به گزارش خبرنگار بانك و بيمه خبرگرازي دانشجويان ايران(ايسنا)، گرفتن وام چند ميليوني ضمن آنكه در شرايط اوليه نياز به سفارش آشنايان بانكي، داشتن حساب بانكي خوب، نامه از مسولان رده بالا و نمايندگان و حتي مهر مسجد دارد، در شرايط بعدي به ضامن رسمي دولت به تعداد يك تا دونفر ـ آن هم با نظر رييس شعبه ـ بستگي دارد، اما نرخ بهره تسهيلات نيز بحث قابل توجهي است كه گاهي آنقدر وام گيرنده درگير جور كردن شرايط گرفتن وام است كه از ميزان سودي كه بايد بابت وام سه، چهار، پنج يا هفت ميليوني به بانك برگرداند غافل مي‌ماند.
هرچند بالا بردن سود بانكي راهي براي جذب نقدينگي است، اما در مقابل افزايش نرخ تسهيلات را هم به همراه دارد. اين درحالي است كه در كشورهاي ديگر نرخ بهره بانكي بين صفر تا سه درصد است.
البته اين اتفاق بالا بردن سود سپرده و تسهيلات يك شبه رخ نداد بلكه زمستان سال گذشته به دليل تغييرات و افزايش قيمت طلا و ارز و همچنين افزايش حجم نقدينگي، بانك مركزي براي جذب نقدينگي و كنترل بازار نرخ سود بانكي را تا 20 درصد افزايش داد. همچنين سقف تسهیلات خرید کالا چهار میلیون تومان، جعاله مسکن پنج میلیون تومان، خرید خودرو هفت میلیون تومان و جایگزینی خودرو فرسوده 10 میلیون تومان تعیین كرد و نرخ سود این تسهیلات برای بازپرداخت دو ساله 14درصد و برای بالاتر از آن 15درصد اعلام شد. همچنين محمود بهمني اعلام كرد كه تسهيلات زير 10 ميليون بايد با يك ضامن قراردادي كه نامه كسر از حقوق داشته باشد قابل انجام است و اگر بانكي براي اين تسهيلات 2 ضامن بگيرد تخلف كرده و توبيخ مي‌شود.
اما اين امر عملي نشد، يعني يا بانكها كلا از خير دادن تسهيلات گذشته و وام‌ها را قفل كردند ( از جمله بانك صادرات به نقل از كارمند بخش ارزي و تسهيلات و بانك رفاه كه در سال جاري هنوز تعيين تكليف نشده است) و يا اگر تسهيلات دادند به ميزان سود تسهيلات و تعداد ضامن‌ها كه بايد يك نفر باشد، توجهي نداشته و با عنوان طرح‌هايي همچون "سپاس" بانك تجارت همچنان خودمختار عمل مي‌كنند و حتي سود بالاي 21 درصد براي تسهيلات مي‌گيرند.
چنانچه بانك تجارت در طرح" سپاس "خود كه قبل از بالا بردن سود سپرده و تسهيلات ابلاغ كرده بود، وام هاي پنج ميليوني و هفت ميليوني با سود 21 درصد مي‌دهد، اما وقتي سرحساب مي‌شويم مي‌بينم كه وام پنج ميليوني با بازپرداخت ماهي 160 هزارتومان در 48 ماه، سود 26 درصد است يعني فرد وام گيرنده بعد از چهار سال هفت ميليون و 600 هزارتومان بايد پرداخت كند كه مي‌شود دو ميليون و 600 هزارتومان سود.
جدول شماره يك:
بانك وام كالا (به ميليون) ماههاي بازپرداخت اقساط (به تومان) سود وام (به تومان) نرخ بهره (درصد) ميزان سپرده خواه توضيحات
تجارت 5 48 159000 2670000 21 1500000 تازمان اخذوام طرح الماس
ملت 3 30 133000 1000000 حدودا 20 --- شاغل و معرفي از سوي محل كار
ملي 4 36 138700 924000 15 --- حساب در شعبه فعال با كاركرد بالا
كشاورزي 4 36 140 الي150 هزارتومان 1220000 15 1500000 شش ماه به خانم‌ها داده مي‌شود
رفاه 4 36 139000 1004000 15 --- امسال هنوز براي دادن وام تعيين تكليف نشده است
صادارات 3 36 104000 744000 15 -- فعلا هيچ شعبه‌اي مجاز به پرداخت نيست
البته منطق بانكها براي سود 21درصد تسهيلات بانكي و سود 20 درصد به تسهيلات آن است كه اگر سود تسهيلات كمتر باشد مردم وام گرفته و در همان بانكها سپرده گذاري مي‌كنند و سود برده و بانك متضرر مي‌شود كه اگر اين منطق را هم ملاك قرار دهيم بايد سود تسهيلات طبق همان جدول اعلام شده و بين 17 تا 19 درصد محاسبه شود نه 21 و حتي 26 درصد.
اما اين ارقام سود تسهيلات در بانكداري كشور ما كه مدعي بانكداري اسلامي هستيم، چگونه حساب مي‌شود؟
دكتر سيدعباس موسويان از جمله استادان حوزه و دانشگاه كه سال‌ها در اين زمينه تحقيقات وسيعي انجام داده و تاليف‌ها و مقاله‌هاي گوناگوني در اين عرصه داشته است، در گفت‌وگوبا خبرنگار ايسنا محاسبه سود تسهيلات را اينگونه تشريح مي‌كند:وقتي بانكها مي‌گويند تسهيلات با سود 14 درصد، منظور آن است كه براي هرسال 14 درصد مي‌شود. بنابراين براي بازپرداخت 36 ماهه مي‌شود سه تا 14 درصد يعني 42 و اين عدد را تقسيم بر دو مي‌كنند كه مي‌شود سود 21 درصد.
فرمول قديم محاسبه سود تسهيلات
وي درباره اينكه چرا فرمول قبلي استفاده نميشود؟ گفت: فرمول قبلي با فرمول جديد كه دو الي سه سال پيش به بانكها ابلاغ شد، در راستاي مستعد كردن سود سپرده‌ها با سود تسهيلات بود. قبلا بانكها براي سپرده‌ها از يك فرمول و براي تسهيلات از فرمول ديگري استفاده مي‌كردند كه يك سري ناهماهنگي براي بانكها به وجود مي‌آورد مخصوصا وقتي مي‌خواستند تسهيلات بلند مدت بالاي 5 سال بدهند از لحاظ حسابداري مشكل ايجاد مي‌كرد زيرا بين سود سپرده و سود تسهيلات فاصله مي‌افتاد.
حجت‌الاسلام موسويان افزود: لذا بانك مركزي براي آنكه آنها را يكي كند اعلام كرد كه هر دو نرخ يا از فرمول ساده و يا از فرمول مركب استفاده شودو با توجه به اينكه مي‌خواستند براي سپرده‌گذارها انگيزه‌اي ايجاد كنند هر دو را طبق فرمول مركب تنظيم و يكسان سازي فرمول كردند.
فرمول جديد محاسبه سود تسهيلات
وي در پاسخ به اين سوال كه آيا اين فرمول مركب همان فرمول جهاني است، زيرا در آن فرمول هم سود به پول اصلي و هم بهره تعلق مي‌گيرد، گفت: بله اما در اينجا كه معاملات بانكداري اسلامي براساس قرض نيست بهره شكل نمي‌گيرد بلكه محاسبه قيمت تمام شده محصول است. يك زماني مي‌توان به صورت ساده و يا مركب حساب كرد و در نهايت قيمت تمام شده را در قرارداد فروش اقساطي و يا اجاره به شرط تملك ارائه كرد.
عضو كارگروه بانكداري اسلامي خاطرنشان كرد: آن منطقي كه در بانكداري ربوي وجود دارد در اينجا نيست هرچند كه شيوه حسابداري شبيه آن است. لذا تعبير سود و بهره بر سود درست است اما در كشور ما روش محاسبه قيمت تمام شده محصول يا روش محاسبه اجاره بهاي كل است.
موسويان در پاسخ به اين سوال كه با اين تعريف فرقي در اصل ماجرا نميشود و بهره مركب اجرا مي‌شود تنها اسم آن تغيير كرده است، گفت: فرق مي‌كند ما در بانكداري اسلامي قرارداد قرض نداريم كه بگوييم بهره و بعد بهره بر بهره محاسبه شود، بلكه ما فروش محصول داريم كه قيمت گذاري مي‌كنند و كالا مي‌فروشند و در بحث قيمت گذاري كالا محسوب مي‌شود.
وي همچنين درباره علت آنكه در وام‌هاي جديد اگر طبق فرمول قبل محاسبه شود، اختلاف سود نزديك به 5 درصد بيشتر است، نيز گفت: نه تقريبا يكي مي‌شود و شايد تنها 2.5 الي سه درصد تغيير داشته باشد.
جدول شماره دو :
بانك وام كالا به ميليون مقدار بازپرداخت به بانك تعداد ماههاي بازپرداخت نرخ بهره اعلام شده نرخ بهره طبق فرمول قديم سود وام
تجارت 5 7670000 48 21 درصد 26 درصد 2670000
ملي 4 4924000 36 15 درصد 15 درصد 924000
رفاه 4 4968000 36 15 درصد 15درصد 968000
وي در توضيح جدول شماره دو درباره ميزان سود بالاي بانك تجارت گفت: بايد دو ميليون و 600 هزارتومان را تقسيم بر پنج ميليون تومان كرد كه مي‌شود 0/52 ، حال اين عدد را تقسيم بر چهار سال بازپرداخت مي‌شود كه هرسال 0/13 درصد خواهد شد و آن را در دو ضرب مي‌كنيم كه مي‌شود 26 درصد. يعني اين بانك با توجه به ميزان وام و ميزان دريافت اقساط ، سود 26 درصد مي‌گيرد.
وي افزود: با توجه به اينكه فرمول قديم و فرمول جديد براي 4 سال براي 21 درصد حداقل 3 درصد افزايش پيدا مي‌كند بنابراين اينكه گفته‌اند سود وام 21 درصد است و اين اختلاف 5 درصد بيشتر جاي سوال دارد.
موسويان در پاسخ به سوالي ديگري مبني براينكه « به نظر شما براي 5 ميليون درست است كه بيش از نصف آن وام را سود به بانك پرداخت كرد؟»، گفت: در تسهيلات بانكي معمولا در نرخ گذاري به شرايط تورمي نگاه مي‌كنند. وقتي بانك مركزي تورم را 22.8 درصد اعلام مي‌كند لذا اين 26 درصدي كه بانك مي‌گيرد 22.8 درصد آن بابت جبران كاهش ارزش پول است كه در شرايط تورمي به وجود مي‌آيد و مابقي آن سود واقعي مي‌شود.
وي ادامه داد: حال اينكه نرخ سود تسهيلات بالا نشان داده مي‌شود به علت آن است كه تورم بالاست. اما اينكه گرفتن اين ميزان تسهيلات با اين سود درست است يا نه، بستگي به كاري است كه قرار است با پول انجام دهيد. اگر آنجا كه مي‌خواهيد سرمايه‌گذاري كنيد ارزش بيشتري داشته باشد به نفع شماست اما اگر بخواهيد در جايي به كار بگيريد كه بازدهي اش زير 26 درصد سود باشد، به نفع نخواهد بود.
عضو كارگروه بانكداري اسلامي درباره اينكه «اين وام‌ها براي كالا و خودرو است كه با اين ميزان سود به صرفه نيست زيرا بعداز چند سال ارزش كالا و خودرو كاهش پيدا مي‌كند» نيزتاكيد كرد: بايد هزينه و فايده را در نظر گرفت. اگر هزينه بيشتر بود و بازدهي بيشتر از سه ميليون نباشد، گرفتن اين وام به صرفه نخواهد بود. بنابراين به افرادي كه مي‌خواهند اين وام را بگيرند توصيه مي‌كنيم كه منطق هزينه فايده را در نظر داشته باشند.
وي توضيح داد: در كشوري كه نرخ تورم بالاست شرايط اينگونه است. اما اينكه به صلاح هست گرفتن اين وام‌ها، به كساني كه مي‌خواهند از تسهيلات بانكي استفاده كنند برمي‌گردد. به عنوان مثال به كساني كه مي‌خواهند خانه بخرند مي‌گوييم كه مي‌ارزد زيرا اگر 100 ميليون كسي وام بگيرد و بخواهد بعد از 4 سال 150 ميليون پس بدهد ارزش دارد زيرا قيمت خانه افزايش پيدا مي‌كند. اگر كسي بخواهد ماشين سواري با اين وام بخرد نمي‌ارزد اما اگر بخواهد تاكسي بخرد و با آن كار كند مي‌گوييم به صرفه است چون درآمدزايي مي‌كند.
در اين بين نبايد از اين نكته غافل شد كه پيدا كردن ضامن رسمي دولت براي ضمانت وام‌ها كار آساني نيست و همين امر موجب شده كه بسياري از وام گيرنده‌ها معطل بمانند و يا كلا از گرفتن وام صرفه نظر كنند چرا كه به كارمندان دولتي نيز به تعداد محدود در سال اجازه ضمانت مي‌دهند.
با توجه به جداول و همچنين سخنان كارشناس امور بانكي، واقعا گرفتن وام خرد با سود كلان آن هم با داشتن شرايط اخذ وام به چه بهايي بايد باشد؟ بنابراين لازم است كه متقاضيان اين وام‌ها كمي بيشتر تامل و هزينه فايده كنند؛ شايد يكي از دلايلي كه مردم كشورمان به صندوق‌هاي قرض الحسنه خانگي و وام‌هاي فاميلي و دوستانه روي آورده‌اند همين مشكلات در گرفتن وام و ميزان سود بالاي آنها باشد.
