شهر سوخته یکی از مهمترین نقاط شهرنشینی فلات ایران با قدمتی در حدود پنج‌هزار سال پیش بوده است که آثار شاخصی همچون جمجمه جراحی‌شده یک دختر ۱۳ ساله، چشم مصنوعی زنی حدودا ۲۸ تا ۳۲ ساله، خط‌کشی با دقت یک میلی‌متر، تخته نردی با ۶۰ مهره و جامی سفالین با طراحی یک بز که قدیمی‌ترین انیمیشن جهان لقب دارد، از آن کشف شده است. این شهر باستانی در حدود ۶۰ کیلومتری زابل در استان سیستان و بلوچستان واقع شده و در تاریخ ۲۲ ژوئن ۲۰۱۴ مطابق با ۱ تیر ۱۳۹۳ در سی و هشتمین اجلاس یونسکو ثبت جهانی شد.
به تازگی ساخت بزرگراه محور زابل ـ زاهدان و طرح اجرای باند دوم این جاده با عبور از عرصه تپه مهم شهر سوخته، نگرانی‌هایی را درباره حذف این محوطه پنج‌هزارساله از فهرست یونسکو و تخریب آن پیش آورد تا آنجا که از وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خواسته شد از عبور جاده در حریم و عرصه شهر سوخته جلوگیری کند.
با این حال، فعالیت عمرانی برای ساخت این بزرگراه ادامه داشت و وقتی راه و شهرسازی به حریم منظری شهر سوخته رسید، پس از هشدارها و اعتراض‌های مکرر، عملیات ساخت آن متوقف شد. حالا گفته شده قرار است مسیر این جاده با طرح پیشنهادی شورای راهبردی تغییر کند. هرچند هنوز نگرانی‌ها فروکش نکرده است، اما رضا کیخواه آریا ـ معاون میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان ـ به ایران اکونومیست گفت که در حال حاضر نگرانی وجود ندارد و جلو کار گرفته شده است.
او درباره عبور جاده از عرصه و حریم شهر سوخته، اظهار کرد: باند دوم محور زابل ـ زاهدان وارد حریم منظری شهر سوخته، که حدود چهار پنج کیلومتر با عرصه آن فاصله دارد، شده بود. در حالی‌که از قبل مسیر پیشنهادی آن اعلام شده بود و طبق نشست‌هایی که با اداره راه و شهرسازی داشتیم قرار بر این نبود که وارد حریم منظری شود. به محض ورود به حریم منظری، یگان حفاظت میراث فرهنگی کار را متوقف کرد و این اتفاق پیش از دستور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای توقف کار، رخ داد. طبق توافقی که داشتیم، راه و شهرسازی موظف بود به محض ورود به حریم منظری شهر سوخته به ما اطلاع دهد تا مسیر جاده را به آن‌ها اعلام کنیم، اما نمی‌دانم کوتاهی از کارگرها یا افراد حاضر در کارگاه راه‌سازی بود یا پیمانکار پروژه! در هر صورت یگان حفاظت میراث فرهنگی جلو آن را گرفته است و طرح شکایت از پیمانکار را تنظیم کرده‌ایم.
معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان همچنین اظهار کرد: با وجود این تعرض، اما به اثر آسیبی وارد نشده است. شاید نیروهای یگان حفاظت کمی کوتاهی کرده باشند و باید به محض ورود به حریم منظری جلو کار را می‌گرفتند. با این حال خاک‌برداری و گودبرداری انجام نشده و فقط نشان‌گذاری انجام شده است که خوشبختانه جلو آن را گرفتند.
کیخواه درباره نگرانی‌هایی که همچنان برای جایگاه جهانی شهر سوخته به دنبال جاده‌کشی در عرصه این محوطه باستانی وجود دارد، گفت: در حال حاضر نگرانی وجود ندارد و میراث فرهنگی موضوعی نیست که ما یا مقام‌های بالاتر از ما برای آن تصمیم بگیرند. میراث فرهنگی متعلق به مردم است و ما امانتدار آن هستیم. ما نمی‌توانیم غیر از آنچه معقول است و مانع از آسیب اثر می‌شود، تصمیم دیگری بگیریم.
معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان همچنین تاکید کرد: تنها راهی که پیش پای میراث فرهنگی و راه و شهرسازی است، مسیر پیشنهادی اعضای شورای راهبردی است که کمترین آسیب را به اثر وارد می‌کند. ما از این موضوع نمی‌توانیم بگذریم و کوتاهی کنیم. میراث فرهنگی موضوعی است که اگر شکایتی در آن رخ دهد، مدعی‌العموم خواهد داشت.
