهاد به‌عنوان ظرفیت علمی کشور در قالب ارائه خدمات تخصصی به جامعه و جبهه‌ها این فعالیت‌ها را در دو سطح «فعالیت‌های تخصصی اجتماعی، همچون حضور فعال در حوزه سلامت؛ حضور فعال در بازسازی صنایع و احیاء آنها؛ ارتقای کیفی و رشد صنایع کشور در جهت خودکفایی؛ تقویت بنیه دفاعی شهرها و نیروگاه‌های کشور (بالون‌های هیدروژنی، پناهگاه‌های چندمنظوره، عایق‌سازی مناطق مسکونی برای احتمال بمباران شیمیایی» و «فعالیت‌های تخصصی نظامی، همچون مشارکت در رفع کاستی‌ها و ملزومات ضروری جبهه‌ها (نیروی هوایی، نیروی زمینی، نیروی دریایی)، طراحی، ساخت، ایجاد خط تولید و انتقال دانش فنی بهره‌برداری در حوزه نظامی (موشک، گلوله‌های توپ، عایق، و ...)؛ حضور در حوزه اطلاعاتی جنگ (ساخت دستگاه‌های رمز و ساخت پهپاد)؛ خدمات فنی و تجهیز ادوات و ماشین‌آلات نظامی ـ جنگی؛ اعزام نیروی متخصص به جبهه‌ها برای رفع نیازهای مستقیم دفاع (کادر درمان، نیروی فنی مخابراتی، نقشه‌کشی و ...)» به انجام رسانده است.
به نقل از روابط عمومی جهاد دانشگاهی، وی سطح سوم فعالیت را فعالیت‌های پژوهشی ـ زیر بنایی اعلام کرد و گفت: در این فعالیت‌ها، واحدهای جهاد دانشگاهی و بویژه گروه علوم انسانی با دارا بودن دانش لازم و تعهد اسلامی و انقلابی، توان خود را در خدمت به جامعه و دفاع از کشور قرار داده و با هدف‌گذاری در حوزه ابعاد انسانی جنگ و بحث جنگ روانی و تبلیغات روانی، خدمات ارزنده‌ای به جامعه و جبهه‌های جنگ به انجام رساند. جهاد دانشگاهی به‌واسطه دارا بودن از زیرساخت‌های علمی مرتبط با جامعه انسانی، امکان کاستن هزینه‌های جنگ تحمیلی را در حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی جنگ در کشور و کاهش هزینه‌های جنگ در قالب ایجاد تأثیرات روانی بر دشمن و تضعیف آنها، دنبال می‌کرد. این فعالیت‌ها به دو سطح «کاهش آسیب‌های اجتماعی جنگ در کشور، همچون ارزیابی علمی وضعیت خانواده و فرزندان شهدا در جامعه؛ پیگیری مشکلات و نیازهای جانبازان کشور به‌صورت علمی؛ بررسی وضعیت خانواده‌های جنگ‌زده؛ مشارکت در طرح بازسازی مناطق جنگ‌زده» و «کاهش هزینه‌های جنگ و ایجاد تأثیرات روانی بر دشمن و تضعیف آنها، همچون حضور در اهواز و ایجاد ستادی برای جنگ روانی؛ حضور پژوهشی در میادین جنگ و مصاحبه با رزمندگان و اسرای عراقی در زمان دستگیری؛ پیگیری و فعال کردن ستاد تبلیغات جنگ در اهواز در جهت تضعیف خطوط دشمن؛ تولید محتواهای هدفمند (صوت و متن) در جهت اثرگذاری بر وضعیت روانی سربازان دشمن، قابل‌تقسیم است.
وی در پایان اظهار کرد: همه این اقدامات در کنار حضور مستقیم جهادگران در خطوط اصلی جنگ در اهواز و قرارگاه‌های عملیاتی و دفاع مستقیم در جهت حفظ آب‌وخاک میهن عزیزمان کارنامه گسترده جهاد دانشگاهی در طول دفاع مقدس را سامان می‌دهد. شالوده و مفهوم جهاد در جهاد دانشگاهی و پیوند همواره آن با آرمان‌ها و ارزش‌های انقلابی سبب شده است تا این نهاد انقلابی، با نگاهی وظیفه‌گرایانه در سطوح مختلف عرصه دفاع و حفظ ارزش‌های انقلاب و تقویت و تحکیم بنیه دفاعی کشور حضور یابد. تلاشی خستگی‌ناپذیر که با رویکردی رسالت گونه دنبال شده است تا سال گذشته تنها در خاطر جهادگران و ایثارگران مخلص جهاد دانشگاهی و در لابه‌لای اسناد و مدارک باقی‌مانده بود و با همت گروه الهیات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی ثبت و ضبط آن در مرحله اول طرح (۹ واحد جهاد دانشگاهی) به انجام رسید.
