از آنجایی که نرخ بهره بین بانکی مهمترین شاخص در اقتصاد تلقی می‌شود، با تغییر آن سایر نرخ های سود نیز دچار تغییر می‌شوند و اقتصاد را با نوسانات روبه‌رو می‌کند. از همین‌رو بانک مرکزی برای حفظ تعادل در اقتصاد، اقدام به کنترل نرخ بهره می‌کند و از این طریق به شکلی غیرمستقیم سایر نرخ‌های بهره نیز کنترل می‌شوند. اجرای عملیات بازار باز در کشور ما بسیار نوپاست اما از خرداد امسال به شکلی جدی تری پی گرفته شده است.
سیاستگذاری پولی یکی از وظایف بانک مرکزی برای کنترل کوتاه مدت نوسانات اقتصاد است. بانک مرکزی می‌تواند با اثرگذاری بر بازار بین بانکی از طریق انجام عملیات بازار باز، نوسانات کوتاه مدت در اقتصاد را مدیریت کند.
از هفته سوم خرداد سال جاری بانک مرکزی اعلام کرد فعالیت بانک مرکزی در بازار باز به شکلی جدی انجام خواهد شد. در همین خصوص هفته هاست بانک مرکزی تمامی تقاضای مورد نیاز بانک در بازار باز را پاسخ داده است.
نحوه اجرای عملیات بازار باز بدین شکل است که با انتشار اطلاعیه از بانک مرکزی برای شروع عملیات بازار باز، بانک‌ها برای گرو گذاشتن موقت اوراق خود به بانک مرکزی مراجعه می‌کنند و در ازای ارزش اوراق خود، اعتبار استقراض می‌کنند. به این عملیات بازخرید اوراق توسط بانک مرکزی یا ریپو کردن اوراق نیز گفته می‌شود.
در این صورت بانک‌ها می‌توانند برای مدت مشخصی که عموما در ماه های اخیر یک هفته است، اعتبار قرض بگیرند و با پس دادن اصل و نرخ بهره اعتبار قرض گرفته شده در روز سررسید، اوراق خود را دوباره تحویل بگیرند.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که در هفته دوم شهریور سال 1402، 120.3 همت اعتبار با نرخ بهره 23 درصد در بازار باز تزریق شده است. بررسی گزارش‌های هفته‌های گذشته نشان می‌دهد که میزان فعالیت در بازار باز در هفته اخیر حدود 9 همت افزایش یافته است.
البته شواهد نشان می‌دهد که در حال حاضر افزایش یا کاهش مقدار تزریق پول در بازار باز به بانک مرکزی بستگی ندارد؛ چرا که بانک مرکزی در سه ماه اخیر تمامی سفارش‌های ارسال شده بانک‌ها در بازار باز را تامین کرده است. به همین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که میزان تقاضای نقدینگی بانک‌ها در بازار باز در هفته منتهی به 13 شهریور 1402 افزایش یافته است.
بر اساس آمار بازار باز اعتبار تخصیص داده شده در بازار باز در هفته گذشته، به بالاترین نقطه خود در یک ماه اخیر رسیده است.
هدف بانک مرکزی از اجرای این عملیات، پاسخ دادن به بخشی از تقاضای نقدینگی بانک‌هاست. زمانیکه نیاز به نقدینگی بانک‌ها بالا می‌رود، فشار تقاضای اعتبار در بازار بین بانکی که بازاری برای رد و بدل کردن اعتبارات بین بانک‌هاست، افزایش می‌یابد. افزایش فشار تقاضا به معنای این است که بانک‌ها با نرخ‌های بیشتری حاضر به استقراض از سایر بانک‌ها هستند. همین موضوع در نهایت به افزایش نرخ بهره بین بانکی منجر می‌شود.
یکی از اهداف بانک مرکزی آن است که از افزایش یا کاهش شدید نرخ بهره بین بانکی جلوگیری کند تا اقتصاد در تعادل بماند.
همچنین با توجه به انگیزه بانک مرکزی برای جلوگیری از افزایش شدید نرخ بهره بین بانکی، دالانی برای سود تعیین می‌شود که در حال حاضر سقف آن 24 درصد است. به عبارت دیگر بانک مرکزی تعهد داده‌است که هر مقدار تقاضا برای نقدینگی در بازار شبانه با نرخ 24 درصد را پاسخ بدهد.
مطالعات نشان می‌دهد که در هفته گذشته حدود 2.9 همت اعتبار در بازار شبانه توسط بانک مرکزی با نرخ 24 درصد تخصیص داده شده است. عموما سررسید اعتبارات این بازار نیز بین 24 تا 48 ساعت قرار دارد.
بررسی ها نشان می دهد علاوه بررشد تزریق پول در بازار باز این شاخص در بازار شبانه نیز افزایشی بوده است.
