به گزارش ایران اکونومیست، همزمان با یکصدوهفدهمین سالگرد نهضت مشروطه، همایش نهضت مشروطه ایران از ۱۴ تا ۱۷ مردادماه در مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان برگزار می‌شود. این همایش شامل نشست‌های هنری، تاریخی، سیاسی، ادبی و حقوقی است که هر روز در دو نوبت با حضور استادان و پژوهشگران برگزار می‌شود. همچنین برگزاری دو نمایشگاه از اسناد و تصاویر مرتبط با مشروطیت از دیگر برنامه‌های همایش نهضت مشروطه ایران است.
آفرین امامی ـ مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان ـ با اشاره به اهمیت تاریخی این مجموعه گفت: این محل یک ارگ سلطنتی بوده و اتفاقات مهمی در آن شکل گرفته است. یکی از وقایع بسیار مهمی که در مجموعه کاخ گلستان اتفاق افتاد، موضوع نهضت مشروطیت است و تلاش ما بر این است که با برگزاری همایش نهضت مشروطه ایران و افتتاح تالار برلیان، موضوع قرابت این اتفاق با کاخ گلستان را به طور کامل به نمایش بگذاریم.
او افزود: ماموریتی از سوی دکتر علی دارابی ـ قائم‌مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی ـ به من محول شد تا به شخصیت‌ها و اتفاقات تاریخی توجه ویژه‌ای داشته باشیم. در قدم اول، در هفته میراث فرهنگی، عمارت الماس را به عنوان «یادمان امیرکبیر» افتتاح کردیم و این عمارت را با حفظ هویت تاریخی آن، به نمایش آثار مرتبط با امیرکبیر اختصاص دادیم، البته دفتر صدارت امیرکبیر که به عمارت الماس نزدیک بوده دیگر وجود ندارد و به ناچار به جهت نوع معماری به عنوان یکی از قدیمی‌ترین بناهای مجموعه و نزدیک به دفتر صدارت امیرکبیر به این موضوع اختصاص یافت. ضمن اینکه چیدمان قبلی عمارت الماس پیشینه تاریخی و هویت نداشت و سلیقه‌ای انجام شده بود. پس از آن موضوع مشروطه مورد توجه قرار داشت و با توجه به اینکه قرائت فرمان مشروطه و صدور فرمان مشروطه دقیقاً در تالار برلیان اتفاق افتاده است، تصمیم گرفتیم در کاخ گلستان یک خوانش جدید از عمارت برلیان را برای مردم انجام دهیم.
امامی درباره خوانش تازه از عمارت برلیان گفت: برای خوانش جدید تالار برلیان و جمع‌آوری آثار فرصت مناسبی فراهم شد تا این تالار با تزئینات فراوان وابسته به معماری از جمله آینه‌کاری و گچ‌بری‌های منحصر به فرد مرمت شود. روی لوسترهای تالار برلیان اقدامات ایمنی‌سازی و حفاظتی انجام شده و پنج تالار مرمت شده است که علاوه بر تخصیص اعتبار و هزینه‌کرد، برای این امر از مرمتگران متخصص و باتجربه بهره گرفتیم. تالار برلیان از زمان ساخت دستخوش تحولات بسیاری شده و تمام تلاش معاونت اجرایی این بوده که بر اساس آخرین اسناد و تصاویر موجود و بودن دخالت سلیقه فردی و با رعایت اصول کامل مرمت و حفاظت، این مرمت انجام شود.
مدیر کاخ گلستان ادامه داد: در عمارت برلیان اتفاقات مهم تاریخی دیگری هم افتاده است، مانند اینکه جنازه ناصرالدین شاه پس از ترور او در حرم شاه عبدالعظیم به عمارت برلیان آورده شد، اما مهم‌ترین اتفاقی که در تاریخ این کشور و زندگی مردم تأثیر مستمر داشت، مسأله مشروطیت بود. فرمان مشروطیت از پنجره عمارت برلیان قرائت شد و عکسی از آن لحظه تاریخی باقی مانده که این پنجره و لحظه قرائت فرمان مشروطیت را با حضور علما، صدراعظم و برخی از رجال سیاسی قاجار نشان می‌دهد.
امامی اظهار کرد: ما موظفیم در کنار نمایش اشیاء، اسناد و گنجینه‌هایی که داریم، وقایع تاریخی را که در این مجموعه رخ داده است نیز به بازدیدکنندگان انتقال دهیم. این مسأله مستلزم آن است که فعالیت پژوهشی صورت بگیرد؛ زیرا به طور کلی روایت‌محوری گرایش به سمت پژوهش را ایجاد می‌کند. در این مسأله نیز ما نیازمند این بودیم که یک ستاد تشکیل دهیم؛ زیرا فقط بحث چیدمان اشیاء مطرح نبود، بلکه لازم بود خوانش اسناد و تصاویر انجام شود و به افرادی نیاز داشتیم که دوره قاجار را به خوبی می‌شناسند. بنابراین دکتر علیرضا قاسمخان، محمدرضا بهزادی و تعداد دیگری از دوستان با ما همکاری کردند تا ستادی را تشکیل دهیم و با همراهی معاونت فرهنگی و اداره معرفی و آموزش، اداره پژوهش و امین اموال کاخ گلستان توانستیم پس از شش ماه تلاش، این خوانش را انجام دهیم و تالار برلیان را همزمان با همایش نهضت مشروطه ایران، افتتاح کنیم.
او با اشاره به نشست‌های تخصصی این همایش گفت: برای اینکه این خوانش را بهتر در معرض نمایش قرار دهیم لازم بود که سلسله نشست‌های تخصصی برگزار کنیم تا موضوع مشروطیت و تأثیر آن بر جامعه ایران در مسائل هنری، سیاسی و... مطرح شود. پژوهشگران زیادی در این زمینه امکان ارائه مطالب خود را داشتند، اما به دلیل محدود بودن زمان، تنها توانستیم از حضور عده محدودی از آنها بهره ببریم.
امامی اضافه کرد: در کنار افتتاح تالار برلیان دو نمایشگاه نیز برگزار می‌کنیم که یکی از آنها با نام «نهضت مشروطه از دریچه عکسخانه شهر» شامل اسناد و تصاویر مشروطه، در همکاری با موزه عکسخانه شهر است و دیگری با عنوان «به یاد مشروطه» شامل عکس‌هایی دیده‌نشده از آلبوم‌خانه کاخ گلستان است. با توجه به اینکه نمایشگاه‌ها مدت محدودی دارند قصد داریم کاتالوگی از آنها منتشر کنیم که در اختیار بازدیدکنندگان قرار بگیرد. در زمینه نشست‌ها نیز تمام مقالاتی که توسط پژوهشگران در سخنرانی‌هایشان عرضه می‌شود به شکل یک جلد کتاب منتشر می‌شود.
مدیر میراث جهانی کاخ گلستان افزود: علاوه بر اشیائی که الان مردم می‌بینند آثار ارزشمندی هم در مخازن نگهداری می‌شود. این نمایشگاه‌ها فرصتی است که این آثار در معرض بازدید قرار بگیرند. هر نمایشگاه و چیدمان جدید باعث می‌شود چند شیء از مخزن خارج شود و اتفاقات جدید در موزه‌ها مخاطب تازه‌ای را جذب می‌کند. شاید بسیاری از افراد گمان کنند یک بار بازدید از جایی مانند کاخ گلستان کافی است، اما اگر به طور مداوم همایش‌ها، نشست‌ها و نمایشگاه‌های جدید داشته باشیم مخاطبان انگیزه پیدا می‌کنند که باز هم به بازدید این محل بیایند.
او درباره شکل‌گیری این رویداد نیز توضیح داد: در موزه‌داری نوین، موزه‌ها از شی‌ءمحوری به سمت روایت‌محوری می‌روند و تمام تلاش موزه‌ها این است که برای تأثیرگذاری بهتر بر بازدیدکننده، تا جایی که امکان دارد اشیاء را در قالب یک روایت معرفی کنند. این کار مستلزم آن است که فعالیت مطالعاتی انجام شود، روایت‌های هر شیء گردآوری شود و مشخص شود که این اشیاء چه نقشی دارند و چگونه باید در موزه‌ها نمایش داده شوند.
امامی با بیان اینکه اشیاء فرهنگی و تاریخی مانند کلمه هستند، افزود: شما نمی‌توانید یک تعداد کلمه به‌هم‌ریخته و بی‌ربط را حفظ کنید، اما وقتی این کلمات درست کنار هم چیده شده و تبدیل به یک جمله شوند، می‌توانید آن را به خاطر بسپارید و حتی درباره آنها توضیح دهید. اشیاء تاریخی هم مانند این کلمات هستند. زمانی که آنها بدون هدف، بدون چیدمان درست، بدون روایت و قصه در ویترین‌ها گذاشته شوند مانند کلمات به‌هم‌ریخته هستند که بازدیدکننده‌ها آنها را می‌بینند و بعد فراموش می‌کنند، اما وقتی این اشیاء با روایتی درست و جذاب کنار هم گذاشته شوند در ذهن مخاطب باقی می‌مانند.
مدیر کاخ گلستان بیان کرد: یکی از سیاست‌هایی که اخیراً در موزه‌های زیر نظر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مورد توجه قرار گرفته، این است که همه موزه‌ها به سمت روایت‌محوری بروند و برای جذب بیشتر بازدیدکنندگان سعی کنند محتواهایی را در موزه‌ها به معرض نمایش بگذارند که باعث شود از یک سو بازدیدکننده وقت بیشتری را در این مجموعه فرهنگی و تاریخی صرف کند و از سوی دیگر زمانی که از موزه خارج می‌شود به سواد فرهنگی تاریخی او اضافه شده باشد. موزه‌ها مانند کتاب‌های درسی هستند و همانطور که در کتاب‌ها تاریخ به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود، موزه‌ها هم باید بتوانند تاریخ را به شکل روایتی و به صورت زنده آموزش دهند.
امامی با بیان اینکه کاخ گلستان یک مجموعه میراث جهانی است که به دلایلی از جمله ارزش‌های معماری در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است و یک بازه زندگی بشر را در تاریخ ایران نشان می‌دهد، گفت: کاخ گلستان بسیار مورد توجه پژوهشگران و دانشگاه‌هاست؛ زیرا مخزن نسخ خطی، اسناد تصویری و اسناد خطی دارد و موضوعات بسیار گسترده‌ای برای پژوهش در این مجموعه مطرح می‌شود. به همین دلیل معتقدم کاخ گلستان به عنوان مرکز اندیشکده قاجاری‌شناسی به حساب می‌آید و اگر کسی بخواهد راجع به دوره قاجار مطالعه کند نمی‌تواند کاخ گلستان را نادیده بگیرد. به همین دلیل فکر می‌کنم این امکان وجود دارد که کاخ گلستان با جذب پژوهشگران یک مجله تخصصی داشته باشد و به صورت مداوم یافته‌های جدید پژوهشگران در آن منتشر شود.
