به گزارش ایران اکونومیست، طرح «مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها» از اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ و در اولین سال دولت سیزدهم در راستای افزایش رفاه توسط دولت اجرا شد؛ طرحی که البته تحت عنوان «رفع وابستگی کالاهای اساسی و سفره مردم به نرخ ارز» و «تامین حداقل معاش مردم با ارائه کارت خرید برای سه دهک پایین» به عنوان یکی از چند وعده سیدابراهیم رئیسی در لیست وعده‌های انتخاباتی او نوشته شده بود؛ وعده‌ای که با برداشتن گام‌هایی بلندتر، تعداد مشمولان و جامعه هدف را افزایش داده است.
۹ دهک درآمدی یارانه‌بگیرند
جزئیات طرح اینگونه بود که خانوارهای سه دهک اول، مبلغ ۴۰۰ هزار تومان و دهکهای چهارم تا نهم درآمدی مبلغ ۳۰۰ هزار تومان به عنوان یارانه دریافت کنند؛ این الزام و راهبرد اساسی برای اصلاح اقتصاد کشور عنوان شد که البته برای تعیین وضعیت اقتصادی خانوار و دهک‌بندی آنها، وزارت رفاه از زمان آغاز اجرای طرح، سامانه‌ای برای ثبت اعتراض مردم نسبت به دهک‌بندی‌ها اعلام و سازمان هدفمندی یارانه‌ها نیز امکانی برای ثبت‌نام افراد جامانده فراهم کرد.
براساس اعلام وزارت رفاه، از میان ۱۰ دهک درآمدی که فاصله هر دهک ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار خانوار است، اکنون ۹ دهک تحت پوشش یارانه هستند که سه دهک اول ۴۰۰ هزارتومان و دهک ۴ تا ۹، ۳۲۰ هزارتومان یارانه دریافت می‌کنند. به عبارتی حدود ۷۸ میلیون نفر از ایرانیان، یارانه دریافت می‌کنند.
قرار نیست از جیب ثروتمندان پولی برداشته شود
اوایل مطرح شدن همین طرح بود که محمد مخبر- معاون اول رئیس جمهوری در تشریح ابعاد این طرح اعلام کرد که سال گذشته (۱۴۰۰) ۱۵,۶ میلیارد دلار ارز ترجیحی یعنی معادل ۳۱۲ هزار میلیارد تومان یارانه از سوی دولت پرداخت شد اما طبقات پردرآمد و ثروتمند جامعه به دلیل مصرف بیشتر، استفاده بیشتری را از این یارانه‌ها داشته‌اند و بخش اندکی از این یارانه به دست دهکهای پایین و طبقات ضعیف جامعه رسیده است.
مخبر با اشاره به اینکه قرار نیست با اجرای این طرح از جیب ثروتمندان پولی برداشته و به طبقات ضعیف‌تر پرداخت شود، بلکه قرار است با اجرای این طرح یارانه و پولی که متعلق به تک تک آحاد جامعه است به خودشان پرداخت شود، گفت: ایران کشوری با امکانات فراوان است و سالانه حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه از سوی دولت پرداخت می‌شود و این درست نیست که با وجود این همه امکانات و با وجود پرداخت یارانه، عده‌ای ضعیف باشند و در مقابل عده‌ای روز به روز ثروتمندتر شوند.
البته قرار بود پرداخت این یارانه به صورت نقدی به مدت دو ماه اجرا شود و پس از آن در بستر جدیدی، کالابرگ در اختیار مردم قرار گیرد تا افراد با کارت بانکی به فروشگاه مراجعه و مقدار مشخص کالا را با قیمت مشخص دریافت کنند و به عبارتی فاصله تورمی که بر روی سبد غذایی تاثیرگذار می‌گذارد، جبران شود. در واقع یارانه برای سفره مردم داده می‌شد و دغدغه این بود که مردم به خاطر تورم مشکل تغذیه‌ای پیدا نکنند اما به دلیل اینکه زیرساختی برای ارائه کالاها نبود، خانواده‌ها این مبلغ را هر جایی که خودشان تشخیص می‌دادند مصرف می‌کردند.
اجرای طرح «کالا برگ الکترونیک» از ایده تا عمل
در نهایت اما برای اصلاح این روند، جلوگیری از آسیب ندیدن تغذیه مردم و البته ایجاد سلامت بین نسلی، طرح کالابرگ الکترونیک کلید و در گام نخست ۱۱ قلم کالای استاندارد در سبد تغذیه‌ای سه دهک اول درآمدی تعریف شد.
البته به دلیل آماده نبودن زیرساخت‌ها، طرح توزیع کالابرگ در گام نخست در چند شهرستان به صورت پایلوت و آزمایشی اجرا شد و پس از ایجاد زیرساخت‌ها، ۱۳ خردادماه امسال بود که مرحله جدید طرح کالابرگ الکترونیک در راستای تامین سبد غذایی خانوارها به صورت سراسری اجرا و حدود ۵۰ هزار فروشگاه تجهیز و به طرح مذکور متصل شدند، همچنین باتوجه به اینکه اغلب مناطق محروم، روستاها و دهستان‌ها و شهرهای کوچک هایپرمارکت ندارند، در این طرح سعی شد با نسبت قابل‌قبولی، نقاطی که فاقد هایپر و فروشگاه بودند، تحت پوشش قرار گیرند.
اجرای اولین مرحله طرح
افزایش ۲۰ درصدی اعتبار یارانه به شرط خرید کردن ۷۰ درصد مبلغ یارانه
راه‌اندازی اپلیکیشن «شما»
در اولین مرحله از اجرای طرح کالابرگ الکترونیک در نیمه اول خرداد ماه ۱۴۰۲، قرار شد میزان «یارانه» یارانه‌بگیران سه دهک اول ( در این مرحله صرفا خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی کشور)، مشروط به خرید ۷۰ درصد مبلغ یارانه از میان ۹ تا ۱۱ قلم، ۲۰ درصد افزایش یابد.
در راستای اجرای همین طرح نیز اپلیکیشن و شبکه ملی اعتبار (شما) نیز بر اساس هر کدملی راه‌اندازی شد. با استفاده از این اپلیکیشن، شرایطی برای سرپرستان خانواده فراهم شد تا بتوانند مانده اعتبار یارانه خود را مشاهده، فروشگاه‌های متصل به طرح را پیدا و از آن فروشگاه‌ها به صورت اعتباری خرید کنند. همچنین این امکان فراهم شد تا خانوارهای مشمول، یک ماه زودتر یارانه ماه بعد خود را خرج و ۱۱ قلم کالای اعلامی را خریداری کنند.
خرید، بدون در دست داشتن کارت بانکی با «شما»
پوشش افزایش قیمت ۱۱ قلم کالا بدلیل تورم، توسط دولت
اما دولت برای آسان‌تر خرید کردن مردم و رفع مشکلات و دغدغه‌های احتمالی حتی تمهیداتی را در نظر گرفت تا افراد بدون در دست داشتن کارت بانکی و صرفا با نصب اپلیکیشن «شما» یا وارد کردن «کد دستوری» بتوانند خرید خود را انجام دهند. عسگریان- معاون وزارت رفاه در این باره به ایران اکونومیست گفته بود: ممکن است به مغازه یا فروشگاه زنجیره‌ای بروید و کارت خرید همراهتان نباشد. در اینجا می‌توانید از اپلیکیشن (شما) استفاده کنید. ممکن است تلفن همراه، همراه شما نباشد یا تلفن همراهتان هوشمند نباشد، در این زمان از طریق کد دستوری #۱۴۶۳*۵۰۰* وارد شوید؛ صفحه‌ای باز و از شما پرسیده می‌شود کد خرید به شما ارائه دهد یا اعتبار شما را مشخص کند؟ در صورت درخواست اعتبار، پنجره‌ای باز می‌شود و از فرد کد ملی می‌خواهد، حال اگر کد ملی را اعلام کنید، اعتبار فرد اعلام می‌شود.
وی در ادامه درباره قطعی سامانه کالابرگ الکترونیک گفت: یکی از مشکلاتی که ممکن است با آن مواجه شویم کندی سامانه در برخی مناطق روستایی است، البته در مناطق شهری مشکل بسیار کم است و برای مناطق روستایی فاقد زیرساخت، برنامه‌ای طراحی خواهیم کرد.
عسگریان همچنین در پاسخ به این سوال که باتوجه به اینکه یارانه معیشتی سه دهک پایین درآمدی ۲۰ درصد افزایش پیدا کرده است آیا این درصد تا پایان سال ۱۴۰۲ ثابت است یا امکان دارد با افزایش قیمت اقلام، این ۲۰ درصد نیز افزایش یابد؟ گفت: قراری شکل گرفته و قصد دولت این است تورمی که روی این سفره غذایی با روایت این ۱۱ قلم می‌نشیند را پوشش دهد. حال اگر تورم افزایش پیدا کند، دولت این توافق را دارد تا جایی که در توانش است، آن را پوشش دهد.
مرحله دوم اجرای پایلوت طرح کالا برگ
افزایش ۱۲۰ هزار تومانی اعتبار یارانه این‌بار به شرط خرید حداقل ۲۰۰ هزار تومان از یارانه
از ۳۱ تیرماه و با اجرای مرحله جدید طرح کالابرگ اما، شرط بهره‌مندی از افزایش اعتبار براساس میزان تورم کالاهای اساسی، خرید حداقل ۲۰۰ هزار تومان از اعتبار یارانه اعلام شد، به طوریکه سرپرستان خانوار در صورت خرید ۲۰۰ هزار تومان از اعتبار یارانه ۴۰۰ هزار تومانی (معادل ۵۰ درصد) افزایش اعتبار بدون سقف برایشان اعمال شود.
علیرضا عسگریان- معاون رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در آخرین نشست خبری خود که چندی پیش (۱۵ مردادماه ۱۴۰۲) برای شفاف‌سازی بیشتر آخرین تغییرات از اجرای این طرح برگزار شده بود، با بیان اینکه اکنون در آخرین مرحله آزمایشی اجرای طرح کالابرگ قرار داریم که مختصات آن همچون گذشته است و مبنای قیمت سبد غذایی نیز همان سال ۱۴۰۱ است، گفت: بهره‌مندی از طرح مذکور اختیاری است و هر کسی بخواهد می‌تواند این ۴۰۰ هزارتومان را نقدی دریافت و کالایی دیگر خریداری کند، اما اگر ۲۰۰ هزارتومان را از سبد غذایی خریداری کند ۲ امتیاز به او داده می‌شود. امتیاز اول این است که دولت فاصله تورمی را پوشش می‌دهد و امتیاز دوم این است که ۱۲۰ هزار تومان دیگر نیز دریافت خواهد کرد.
مرحله سوم اجرای طرح کالا برگ
یارانه دهکهای ۴ و ۵ هم افزایش یافت
این در حالیست که روز گذشته (اول شهریورماه) سید صولت مرتضوی، وزیر رفاه از تسری یارانه تشویقی به دهکهای درآمدی ۴ و ۵ در قالب کالابرگ خبر داد و گفت: در جلسه‌ای که در خدمت دکتر مخبر و مسئولان اقتصادی دولت بودیم، مقرر شد یارانه تشویقی که به سه دهک اول پرداخت می شد، در قالب کالابرگ از فردا به ۵ دهک ارتقاء یابد. یعنی دهک ۴ و ۵ هم مشمول این یارانه تشویقی می شوند؛ به عبارتی اگر ۵ دهک اول، ۵۰ درصد از یارانه‌شان را از طریق کالا برگ (۱۱ کالایی)، خریداری ومصرف کنند، مشمول دریافت ۱۲۰ هزار تومان یارانه تشویقی می شوند.
خرید از اعتبار یارانه، یکماه زودتر از زمان واریز آن
سه دهک اول ۱۱ قلم کالا را با قیمت سال ۱۴۰۱ می‌توانند خرید کنند
در طرح کالابرگ الکترونیکی امکان خرید اعتباری ۱۱ قلم کالای اساسی شامل گوشت منجمد گوساله، برنج ایرانی، حبوبات، شیر کم‌چرب، پنیر UF، ماست کم‌چرب، مرغ، تخم‌مرغ، روغن مایع، ماکارونی و قند و شکر با استفاده از مبلغ یارانه خانوار یک ماه زودتر از واریز نقدی برای خانوارهای دهکهای اول تا سوم فراهم شده است.
قیمت تمام ۱۱ قلم کالا تا پایان سال ثابت است و درصورت تورم یا نوسان قیمت، مشمول تغییر نمی‌شوند بنابراین خانوارها برنج، مرغ، تخم مرغ و هرچه مایحتاج مورد نیازشان از ۱۱ قلم کالا باشد را تا پایان سال با نرخ ثابت تهیه می‌کنند.
براساس آخرین اعلام وزارت رفاه، در حال حاضر تعداد فروشگاه‌های متصل به طرح کالابرگ الکترونیک به ۹۰ هزار مورد افزایش یافته و فاصله فروشگاه‌ها به طور متوسط در شهرهای بزرگ بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ متر است.
