«مهدی قمشی» در نشست علمی ویژه نخستین کنفرانس ملی رودخانه کارون که امروز، 30 مهرماه در دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، خاطرنشان کرد: در طول تاریخ، تمدن‌ها در کنار آب شکل گرفتند. این امر وابستگی بیش از حد بشر به آب را نشان می‌دهد. از سوی دیگر فروپاشی برخی تمدن‌ها نیز بر اثر خشکسالی بوده است. در حال حاضر هم شرایط چنین است که انسان وابستگی زیادی به محیط دارد.
وی افزود: امروز ما با پدیده افزایش جمعیت و توسعه روزافزون مواجهیم که این پدیده سبب افزایش تقاضا برای آب شده است. تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی در کره زمین چالشی‌های بحران آب را حادتر کرده است.
قمشی تصریح کرد: حد نرمال جهانی بهره‌برداری از آب‌های شیرین قابل استحصال 40 درصد است و 60 درصد دیگر باید مطابق روال طبیعی خود جریان داشته باشد. هم‌اکنون میزان برداشت آب از رودخانه‌ها در کشور بیش از 80 درصد است. علاوه‌بر این برای بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی، چاه‌هایی به عمق بیش از 1000 کیلومتر حفر می‌شود که این امر ذخایر آب‌های زیرزمینی را کاهش می‌دهد.
وی افزود: با توجه به این‌که خوزستان آخرین بهره‌بردار رودخانه کارون است، باید توجه بیشتری به این رودخانه در منطقه بشود.
مشاور استاندار خوزستان در امور آب و صیانت از رودخانه‌ها با اشاره به عامل شوری آب رودخانه کارون، تصریح کرد: 20 درصد افزایش شوری آب رودخانه کارون مربوط به آب‌گیری سد گتوند و 80 درصد دیگر بر اثر افزایش زهکش‌های زیرزمینی اتفاق افتاده است.
فعال‌سازی سازمان‌های مردم‌نهاد برای صیانت از رودخانه کارون
همچنین «جعفرزاده»، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در این جلسه اظهار کرد: رودخانه کارون بزرگ‌ترین حوضه‌ی آبی کشور است که بخش زیادی از آب مورد نیاز تولیدات کشاورزی و صنعتی منطقه را تأمین می‌کند. این رودخانه هویت ملی و اسلامی ما است که نه‌تنها برای خوزستان بلکه برای کشور اهمیت دارد و نباید با دید منطقه‌ای و قومی به آن نگاه کنیم.
وی یادآور شد: به دلیل اهمیت رودخانه کارون در کشور، این رودخانه جزو محدود رودهایی است که شورای حفاظت کیفی و طرح جامع کاهش آلودگی برای آن تعریف شده است.
جعفرزاده گفت: اگر قرار است کاری برای بهبود رودخانه کارون شود باید به صورت عملی انجام شود، چون رودخانه‌ی کارون بحث جناحی و سیاسی نیست که به این سمت و سو کشیده شود.
وی خاطرنشان کرد: سازمان‌های مردم‌نهاد از عوامل مهمی هستند که می‌توانند در بهبود کیفی رودخانه کارون و صیانت از آن مثمرالثمر باشند. در سال‌های گذشته این سازمان‌ها اقدامات خوبی در این راستا انجام دادند اما متأسفانه از سال 84 به‌علت تصمیمات نابخردانه از فعالیت آنان جلوگیری شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه جندی شاپور اهواز با اشاره به دلایل خشکی رودخانه زاینده‌رود، خاطرنشان کرد: این رودخانه براثر مدیریت ناکارآمد و توسعه غلط به‌علت برداشت‌های بدون برنامه‌ریزی و آینده‌نگری خشک شد، بطور مثال کشت برنج در حوضه‌ی زاینده‌رود از عوامل اصلی خشکی این رودخانه است.
بحران فعلی رودخانه کارون ناشی از بی‌توجهی مسئولان سابق استانی بود
از سوی دیگر «احمدرضا لاهیجان‌زاده»، مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان در این نشست گفت: پیش از این فقط این اداره‌کل متولی حفاظت از رودخانه کارون بود اما هم‌اکنون شرایط بهتر شده و سازمان‌های دیگر نیز برای حفاظت از این رودخانه دست به کار شده‌اند.
وی افزود: به نظر من نابودی رودخانه کارون و بحران آن ناشی از بی‌توجهی و نگاه مسئولان سابق استانی بود. به طوری که وقتی نظر علمی در خصوص رودخانه کارون ارائه می‌شد، آنان با دیدی تحقیرآمیز و تمسخر به آن موضوع نگاه می‌کردند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان خاطرنشان کرد: تاکنون نظرات مختلفی در خصوص رودخانه کارون مطرح شده اما متأسفانه به بعد اقتصادی این رودخانه توجهی نشده است.
لاهیجان‌زاده با اشاره به ارزش اقتصادی رودخانه کارون گفت: تولید سالانه 13.5 میلیون تن محصولات کشاورزی و سرمایه‌گذاری‌های کلان اقتصادی مانند نفت و پتروشیمی در خوزستان مدیون این رودخانه است و به طور کلی رودخانه کارون سالانه 50 هزار میلیارد تومان برای کشور درآمد دارد.
وی یادآورشد: هم‌اکنون اقدامات خوبی در خصوص بهبود کیفیت رودخانه کارون در معتبرترین آزمایشگاه‌های بین‌المللی در حال انجام است که نتایج آن تا یک سال‌آینده اعلام می‌شود.
مهم‌ترین منابع آلاینده رودخانه کارون زه‌آب‌های کشاورزی است
«تکدستان»، عضو هیئت علمی دانشگاه جندی شاپور اهواز نیز در این نشست اظهار کرد: پسابی که از بخش‌های مختلف به رودخانه ریخته می‌شود باید از استاندارد لازم برخوردار باشد. هم‌اکنون مهم‌ترین منابع آلاینده رودخانه کارون زه‌آب‌های کشاورزی است که وارد رودخانه می‌شود.
وی افزود: استفاده از سموم و کودهای شیمایی در کشت انواع محصولات کشاورزی از منابع اصلی آلودگی است که باعث بحران زیست محیطی در رودخانه کارون شده‌اند.
عضو هیئت علمی دانشگاه جندی شاپور اهواز یادآور شد: در چنین شرایطی لازم است اداره‌کل بهداشت و جهاد کشاورزی در خصوص استفاده استاندارد از سموم و کودهای شیمیایی و به کار بردن نهاده‌های بادوام کم در خاک به کشاورزان آموزش دهند.
تکدستان خاطرنشان کرد: علاوه‌بر بخش کشاورزی، انواع صنایع غذایی، سلولزی، پتروشیمی و نفت، رودخانه کارون را دچار خطر جدی کرده‌اند.
منابع آبی خوزستان فقط 50 درصد اراضی کشاورزی را تأمین می‌کند
همچنین «کوراوند»، نماینده شرکت آب و فاضلاب روستایی خوزستان در این نشست گفت: به نظر من مدیریت و آینده‌نگری باید در خصوص بهبود کیفیت رودخانه کارون به کار برده شود. کارون مانند یک کالای استراتژیک است که به دو قسمت سرمایه‌گذاری و هزینه‌های تصفیه و تولید تقسیم می‌شود.
وی افزود: کاهش دبی رودخانه کارون هزینه‌های زیادی را متحمل می‌کند، بر اثر این عامل باید ایستگاه‌های پمپاژ آب را جابه‌جا و لوله‌کشی‌های جدیدی را ایجاد کرد که هر کدام از این موارد هزینه‌بر است. فاکتورهای آلاینده آب به‌علت کاهش دبی رودخانه کاهش و روی تصفیه‌خانه تأثیر می‌گذارند.
کوراوند گفت: رودخانه کارون را باید به صورت ملی صیانت کنیم. از طرفی این رودخانه برای خوزستان نیز یک فرصت و مزیت است که از طریق آن کشاورزی و صنایع مختلف رشد کرده‌اند. از سوی دیگر 1.8 میلیون هکتار زمین مستعد کشاورزی در خوزستان وجود دارد که منابع آبی موجود در آن فقط 50 درصد این زمین‌ها را تأمین می‌کند. اگر آب رودخانه کارون مجدداً به مناطق دیگر منتقل شود یک فاجعه زیست‌محیطی در استان اتفاق می‌افتد.
نماینده‌ی شرکت آب و فاضلاب روستایی گفت: تولید هر محصولی در مناطق دیگر با آب منتقل شده رودخانه کارون توجیه اقتصادی ندارد. وقتی شرایط تولید در بخش‌های مختلف در خوزستان وجود دارد، چرا منابع آبی برای تولید به استان‌های دیگر منتقل شود.
وی افزود: آثار اجتماعی انتقال آب کارون را نباید نادیده بگیریم، چون تأثیر آن بیش از دیگر بخش‌هاست.
توقف طرح انتقال آب کارون به فلات مرکزی در شورای عالی آب تصویب شد
در ادامه این نشست «کاظم‌نژاد»، مدیرکل امور شهری استانداری خوزستان گفت: با توجه به برگزاری جلسات متعدد استاندار با مقامات کشور، انتقال آب کارون به فلات مرکزی متوقف و در شورای عالی آب به تصویب رسید.
وی تصریح‌کرد: باید به این نکته توجه کنیم که ما در استان برای رودخانه کارون چه کردیم، جز این‌که از مسیر طبیعی خارج و آن را به یک آبراهه تبدیل کردیم.
مدیرکل امور شهری استانداری خوزستان یادآور شد: اجرای طرح‌های گوناگون بدون توجه به ماهیت رودخانه کارون، از چالش‌های اساسی این رودخانه است.
کاظم‌نژاد خاطرنشان کرد: هم‌اکنون در حال اجرای پروژه‌های خوبی برای بهبود رودخانه کارون و بهره‌وری صحیح از آن هستیم، به‌طور مثال پروژه‌ای با اعتبار 1300 میلیارد تومان با بخش‌خصوصی در حال اجراست که گردشگری و استفاده از جذابیت‌های کارون در شهرهای حاشیه آن ایجاد می‌شود و از این طریق اشتغال و درآمدزایی خوبی برای استان به ارمغان می‌آید.
کارون به یک رودخانه فاضلاب تبدیل شده است
همچنین «معاضد»، نماینده‌ی کنفرانس علمی رودخانه کارون در این نشست گفت: استفاده از هر رودخانه استانداردهایی دارد که باید به آن توجه شود. استفاده بیش از حد و تخلیه فاضلاب در رودخانه کارون از عوامل اصلی کاهش کیفی این رودخانه است.
وی تصریح کرد: علاوه‌بر این صنایع نیز پساب‌های خود را بدون تصفیه به این رودخانه تخلیه می‌کنند که موجب کاهش کیفیت آب و افزایش آلاینده‌های آن شده‌اند. در بخش فاضلاب شهری نیز فقط یک تصفیه‌خانه فاضلاب به ظرفیت 196هزار نفر وجود دارد، در حالی که جمعیت اهواز حدود 2 میلیون نفر است.
معاضد خاطرنشان کرد: بر اثر تخلیه پساب و فاضلاب‌های شهری و صنعتی به رودخانه کارون، این رودخانه امروز به یک رودخانه فاضلاب تبدیل شده است.
*ایسنا
ف/ف
