به گزارش ایران اکونومیست از وزارت نفت، صنعت پالایش از مهم‌ترین بخش‌های کشور در مصرف کاتالیست به‌شمار می‌رود و استفاده از آن در واحدهای پیچیده‌تر، برای تولید فرآورده‌های باارزش‌تر مانند بنزین و نفت‌گاز اهمیت بیشتری دارد تا سهم این محصولات را در سبد تولید پالایشگاه‌ها افزایش دهد.
تاکنون کاتالیست موردنیاز این صنعت از واحدهای بنزین‌سازی خارج کشور تامین می‌شد که علاوه بر خروج ارز از کشور، به‌دلیل شرایط تحریم با دشواری‌های فراوانی همراه بود، از این رو با توجه ویژه به ساخت داخل در سال‌های اخیر، بومی‌سازی این کاتالیست‌ها در دستور کار صنعت نفت قرار گرفت.
کاتالیست بومی‌سازی‌شده توسط یکی از شرکت‌های داخلی که برای نخستین بار در کشور در واحد RFCC پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند استفاده شده است، به‌تازگی رونمایی شد و سالیانه ۱۰ هزار تن از این کاتالیست در کشور تولید و مصرف خواهد شد. این کاتالیست که با سرمایه‌گذاری ۲ هزار میلیارد تومانی بخش خصوصی داخلی‌سازی شده است، برای تولید روزانه ۱۱ میلیون لیتر بنزین در صنعت پالایش کشور به‌کار می‌رود.
کاتالیست تولید داخل هم‌اکنون افزون بر واحد RFCC پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند، در واحد FCC پالایشگاه آبادان نیز استفاده شده است و به‌زودی در پالایشگاه‌های اصفهان و تهران نیز استفاده می‌شود. ساخت کاتالیست ایرانی در صنعت پالایشگاهی کشور علاوه بر خودکفایی در تولید این محصول با ارزش، استفاده از دانش فنی بومی و اشتغال‌زایی ۴۰۰ نفر در کشور را به‌دنبال داشته است. «مجید رجبی» مدیرعامل پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند به‌تازگی در آیین رونمایی از کاتالیست واحد RFCC، از رونمایی کاتالیست واحد RCD پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند در آینده نزدیک خبر داد.
تولید روزانه ۸ میلیون لیتر بنزین با اکتان بالا با استفاده از کاتالیست ایرانی
واحد RFCC پالایشگاه امام‌خمینی (ره) شازند با ظرفیت ۹۴ هزار و ۳۷۰ بشکه در روز به‌منظور تولید بنزین، گاز مایع و دیزل سبک طراحی و ساخته شده است. در این واحد از فرآیند شکست کاتالیستی بستر سیال استفاده شده و هم‌اکنون بزرگ‌ترین واحد پالایشگاهی شکست کاتالیست بستر سیال در کشور است.
این واحد به‌منظور تولید حداکثر بنزین طراحی شده است، به‌نحوی که قادر به تولید روزانه هشت میلیون لیتر بنزین با عدد اکتان بالاست. این بنزین به‌عنوان بنزین با استاندارد یورو ۴ پس از تصفیه هیدروژنی در واحد CGH به بازار عرضه می‌شود.
واحد RFCC از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین واحدهای عملیاتی شرکت پالایش نفت امام خمینی (ره) شازند است. مهم‌ترین محصول این واحد بنزین، گاز مایع و پروپیلن محصولات فرعی این واحد است.
حمایت پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند از شرکت‌های داخلی
یکی از گلوگاه‌های اصلی RFCC تأمین کاتالیست آن است که اعمال تحریم‌های ظالمانه علیه کشور، تدوام و حفظ تولید را با چالش‌ها و موانع جدی روبه‌رو کرده بود و از این رو، پالایشگاه نفت امام خمینی (ره) شازند با هدف گره‌گشایی از این چالش جدی و استقلال کشور در زمینه تولید این نوع کاتالیست، برنامه‌ای جدی ترسیم و با میدان دادن به شرکت‌های بومی و دانش‌بنیان، این کاتالیست را بومی‌سازی کرد و با افزودن برگ زرین دیگری بر کارنامه افتخارات صنعت عظیم نفت کشور، اثر تحریم را بر این واحد راهبردی خنثی ساخت.
تأمین نزدیک به ۸۵ درصد کاتالیست و جاذب‌های موردنیاز پالایشگاه نفت شازند از سازندگان داخلی
سابق بر این کاتالیست واحد RFCC از خارج و عمدتاً از کشورهای چین، آلمان و روسیه تأمین می‌شد. از این رو علاوه بر خروج ارز از کشور، وقت و انرژی بسیاری از متخصصان و مدیران این شرکت مصروف تأمین این نیاز می‌شد.
شرکت پالایش نفت امام خمینی (ره) شازند با پذیرش ریسک از سوی متخصصان این شرکت و استفاده مؤثر از توان و تجارب کارشناسان داخلی خود، یکی از پیشگامان تهیه کاتالیست از شرکت‌های داخلی بوده و اتخاذ استراتژی بومی‌سازی کاتالیست‌های موردنیاز این شرکت به تأمین نزدیک ۸۵ درصد کاتالیست‌ها، جاذب‌ها و مواد شیمیایی مصرفی از سوی تولیدکنندگان داخلی انجامیده است. این اقدام، گام بزرگی به‌منظور خودکفایی و خروج از وابستگی به شرکت‌های خارجی به‌شمار می‌رود و صرفه‌جویی ارزی بالایی در پی داشته و برای ۸۰۰ نفر اشتغال ایجاد کرده است.
ویژگی‌های کاتالیست بومی‌سازی‌شده ایرانی
کاتالیست بومی‌سازی‌شده واحد RFCC در مقایسه با مشابه خارجی، از استانداردها و کیفیت بالایی برخوردار است و پارامترهای رقابت‌پذیری لازم را دارد.
ریسک تهیه این کاتالیست از خارج از کشور بسیار بالا بود و در صورت بومی‌سازی نشدن مشکلات فراوانی را در پی داشت، همچنین تهیه نشدن به‌موقع نیز محتمل بود و کاهش تولید روزانه ۸ میلیون لیتر بنزین، ۱۵۰۰ تن گاز مایع و ۵۰۰ تن پروپیلن از پیامدهای ناگوار آن به‌شمار می‌رفت.
کاتالیست تولید داخل در مجموع قابل رقابت با نمونه‌های چینی است و تداوم و تکرار استفاده از نمونه بومی‌سازی‌شده آن می‌تواند به تقویت بیش از پیش پارامترهای فنی این محصول ایرانی و در نتیجه برندسازی آن منتج شود.
عملیات بارگیری و به‌کارگیری کاتالیست ایرانی به‌عنوان کار مشترک گروهی بین شرکت پالایش نفت امام خمینی (ره) شازند و شرکت تولیدکننده شیمیایی بهداش اجرایی شده است و شرکت شیمیایی بهداش به‌عنوان تولیدکننده این کاتالیست، در همه مراحل بارگیری تا به‌کارگیری همراه پالایشگاه نفت امام‌خمینی (ره) شازند بوده است.
کاتالیست واحد RFCC تولید داخل فرآیند شکست مولکولی تبدیل نفت خام را تسریع می‌کند که در دمای ۸۰۰ درجه فارنهایت دوام دارد. این کاتالیست از ۱۶ ماده مختلف تشکیل و ترکیب شده است که مجموعه‌ای از خواص از محصول نهایی استحصال خواهد شد.
کاتالیست ایرانی ساخت مجموعه بهداش محصولی خاص و دانش‌بنیان است که با تحمل ریسک فراوان و کار گروهی مشترک و شبانه‌روزی توسط متخصصان ایرانی تولید شده است.
تولید سوخت کشتیرانی در مدرن‌ترین و پیچیده‌ترین پالایشگاه خاورمیانه
پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند به‌منظور کمک به شرکت‌های داخلی، اتکا به دانش متخصصان داخلی و پذیرش ریسک‌های پیدا و پنهان ورود به این حوزه تلاش مضاعفی کرده است تا در کنار تولید پایدار و ایمن، سهم ویژه‌ای در خودکفایی، اشتغال‌آفرینی و ایجاد امید و توان افزایی در صنعت نفت کشور ایفا کند.
این پالایشگاه با ظرفیت پالایش روزانه ۲۵۰ هزار بشکه نفت خام، مدرن‌ترین پالایشگاه نفت کشور و از جمله پالایشگاه‌های به روز منطقه خاورمیانه است، به‌طوری که تطابق مشخصات کیفی محصولات تولیدی این پالایشگاه با استانداردهای اروپا (یورو ۴) اهمیت آن را دوچندان می‌کند.
ارتقای کیفی محصولات این شرکت با هدف حداکثرسازی تولید بنزین، کاهش نفت کوره و ایجاد ارزش افزوده با تشکیل کنسرسیومی متشکل از دو شرکت ایرانی سازه و شرکت طراحی و نصب صنایع نفت (ODCC) و شرکت چینی SEI آغاز شد و به‌رغم تمامی کمبودها و به‌ویژه فشارهای ناشی از تحریم‌های بین‌المللی با همت متخصصان متعهد داخلی این طرح تکمیل شد و در بهمن‌ماه ۹۱ به بهره‌برداری رسید.
این طرح عظیم ملی، گامی مؤثر برای حرکت به‌سوی توسعه پایدار بوده و افزون بر تأمین نیاز داخلی بنزین و قطع واردات این فرآورده، نیم‌نگاهی نیز به حضور در عرصه صادرات این محصول دارد.
از مشخصه‌های بارز این طرح می‌توان به بالا رفتن حدود ۱۰۰ درصدی ضریب پیچیدگی پالایشگاه اشاره کرد که نمایانگر افزایش بهره‌وری و سوددهی طرح است، همچنین راه‌اندازی نخستین واحد RCD و RFCC در کشور با ظرفیت کم‌نظیر در دنیا، ویژگی منحصربه‌فرد دیگر این طرح است.
طرح توسعه پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند گام بلند و مؤثری در مسیر خودکفایی و قطع وابستگی به کشور به شمار می‌آید که افزون بر افزایش ظرفیت پالایشگاه نفت خام از ۱۵۰ هزار بشکه در روز به ۲۵۰ هزار بشکه در روز، تغییر خوراک از صددرصد نفت خام سبک اهواز آسماری به مخلوطی از نفت‌خام‌های آسماری و سنگین حوزه‌های مختلف، کاهش مقدار آلایندگی‌های زیست‌محیطی، افزایش تولید بنزین از ۴.۷ میلیون لیتر در روز به ۱۶ میلیون لیتر روزانه و تولید پروپیلن پلمیر گرید برای نخستین بار در صنعت پالایش کشور را به‌دنبال داشته است.
با اجرای طرح ارتقای کیفی محصولات پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند تولید روزانه ۳ میلیون لیتر بنزین سوپر، تولید گوگرد گرانول با ظرفیت طراحی ۷۰۰ تن در روز، افزایش ظرفیت تولید گاز مایع به ۴ برابر (از ۵۰۰ تن در روز به ۲ هزار تن در روز) و تولید نفت گاز با استانداردهای روز دنیا (یورو ۴) محقق شد و افزن بر آن مقدار گوگرد نفت گاز تولیدی در این پالایشگاه از ۱۰ هزار پی‌پی‌ام به کمتر از ۵۰ پی‌پی‌ام کاهش یافته است.
بیش از نیمی از سوخت کم‌سولفور مورد نیاز کشتیرانی کشورمان از پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند اراک تأمین می‌شود و در آینده با احداث واحد کک سوزنی، نیاز کامل کشور به این محصول بسیار با اهمیت برطرف خواهد شد، همچنین انواع حلال که به همت متخصصان این شرکت به‌صورت آزمایشی تولید شده است، روانه بازار مصرف خواهد شد.
