احتمال موفقیت تلاش‌های پکن و واشنگتن برای بهبود روابط چقدر است؟

به گزارش ایران اکونومیست، شبکه خبری سی‌ان‌ان در گزارشی به تحولات اخیر روابط آمریکا و چین پرداخته و نوشته است: "روابط میان آمریکا و چین که از قبل هم به دلیل همه‌گیری کرونا، جنگ اوکراین و تنش بر سر تجارت، ‌فناوری و حقوق بشر اوضاع خوبی نداشت، در سال گذشته به وخیم‌ترین حالت در تاریخ خود رسید. پس از سفر نانسی پلوسی، رئیس وقت مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان، پکن چندین خط گفت‌وگو با واشنگتن را قطع کرد.

تایوان جزیره‌ای خودگردان است که چین آن را بخشی از خاک خود دانسته و حمله نظامی را یکی از راه‌های پس گرفتنش می‌داند. پکن ارتباط دیپلماتیک مستقل کشورها با تایوان را مردود می‌داند.

در ۲۰۲۲ بود که با سفر نانسی پلوسی، رئیس وقت مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان، تنش‌ها میان پکن و غرب افزایش یافت و چین رزمایش‌های گسترده‌ای پیرامون این جزیره خودگردان برگزار کرد.

علاوه بر این، در سال میلادی جاری هم دیدار تسای اینگ ون، رئیس‌جمهوری تایوان با کوین مک‌کارتی، رئیس کنونی مجلس نمایندگان آمریکا در کالیفرنیا خشم شدید چین را برانگیخت و به برگزاری رزمایشی سه روزه پیرامون تایوان منجر شد که چندین روز پس از پایان آن، هنوز ادوات نظامی چین آب‌های پیرامون این جزیره را ترک نکرده بودند.

ماجرای ساقط کردن بالون چینی در آمریکا هم تلاش‌های رهبران دو کشور در دیدار ماه نوامبر آن‌ها را ناکام گذاشت و روابط وخیم‌تر از قبل شد.

از ماه میلادی گذشته آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، جنت یلن، وزیر خزانه‌داری آمریکا و جان کری، نماینده ویژه آمریکا در امور آب‌وهوا با طیف گسترده‌ای از مقامات چین از شی جینپینگ، رئیس‌جمهوری گرفته تا وانگ یی، وزیر خارجه کنونی و لی کیانگ، نخست‌وزیر چین دیدار کردند.

این دیدارها بسیار حساس و مهم هستند.

روابط آمریکا و چین بر میزان موفقیت تلاش‌ها برای بهبود بحران اقلیمی، زنجیره تامین جهانی و مناقشات هند-آرام تاثیر دارد.

اما دیدارهای اخیر که با وعده گفت‌وگوهای مضاعف به پایان رسیدند، هیچ توافق مشخصی ارائه نکردند. حال این پرسش مطرح شده که این دو قدرت جهانی تا چه حد می‌توانند بر سر مسائل مهم جهان همکاری داشته باشند.

چونگ جا یان، دانشیار علوم سیاسی در دانشگاه ملی سنگاپور می‌گوید: این تماس‌ها خوب هستند، چون احتمال اشتباه محاسباتی را کاهش می‌دهند. اما این به معنای از سرگیری روابط حسنه نیست. طرفین ابراز تمایل کرده‌اند که به گفت‌وگو ادامه دهند و این نشانه خوبی است. اما هیچ ثمره ملموسی مشاهده نمی‌شود.

سازش دوجانبه

پکن واشنگتن را درصدد مهار توسعه جهانی خود می‌بیند و کاخ سفید هم می‌گوید که چین تهدیدی برای امنیتی ملی آمریکا و نظم جهانی است.

سوئیشنگ ژائو، مدیر مرکز همکاری چین و آمریکا در دانشگاه دنور می‌گوید: فرض کنیم که بخواهیم روند نزولی روابط را متوقف کرده و آن را ارتقاء دهیم. هیچ‌یک از دو طرف حاضر نیست که سازش کند و از خواسته‌هایش بگذرد تا توافقی حاصل شود! هر دو بر این باورند که هیچ چیز مثبتی از طرف دیگر نصیبشان نخواهد شد.

جان کری در سفر خود به پکن گفت که مسئله تغییرات اقلیمی «تهدیدی جهانی» است که باید فارغ از مناقشات دیپلماتیک، به آن رسیدگی شود. او از چین خواست مسئله تغییرات اقلیمی را درگیر سیاست نکند؛ اما وانگ یی، دیپلمات ارشد چین اصرار داشت که همکاری میان آمریکا و چین را نمی‌توان فارغ از فضای کلی حاکم بر روابط دو کشور در نظر گرفت.

جنت یلن در اظهاراتش بیان کرد که آمریکا به دنبال منفعت اقتصادی در رقابت با چین نیست و تنها هدفش حفاظت از امنیت ملی خود است.

اما نخست‌وزیر چین، دیدگاه متفاوتی داشت و به این فرستاده آمریکا گفت: بسط دادن بیش از حد مفهوم امنیت، به توسعه اقتصادی هر دو کشور و جهان آسیب می‌زند.

واشنگتن در سال گذشته میلادی به بهانه حفاظت از امنیت ملی خود صادرات برخی فناوری‌های پیشرفته به چین را تحریم کرد و پکن هم به نوبه خود اقدامات متقابلی اتخاذ کرده است.

به گفته کارشناسان، اقدام در راستای بهبود هر یک از این موضوعات می‌تواند به کاهش تنش در روابط دو کشور کمک کند، اما با توجه به نگرانی‌های استراتژیک و شرایط داخلی، این کار اگر غیرممکن نباشد، بسیار دشوار است.

شی یین‌هونگ، استاد روابط بین‌الملل دانشگاهی در پکن، گفت که هم آمریکا و هم چین «می‌خواهند از بدتر شدن رقابت و رویارویی خود جلوگیری کنند و اهمیت بالایی برای جلوگیری از درگیری نظامی قائل هستند؛ اما هیچ یک از طرفین حاضر نیست امتیاز مهمی به طرف دیگر بدهد. آن‌ها همچنان به اتخاذ اقداماتی ادامه می‌دهند که آن را برای حراست از امنیت استراتژیک و فنی خود ضوری می‌پندارند».

حال چه؟

آیا این به معنای به بن‌بست رسیدن روابط دو طرف نیست؟

شن دینگلی، محقق روابط بین الملل در شانگهای می‌گوید: آمریکا و چین حالا با سرعت به همکاری ادامه می‌دهند. شاید هیچ یک از طرفین تعهد خود را به این همکاری نشان ندهند، اما دروناً این تعهد وجود دارد. برخی چهره‌ها مانند وانگ یی در چین لفاظی می‌کنند، اما در عمل خواستار همکاری و تنش‌زدایی هستند.

آنتونی بلینکن هم اخیراً در یک نشست خبری گفت که آمریکا سعی دارد خطوط ارتباطی با چین را تقویت کند تا از بروز مناقشه میان این دو ابرقدرت جلوگیری شود.

یکی دیگر از مسائلی که می‌تواند این رابطه را پیچیده کند و باید به آن توجه داشت، مردم آمریکا و چین هستند. هیچ یک از دو دولت واشنگتن و پکن نمی‌خواهد در داخل کشور خود طوری نمایان کند که گویی رفتاری سهل‌انگارانه با طرف دیگر دارد یا به طرف دیگر امتیاز می‌دهد. مخصوصاً که آمریکا با انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ مواجه است و بایدن هرچه در مقابل چین قاطع‌تر به نظر برسد، عملکرد بهتری در انتخابات خواهد داشت.

تداوم گفت‌وگوی آمریکا و چین توسعه مثبتی است، اما ناظران هشدار می‌دهند که وضعیت هنوز شکننده است.

چونگ جا یان، دانشیار دانشگاه سنگاپور می‌گوید: "روابط میان آمریکا و چین محکم‌تر شده، اما هنوز آسیب‌پذیر است و ممکن است با هر رویداد حساسی از مسیر خود خارج شود. "